Najlepsze Przestrzenie Publiczne Europy 2018 – prezentacja laureatów

i

Autor: Archiwum Architektury Logo dziesiątej edycji nagrody

Najlepsze Przestrzenie Publiczne Europy 2018 – prezentacja laureatów

2018-07-27 15:18

Wśród tegorocznych finalistów najważniejszej nagrody dla przestrzeni publicznych na starym kontynencie dominowały realizacje z Europy Wschodniej i Bałkanów. Grand Prix przypadło rewitalizacji placu Skanderbega w Tiranie autorstwa belgijskiego biura 51N4E. Otoczony państwowymi i miejskimi gmachami, ulegał wielu zmianom w trakcie swojej 100-letniej historii; a dziś stanowi największą strefę przeznaczoną dla pieszych na Bałkanach – pisze Emilia Ignaciuk.

Po raz dziesiąty dzięki European Prize for Urban Public Space poznaliśmy najlepsze nowe europejskie przestrzenie publiczne. Tegoroczny wybór finalistów obfitował w realizacje z Europy Wschodniej i Bałkanów – obejmując trzy projekty z Albanii oraz po jednym z Ukrainy, Rosji i Słowenii. W ubiegłej edycji konkursu, w roku 2016, pierwsze miejsce ex aequo przypadło szczecińskiemu Centrum Dialogu Przełomy autorstwa KWK Promes. Tym razem jednak w gronie 25 finalistów nie znalazł się żaden projekt z Polski. Zwycięska realizacja to dzieło belgijskiego biura 51N4E, które pracowało już nad koncepcjami na dużą skalę między innymi w Stambule i Brukseli. Architektom przypadło niełatwe zadanie zrewitalizowania placu Skanderbega w Tiranie, gigantycznej przestrzeni o monumentalnym charakterze. Otoczony państwowymi i miejskimi gmachami, ulegał wielu zmianom w trakcie swojej 100-letniej historii; został wytyczony w 1918 roku, potem był przebudowywany i poszerzany w okresie międzywojennym i po 1945 roku. Teraz stanowi największą strefę przeznaczoną dla pieszych na Bałkanach. Jego nawierzchnię nachylono, tworząc na środku swoistą „piramidę” i pokryto zróżnicowaną posadzką, wykorzystując kamienie pochodzące z różnych części kraju.

Najlepsze Przestrzenie Publiczne Europy 2018 – prezentacja laureatów

i

Autor: Archiwum Architektury Johan Anrys z biura 51N4E Architects i burmistrz Tirany Erion Veliaj z główną nagrodą; Fot. CCCB, Miquel Taverna, 2018

Założenie uzupełniono o fontanny i zieleń, którą zaaranżowano w 12 miniogrodów – każdy z nich podlega jednej ze znajdujących się przy placu instytucji. W zamierzeniach architektów nowe nasadzenia służą za bufor między otwartą przestrzenią a gęstą tkanką miejską Tirany, jak również oddziałują na mikroklimat okolicy. Jury stwierdziło, że projektantom udało się tu stworzyć przestrzeń, która pomimo majestatycznego charakteru zachowuje ludzką skalę. Doceniono także zachowanie „narodowego" charakteru placu bez odwoływania się do konkretnej ideologii. Być może nagroda dla Albanii zapowiada przyszły architektoniczny boom w tym kraju. Przewiduje go w każdym razie Winny Maas, współzałożyciel biura MVRDV, realizującego w Tiranie centrum technologiczne. W wywiadzie dla Designboom holenderski architekt nazwał Albanię nową Wielką Brytanią. Jedno z równorzędnych wyróżnień przypadło Cuypers Passage w Amsterdamie autorstwa Benthem Crouwel Architects. To projekt podziemnego przejścia dla pieszych i rowerzystów, który tworzy nowe połączenie między centrum holenderskiej stolicy a miejskim nadbrzeżem. Jury pochwaliło skuteczność tej realizacji w rozładowaniu ruchu rowerowego w okolicy głównego dworca, jak również nietypowe zastosowanie ceramiki, która nadaje funkcjonalnej infrastrukturze symboliczny wymiar. Kolejne wyróżnienie przyznano barcelońskiemu wydziałowi ekologii, urbanistyki i mobilności za Poblenou Superblock. Ideą projektu było odebranie części przestrzeni między budynkami mieszkalnymi w dzielnicy Poblenou samochodom i oddanie jej mieszkańcom. Założono odwracalność interwencji i wprowadzenie nowych elementów małej architektury. Superblock nie jest finalnym rozwiązaniem problemów Barcelony, ale raczej miejskim laboratorium, pozwalającym rozwinąć pewną typologię, którą potem będzie można zastosować na szerszą skalę.

Najlepsze Przestrzenie Publiczne Europy 2018 – prezentacja laureatów

i

Autor: Archiwum Architektury Jury dziesiątej edycji nagrody podczas obrad w Barcelonie; Fot. CCCB, Aleix Montiel, 2018

Doceniono eksperymentalny charakter założenia oraz stojący za nim etos, będący potwierdzeniem urbanistycznych wartości, które nadawały kształt dziewiętnastowiecznej Barcelonie. Jedno z wyróżnień przypadło Planergruppe GmbH – projektantom Zollverein Park w niemieckim Essen. Nowy miejski park powstał w oparciu o elementy architektoniczne ogromnej, wpisanej na listę UNESCO kopalni węgla Zollverein. Gdy w latach 90. zakład został zamknięty, całym jego obszarem ponownie zawładnęła przyroda. Architekci chcieli ułatwić korzystanie z parku za pomocą dyskretnych interwencji projektowych i zachować wyjątkowy charakter tego miejsca – połączyć przemysłową przeszłość z nowym kształtem, jaki nadał kopalni powrót fauny i flory. Z kolei wyróżnieni projektanci tymczasowej sceny w mieście Dniepr w twórczy sposób wykorzystali ruiny amfiteatru w miejskim parku Szewczenki. Ze zbudowanego w latach 30. stalinowskiego obiektu pozostał betonowy owal sceny. Architekci nadbudowali go tymczasową, drewnianą strukturą, w której mogą odbywać się wydarzenia kulturalne. Projekt został uhonorowany za jego oddolny charakter, jak również stworzenie wspólnej dla użytkowników przestrzeni, w kraju, gdzie to pojęcie zostało częściowo zdyskredytowane przez lata sowieckiego planowania. Ostatnim z wyróżnionych projektów jest PC Caritas biura architecten de vylder vinck taillieu – rewitalizacja zrujnowanej willi należącej do szpitala psychiatrycznego w belgijskim Melle. Projektanci połączyli wnętrze domu z otaczającym terenem, wytyczając w budynku szklane „pomieszczenia”. Tym razem jury doceniło stworzenie typologii, która w historycznej bryle pozwoliła umieścić wielopiętrową, dostępną przestrzeń.

Dziesiąta edycja Europejskiej Nagrody za Miejską Przestrzeń Publiczną 2018

Organizator: Centre de Cultura Contemporània de Barcelona (CCCB)

Współorganizatorzy: The Architecture Foundation, Architekturzentrum Wien, Institut Français d’Architecture/Cité de l’Architecture et du Patrimoine, Museum of Finnish Architecture, Deutsches Architekturmuseum, Museum of Architecture and Design

Jury: Olga Tarrasó (CCCB, przewodnicząca), Matevž Čelik (Museum of Architecture and Design), Hans Ibelings (krytyk architektury), Juulia Kauste (Museum of Finnish Architecture), Ewa P. Porębska („A-m”), Francis Rambert (Cité de l’Architecture et du Patrimoine), Peter Cachola Schmal (Deutsches Architekturmuseum), Katharina Ritter (Architekturzentrum Wien), Ellis Woodman (The Architecture Foundation)

Liczba zgłoszonych realizacji: 279 (projekty zrealizowane w latach 2016-2017 w miastach znajdujących się w 32 krajach)

Liczba finalistów: 25

Rozstrzygnięcie: 20 czerwca 2018

Nagroda/Tirana Modernizacja placu Skanderbega

Autorzy: 51N4E

Inwestor: Bashkia Tiranë Fot. Filip Dujardin

Fragment uzasadnienia jury: To jeden z wielu wysokich jakości projektów z Albanii, udowadniających, że w tym niezamożnym kraju rozumie się wagę inwestowania we wspólną przestrzeń. (...) Śródziemnomorski charakter miasta sprawia, że przestrzeń publiczna używana jest w Tiranie w sposób spontaniczny i nieformalny. Te cechy udało się skutecznie zawrzeć w zrewitalizowanym placu Skanderberga, który używany jest teraz do różnych celów – porannych modlitw, wieczornych koncertów czy cyklicznych targów. Prace nad projektem przyczyniły się także do ekonomicznej odnowy – sprawiły, że powstały trzy nowe szkółki roślin oraz ponownie otwarto zamknięte kamieniołomy.

Najlepsze Przestrzenie Publiczne Europy 2018 – prezentacja laureatów

i

Autor: Archiwum Architektury

Wyróżnienie/Melle PC Caritas

Autorzy: architecten de vylder vinck taillieu i BAVO

Inwestor: KARUS Fot. Filip Dujardin

Fragment uzasadnienia jury: Zacieranie granic (między wnętrzem a zewnętrzem) nadaje przestrzeni swobodny charakter, ale mamy też tu poczucie bezpieczeństwa, wynikające z istnienia przegród. Dodatkowo koncepcja połączenia ośrodka psychiatrycznego z przestrzenią publiczną była skomplikowana pod względem technicznym, jak i społecznym. (…) To nietypowe ucieleśnienie naszego dążenia do znalezienia się jak najbliżej przyrody.

Najlepsze Przestrzenie Publiczne Europy 2018 – prezentacja laureatów

i

Autor: Archiwum Architektury

Wyróżnienie/Amsterdam Cuypers Passage

Autorzy: Benthem Crouwel Architects

Inwestor: Gemeente Amsterdam, Dienst Infrastructuur Verkeer en Vervoer Fot. Jannes Linders

Fragment uzasadnienia jury: Tunel używany jest intensywnie o każdej porze dnia i nocy. W przeciwieństwie do wielu innych struktur tego rodzaju, gdzie nie zwracano uwagi na projektowe szczegóły, wnętrze Cuypers Passage udowadnia, że funkcjonalność można połączyć z delikatnością i warstwą symboliczną. (…) Wykorzystanie publicznych pieniędzy na uczynienie takich miejsc bardziej przyjaznymi to ważny krok w demokratyzowaniu wspólnej przestrzeni.

Najlepsze Przestrzenie Publiczne Europy 2018 – prezentacja laureatów

i

Autor: Archiwum Architektury

Wyróżnienie/Dniepr Tymczasowa scena

Autorzy: STAGE/SCENA

Inwestor: NGO Kultura Medialna i mieszkańcy Dniepru Fot. Olena Kasperovych

Fragment uzasadnienia jury: Tymczasowa scena udowadnia, że istnieje zapotrzebowanie na obiekty kulturalne, gdzie mogą odbywać się alternatywne działania. To dobry przykład samodzielnego zarządzania przestrzenią, wspólnego kształtowania miejsc spotkań oraz tworzenia blisko związanej ze sobą społeczności. (…) Prace zostały sfinaansowane dzięki crowdfundingowi, a zbudowana przez lokalną społeczność scena stała się tłem dla różnego rodzaju inicjatyw.

Najlepsze Przestrzenie Publiczne Europy 2018 – prezentacja laureatów

i

Autor: Archiwum Architektury

Wyróżnienie/Essen Zollverein Park

Autorzy: Planergruppe GmbH Oberhausen

Inwestor: Stiftung Zollverein Fot. Thomas Mayer

Fragment uzasadnienia jury: W projekcie Zollverein Park połączono ze sobą wyjątkowy w skali światowej obszar, wpisany na listę UNESCO, i codzienny program funkcjonalny, bez naruszania „dzikiego" charakteru niedostępnego przez lata ośrodka przemysłowego. Niektóre budynki zyskały funkcje kulturalne, a sam park wyposażono w ścieżki rowerowe, lodowiska oraz inne udogodnienia. (...) Podsumowując, z sukcesem połączono tu surowość industrialnej architektury z nieokiełznaną zielenią.

Najlepsze Przestrzenie Publiczne Europy 2018 – prezentacja laureatów

i

Autor: Archiwum Architektury

Wyróżnienie/Barcelona Poblenou Superblock

Autor i inwestor: Ecology, Urbanism and Mobility Department, Barcelona City Council Fot. Ajuntamentde Barcelona

Fragment uzasadnienia jury: Projekt wzbudził kontrowersje, ale pozwolił postawić ważne pytania dotyczące zawłaszczania przestrzeni publicznej przez samochody. Pokazał, że zanim zmieni się miasto, należy zmienić świadomość mieszkańców dotyczącą tego, czym miasto jest. (…) Bardziej niż jako typowy przykład rewitalizacji, Superblock można rozumieć jako przyczynek do niewolnej od konfliktów debaty nad bardziej zrównoważonymi sposobami poruszania się.

Najlepsze Przestrzenie Publiczne Europy 2018 – prezentacja laureatów

i

Autor: Archiwum Architektury