W latach 90-tych, kiedy do Polski wchodziły zagraniczne podmioty rozpoczynając inwestycje, wymogi ubezpieczeniowe stawiane przez nich były niejasne zarówno dla projektantów jak i dla zakładów ubezpieczeń. Cały rynek rozpoczął mozolną naukę – czym jest Odpowiedzialność Cywilna projektanta, i jakim zakresie można ją ubezpieczyć.
Dziś już jesteśmy mądrzejsi o lata doświadczeń zarówno w kwestii występujących ryzyk, możliwych warunków pokrycia, jak i szkód, których liczba stale wzrasta. Ich wartość wynosi niemalże tyle, co suma zbieranej składki dla tej grupy zawodowej. Polski rynek ubezpieczeniowy wypracował szereg rozwiązań, które są osiągalne i możliwe do zastosowania w zależności od potrzeb. Coraz rzadziej spotykamy się z sytuacją, kiedy musimy skorzystać z zagranicznych ubezpieczeń, z powodu braku specyficznych rozwiązań i dostępności na rodzimym rynku.
Przeświadczenie, że obowiązkowa polisa OC architektów jest wystarczająca i w pełni zabezpiecza odpowiedzialność odszkodowawczą ponoszoną przez architekta, na szczęście przechodzi już do historii. Coraz częściej uczestnicząc w spotkaniach i dyskusjach na temat ubezpieczenia, architekci nie pytają już o polisę OC obowiązkową. Świadomość znaczenia dobrowolnej polisy OC zawodowej i troska o staranność i precyzję pokrycia ubezpieczeniowego sprawia, że przedmiotem dyskusji staje się bardziej zakres ubezpieczenia w polisie Odpowiedzialności Cywilnej dla pracowni/architekta.
Dojrzałość branży architektonicznej w kwestiach ubezpieczeń jest również zauważalna przy podpisywaniu przez pracownie nowych kontraktów. Coraz częściej pomimo braku wymogów inwestora dotyczących ubezpieczenia OC, projektanci na własną rękę podejmują decyzję o zabezpieczeniu umowy adekwatną polisą ubezpieczeniową.
Rola brokera w procesie negocjowania kontraktu
Pomimo lat doświadczeń i naprawdę wysokiej świadomości ponoszonego ryzyka, rynek ubezpieczeniowy w tej dziedzinie jest bardzo zróżnicowany, a zakres ubezpieczenia oferowany przez zakłady ubezpieczeń nadal niepełny. Odpowiednie skonstruowanie ochrony dla ubezpieczenia OC projektanta, które będzie właściwie chroniło architekta, wymaga wynegocjowania szeregu uzupełnień i dopracowania poszczególnych zapisów. Niezbędny w jest wówczas broker, który zgodnie z obowiązującym prawem, jest jedynym niezależnym pośrednikiem na rynku ubezpieczeniowym. Reprezentuje on wyłącznie interes swojego klienta i jako jedyny ma możliwość negocjowania poszczególnych zapisów polisy z całym rynkiem ubezpieczeniowym. Stwarza to sytuację rywalizacji w oparciu o twarde, merytoryczne przesłanki.
Bogactwo doświadczeń i praktyk inwestorów pochodzących z różnych stron świata jest widoczne coraz częściej, także w zapisach kontraktów dotyczących wymogów ubezpieczeniowych. Negocjacje zakresu i kosztów umowy z inwestorem dotyczące polisy OC, stały się równie ważnym elementem procesu zawierania kontraktu jak pozostałe aspekty prawne. Istotnym atutem współpracy architekta z wyspecjalizowanym w tej dziedzinie pośrednikiem, jest możliwość skonsultowania, doprecyzowania, analizy i wyceny wymogów ubezpieczeniowych inwestora jeszcze na etapie negocjacji kontraktu, włączenie z fizycznym udziałem brokera w tym procesie. Wyposażenie klienta w wiedzę czy i jaką ochronę będzie musiał zaaranżować oraz jaki będzie jej koszt, daje architektowi komfort prowadzenia negocjacji finansowych i pozafinansowych z inwestorem.
Jednocześnie, broker posiada wiedzę w zakresie dostępnych na rynku i możliwych do zastosowania narzędzi. Reprezentując interes architekta, przedstawia mu pełny wachlarz rozwiązań i możliwości dostosowania posiadanej lub zawarcia nowej polisy adekwatnie do wymogów kontraktu, ujawniając wady i zalety oraz wspierając go w podjęciu decyzji poprzez rekomendację. Broker – jak każdy profesjonalista - ponosi również odpowiedzialność odszkodowawczą za swoje błędy i jest zobligowany do posiadania obowiązkowej polisy ubezpieczenia OC brokera z sumą gwarancyjną nie mniejszą niż 1.800.000 €.
Odpowiedzialność za podwykonawców
Poza znajomością rynku ubezpieczeniowego, do profesjonalnej obsługi niezbędna jest praktyczna wiedza brokera na temat inwestycji zarówno od strony inżynierskiej jak i prawnej i ekonomicznej. Dotyczy to zwłaszcza architekta, który ponosi najszerszą odpowiedzialność za proces projektowy. Nie bez znaczenia jest również analiza, ponoszonej przez pracownię odpowiedzialności za podwykonawców. Broker powinien wspierać architekta w zakresie weryfikacji skuteczności posiadanej przez podwykonawców ochrony ubezpieczeniowej, co ma ogromne znaczenie w momencie, gdy szkoda będzie skutkiem uchybienia popełnionego przez podwykonawcę. W takiej sytuacji, właściwa ochrona ubezpieczeniowa w polisie OC zawodowej podwykonawcy może częściowo lub całkowicie odciążyć architekta i przenieść ciężar rozpatrywania roszczenia i wypłaty odszkodowania na podwykonawcę i jego ubezpieczyciela. Warunkiem takiego scenariusza jest jednak właściwa ochrona ubezpieczeniowa podwykonawcy i profesjonalna jej weryfikacja przez wyspecjalizowanego brokera - pełnomocnika zlecającego architekta.
Ważną, i niestety najczęściej pomijaną ze względu na brak świadomości architektów sprawą, jest analiza charakteru odpowiedzialności w sytuacji współpracy z osobami fizycznymi (często byłymi pracownikami) na bazie umów zlecenie/dzieło. Architekt może sam kształtować ochronę ubezpieczeniową względem pracowników i podwykonawców w zależności od formy współpracy lub zatrudnienia.
Ochrona przed roszczeniami w Polsce i zagranicą
Istotą ubezpieczenia Odpowiedzialności Cywilnej architekta jest ochrona przed roszczeniami, jakie mogą zostać zgłoszone do architekta na skutek popełnionych przez niego (lub jego podwykonawców) błędów w dokumentacji projektowej. Dlatego jedną z ważniejszych funkcji polisy jest świadczenie przez ubezpieczyciela tzw. ochrony prawnej i pokrycie kosztów z nią związanych (koszty ekspertyz, adwokatów, obrony sądowej etc). Ma to tym większe znaczenie jeżeli roszczenie jest precyzowane w oparciu o obce prawo materialne lub dochodzone przed zagranicznym sądem. Profesjonalne i odpowiednie zapisanie w polisie zasad świadczenia ochrony prawnej, niejednokrotnie może zaważyć na sprawnej i odpowiedniej likwidacji szkody. W tym miejscu należy również podkreślić, że broker jako jedyny pośrednik na rynku ubezpieczeniowym może czynnie uczestniczyć w procesie likwidacji szkody i zabierać głos w imieniu i na rzecz swojego klienta (ubezpieczonego).
Jesteśmy świadkami stale zmieniających się i rosnących wymogów stawianych architektom w umowach o prace projektowe. Wynikają one m.in. z obwarowań prawnych, profesjonalizacji procesu inwestycyjnego oraz umiędzynarodowienia zawodu architekta/projektanta. Umiejętność właściwego kształtowania ochrony ubezpieczeniowej jest coraz częściej pożądana przez architektów. Dogłębna analiza wszystkich aspektów działalności, w szczególności tych poruszonych w niniejszym artykule, jest niezbędna do prawidłowego ukształtowania ochrony ubezpieczeniowej Odpowiedzialności Cywilnej architekta. Polisa jest tylko wynikiem wniosków z tej analizy, i powinna być końcowym elementem pracy brokera. Dlatego nie wystarczy tylko "posiadać" polisę ubezpieczenia OC architekta, ale trzeba nią odpowiednio zarządzać, a najlepiej powierzyć ją w ręce doświadczonego i wyspecjalizowanego brokera profesjonalisty.
