REGRESS PROGRESS w ramach programu LABORATORIUM PRZYSZŁOŚCI 21 czerwca 2011 – 15 stycznia 2012
Ewa Gorządek, kurator Regress Progress
Czy „przyszłość to jedynie zwrot retoryczny, widmo myśli”, jak pisał Nabokov? A może jest już zawarta w czasie przeszłym, jak uważał T.S. Eliot, manifestując postawę nacechowaną fatalistyczną rezygnacją. Jest też inny pogląd, zakładający, że tworzymy taką przyszłość, jaką sobie wyobrażamy: „Każda epoka, w istocie, nie tylko wyobraża sobie tę, która po niej nastąpi, ale marząc o niej przyspiesza jej nadejście” – pisał w 1935 roku Walter Benjamin.
Czy zatem przyszłość jest w dużej mierze przewidywalna czy też nadal stanowi temat zdolny pobudzić wyobraźnię? A może jest tak, że spełniły się już wszystkie nasze oczekiwania i żyjemy na najwspanialszym z możliwych światów, którego wcale nie trzeba już zmieniać, a tylko starać się zachować staus quo? W takim przypadku zamiast realizować marzenia o lepszym jutrze, należałoby się skupić na rozwiązywaniu nieuchronnie zbliżających się problemów, takich jak np. kryzys energetyczny czy globalne zanieczyszczenie środowiska. Dzisiaj myślenie o przyszłości koncentruje się raczej na tym, czego nam może niedługo zabraknąć niż na tym, co możemy jeszcze mieć. Nie od dziś wiadomo, że dalszy rozwój odbywający się na dotychczasowych zasadach i w coraz szybszym tempie nie może trwać w nieskończoność.
Sygnalizują to prognozy dotyczące wyczerpywania się zasobów naturalnych, zagrożeń ekologicznych, przeludnienia, czy wreszcie problemy związane z kryzysem kapitalizmu i upadkiem utopii państwa opiekuńczego. Myślenie kategoriami deficytu wydaje się być inspirującą strategią, korzystnie wpływającą na kwestie estetyczne i społeczne. A zatem może w niektórych dziedzinach korzystniejsze byłoby zwijanie się zamiast rozwijania? Z drugiej strony pojawia się problem nadmiaru: powielanych w różnych mediach obrazów, bezwartościowych informacji, tanio produkowanych rzeczy itd. Może więc kuracją na nadmiar jest zasada repetycji, recyclingu, podejmowanie na nowo zaniechanych niegdyś idei - to tylko niektóre wątki takiej strategii. Futuryzm kształtowany na bazie swojej antytezy, to np. retro-futuryzm wieżowca Gherkin Normana Fostera w kształcie rakiety z lat 50. XX wieku czy projekty Jonathana Ive’a dla firmy Apple inspirowane produktami firmy Braun z lat 60. autorstwa Dietera Ramsa. Może rzeczywiście nasze pojmowanie przyszłości znalazło się w impasie?
Myślenie o przyszłości zawsze w nieunikniony sposób wiąże się z refleksją na temat współczesności. Nasza teraźniejszość generuje coraz bardziej dojmujące poczucie niepewności, przeświadczenie o nieskuteczności wielu działających do tej pory formuł i struktur. Ponieważ stan ten dotyka wielu sfer życia społecznego i politycznego, rodzi potrzebę krytycznej oceny tak niepodważalnych pojęć jak kapitalizm i modernizm, z którymi łączy się potężna idea postępu. Czy postęp, to koło napędowe naszej cywilizacji, stanowi teraz jej zagrożenie? Idea postępu to jedna z fundamentalnych idei oświeconej cywilizacji, a jej zachwianie oznaczałoby głęboki kryzys całej naszej egzystencji w jej podstawowych wymiarach. Czy jednak, jeśli nadal ma być ideą obowiązującą, nie powinien zostać wsparty swoją antytezą, przeformułowanym pojęciem regresu, który rozumiany jako ograniczenie, wycofanie się, zwolnienie tempa, recykling, repetycja, stałby się w rzeczywistości kierunkiem progresywnym?
Laboratorium przyszłości to projekt podejmujący próbę sformułowania artystycznej i intelektualnej refleksji w tym obszarze. Zaproszeni do niego artyści i naukowcy z różnych dziedzin zbadają dyskursywny potencjał, jaki wytwarza ten stan niepewności i związana z tym konieczność przewartościowania idei postępu. Projekt Laboratorium przyszłości nie ma na celu prognozowania przyszłości – zbyt wiele istnieje bowiem czynników niepewności, a ich rozwój może przybrać nieprzewidywalny kierunek. Zamiast prognozowania chcemy raczej podjąć próbę ukazania alternatywnych scenariuszy i sprawdzić efektywność sztuki w przedstawianiu idei oraz jej potencjał jako forum dla dyskusji. Prezentowane prace artystyczne traktujemy jako serię propozycji, a wystawa ta jest raczej początkiem niż kulminacją całego projektu.
LABORATORIUM PRZYSZŁOŚCI REGRESS PROGRESS
nota prasowa nr 1 25 maja 2011
Nowy cykl wystaw i wydarzeń pod tytułem Laboratorium Przyszłości zostanie zaprezentowany od 21 czerwca 2011 (wernisaż: 20 czerwca, godz. 18.00) w Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski. Ten zakrojony na dużą skalę, długoterminowy program ma na celu badanie możliwych scenariuszy, z którymi przyjdzie się nam zmierzyć w nadchodzących latach. Zbyt często dziś sztuka zgłębia, w rzeczy samej, przeszłość, lub, w najlepszym razie, poddaje analizie teraźniejszość. Wydaje się, że badanie przyszłości, które często bywało elementem artystycznych przedsięwzięć, nie jest już w centrum uwagi artystów i zadanie to pozostaje głównie w rękach ekonomistów i polityków. CSW próbuje zmierzyć się z tym wyzwaniem, w przekonaniu, że przyszłość, tak czy owak, nadchodzi i że refleksja nad możliwościami rozwoju przyszłości pomoże nam jak najlepiej poradzić sobie z nimi. Jako że obszar rozważań dotyczących przyszłości jest duży, CSW decyduje się rozpocząć badania wychodząc od specyficznego punktu widzenia: REGRESS PROGRESS to tytuł inicjującego projektu, który będzie trwał około sześciu miesięcy, aż do 15 stycznia 2012. Problemy, wokół których chcielibyśmy skoncentrować swą uwagę, dotyczą dwóch możliwych scenariuszy: czy w nadchodzących latach powinniśmy ponownie oczekiwać progresu, poszerzenia kapitalistycznego systemu produkcji, czy też powinniśmy raczej zrezygnować, żyć w regresie, który, o ile go rozważyć i skalkulować, może okazać się regresem szczęśliwym? Takie oto podstawowe pytanie kierujemy do artystów, w przekonaniu, że sztuka jest jednym z najbardziej efektywnych narzędzi do badania zachodzących zmian. REGRESS PROGRESS jest kompleksowym przedsięwzięciem i nie składa się wyłącznie z wystaw. Projekt będzie się rozwijał i zmieniał, jak roślina, uwzględniając prawdopodobieństwo i przypadkowość realnego życia. Artyści będą realizować swoje dzieła indywidualnie, czasem we współpracy z innymi artystami, kuratorzy przygotowali też wystawy zbiorowe. Laboratorium Przyszłości jest projektem wieloelementowym, o charakterze work in progress, dynamicznie zmieniającym się w ciągu swego trwania. Składają się na niego wystawy, prezentacje, performanse, pokazy filmowe, konferencje, warsztaty, wykłady i dyskusje. Planujemy stworzyć w przestrzeni Zamku Ujazdowskiego aktywną platformę do rozmów, formowania opinii i koncepcji wśród polityków, naukowców, filozofów, ekonomistów, socjologów oraz artystów zainteresowanych tematyką przyszłości, rozpatrywanej z perspektywy społeczeństwa przyszłości.
Informacje: Zofia Chojnacka/ 510 160 637, 22 625 05 22/ biuroprasowe@csw.art.pl
Laboratorium Przyszłosci / Laboratory of the Future
1. REGRESS PROGRESS
21 czerwca 2011 – 15 stycznia 2012 Otwarcie: poniedziałek 20 czerwca 2011, godz. 18.00
Projekty site-specific
• Pawel Althamer, projekt site specific, 2011 kurator: Marek Goździewski (od czerwca 2011)
• Cai Guo-Qiang, Summer Solstice, projekt site specific, 2011 (od czerwca 2011)
• Simon Leung, War after War, Część 1, 2, 3, filmy oraz instalacja, 2010-2011 kurator: Rirkrit Tiravanija (od czerwca 2011)
• Raumlabor, Grated Urbanism, projekt site specific, Sala Zygmuntowska CSW, 2011 (od czerwca 2011)
• Aleksandra Wasilkowska, Un-room / Nie-pokoj, projekt site specific, 2011 (od lipca 2011)
• Janek Simon, projekt site specific, 2011 (od października 2011)
Wystawy
• SZTUKA I NAUKA / ART & SCIENCE kurator: Ewa Gorządek, (od czerwca do września 2011) Hubert Czerepok, Annie Dorsen, Fischli & Weiss, Vadim Fishkin, Jarosław Kozakiewicz, Robert Kuśmirowski, Aleksandra Mir, Steven Pippin.
• KRAJOBRAZ PRZYSZŁOŚCI / LANDSCAPE OF THE FUTURE kurator: Fabio Cavallucci (od czerwca do września 2011) Michał Budny, Søren Dahlgaard, Christian Falsnaes, Carlos Garaicoa, Elodie Pong, Katarzyna Przezwańska, François Roche, Superflex, Nico Vascellari.
• ARCHITEKTURA / ARCHITECTURE (od września 2011) kurator: Kaja Pawełek
• Droog Design, Saved by Droog (od drugiej połowy października 2011) kurator: Milada Ślizińska
Program Audytorium, kurator: Paweł Polit Program muzyczny, kurator: Andrzej Załęski KINO.LATO, kurator: Katarzyna Boratyn Kreatywna Edukacja, kuratorzy: Janusz Byszewski, Maria Parczewska – LET / Laboratorium Edukacji Twórczej Program Edukacji, kurator: Joanna Rentowska Tranzystor CSW ZU, magazyn CSW, redaktor naczelny: Grzegorz Borkowski Koordynator projektu: Karolina Nowak Podziękowania dla Stacha Szabłowskiego za zainspirowanie tematu REGRESS
