Realizacja projektu Nomadyczne Archiwum Sztetla możliwa była dzięki finansowemu wsparciu Architecture Research Fund – UCL Bartlett School of Architecture, Koret i Taube Foundation for Jewish Life & Culture oraz dotacji Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Mobilny pawilon, zaprojektowany przez architektkę Natalię Romik, podróżował po Polsce, pełniąc rolę czytelni, miejsca spotkań i obwoźnej wystawy, która prezentowała przedwojenne mapy, fotografie architektury i nagrania pozyskane z archiwów Żydowskiego Instytutu Historycznego w Warszawie, Wirtualnego Sztetla oraz Bramy Grodzkiej w Lublinie.
Projekt Nomadycznego Archiwum Sztetla, będącego kontynuacją mojego doktoratu na Bartlett School of Architecture UCL, zrodził się jako forma niezgody na panujący porządek w przestrzennym myśleniu o pożydowskiej architekturze dawnych sztetli. Mimo wielu wysiłków lokalnych entuzjastów i organizacji pozarządowych, pamięć architektoniczna niosąca wiedzę o dawnych żydowskich sąsiadach, o ich życiu religijnym i świeckim, jest zjawiskiem zanikającym. A może raczej nigdy nie była w pełni ukształtowana. Ideą projektu jest ukazanie związków między dawną i współczesną urbanistyką, aktywizacja architektonicznej pamięci oraz nawiązanie dialogu z obecnymi mieszkańcami sztetli – tłumaczy swój pomysł Natalia Romik.
Zaprojektowany przez nią pawilon otrzymał formę surrealistycznego domu, w którego lustrzanych elewacjach odbijał się krajobraz dawnych żydowskich miasteczek i ich współcześni mieszkańcy. Wnętrze dla kontrastu wykończono ciemnym drewnem. Podczas ubiegłorocznych wakacji ekipa Nomadycznego Archiwum Sztetla pojawiła się w Kocku, Piaskach, Bychawie, Lublinie, Biłgoraju, Tyszowcach, Szczebrzeszynie, Józefowie, Krasnobrodzie i Kraśniku. Wszędzie odbywały się spotkania z mieszkańcami, podczas których dzielono się informacjami o architekturze i żydowskiej historii danej miejscowości. Projekt powstał we współpracy z architektem Sebastianem Kucharukiem, Agatą Korbą i Piotrem Jakoweńko z Kolektywu Senna (koordynacja: Monika Tarajko). Jego podsumowaniem jest wystawa „Nomadyczne Archiwum Sztetla – notatki z podróży” prezentowana w siedzibie SARP w Warszawie do 24 marca 2017 roku.
Nomadyczne Archiwum Sztetla – notatki z podróży, siedziba SARP, ul. Foksal 2
Otwarcie: 20 marca, godz. 19.00
Wystawa czynna w godzinach: 11.00-18.00, do 24 marca
