Platzatlas. Stadträume in Europa, pod redakcją Sophie Wolfrum
Znajdziemy w książce place, które powstały organicznie, z biegiem wieków przekształcającej się struktury miejskiej. Dużo też przykładów z drugiego bieguna: interwencji władzy absolutnej, która wytyczała okręgi, kwadraty lub prostokąty wnętrz bez szukania kompromisów z istniejącą zabudową, a także przypadki złożone, precyzyjne operacje mistrzów, którzy stworzyli niepowtarzalne arcydzieła urbanistyki europejskiej – recenzja Piotra Lewickiego i Kazimierza Łataka.
Po niemiecku o placach: trudno o bardziej rzeczowe podejście do zagadnienia i konsekwentne ujęcie tematu. Albumowy format i wydanie. Szara płócienna oprawa, komuś może skojarzyłaby się z przedwojennymi egzemplarzami Neuferta. Napisy: tytuł, podtytuł, nazwa wydawnictwa, imię i nazwisko autorki. Żadnych ozdób, anegdot i dykteryjek, które odwracałyby uwagę od meritum. Jednoznaczna jak plakat okładka, w niej wytłoczone litery zamalowane czarną matową farbą. Ich układ i kompozycja na tle szarego lnu przywodzą na myśl schematy zabudowy. Książka jest pełna owych szwarcplanów, jak zwykli je nazywać studenci wydziałów architektury (ci, którzy osiągnęli pewien poziom wtajemniczenia).
Znajdziemy w niej siedemdziesiąt przykładów europejskich placów, uporządkowanych w kolejności alfabetycznej według miast, w których są zlokalizowane – od Alicante do Zurychu. Katalog przypadków odmiennych, ujednoliconych spójną prezentacją, klarowną i wygodną dla tych, którym nie wystarczy pobieżna lektura, a zechcą się zagłębić w studia. Każdemu placowi poświęcono osobny rozdział, zawsze o tej samej strukturze. Znajduje się w nim krótki opis, tabelaryczne zestawienie danych: adres, czas powstania, twórcy, wymiary, najważniejsze budynki położone w sąsiedztwie, tworzywo użyte do budowy. Rysunek wprowadzający to syntetyczny schemat, fragment zabudowy w skali 1:5000, typowej dla graficznych reprezentacji morfologii miasta, by użyć naukowego określenia (na ile, rzecz jasna, uważamy architekturę za naukę...).
Dalej zbliżenie – całą sąsiednią stronę zajmuje linearna aksonometria, ustawiona pod wybranym kątem, pozwalającym najlepiej pokazać wnętrze w trzech wymiarach. A potem, w większej skali – 1:1250 – jeden lub dwa przekroje i rzut poziomy (przekrój na poziomie terenu). Na tych aksonometriach i przekrojach widać już nie tylko bryły budynków, ale także ich charakter, detal urbanistyczny i architektoniczny.
Po tekście wprowadzenia, a przed pierwszym z przykładów zamieszczono tabelaryczne podsumowanie wszystkich opisanych placów. Matryca przypisuje dany casus do jednej z pięciu epok powstania, kilkunastu przypadków morfologicznych, sześciu typologii geometrycznych, jednego z rozmiarów, rodzajów funkcji i programu, wreszcie możliwych sposobów wykorzystania. Można domyślić się, że to „poszufladkowanie” stanowiło nie lada wysiłek, biorąc pod uwagę różnorodność lokalizacji. Znajdziemy bowiem w książce place, które powstały organicznie, z biegiem wieków przekształcającej się struktury miejskiej: malownicze, czasem nieznane szerszemu gronu przypadki drobnych miasteczek północnych Włoch (Piazza Sordello w Mantui) czy Niemiec (Haidplatz w Ratyzbonie).
Dużo też przykładów z drugiego bieguna: interwencji władzy absolutnej, która wytyczała okręgi, kwadraty lub prostokąty wnętrz bez szukania kompromisów z istniejącą zabudową, jak Place Vendôme w Paryżu, Plaza Mayor w Madrycie albo Plaça Reial w Barcelonie – zapierające dech w piersiach rozmachem i niezbędną dla metropolii grandeur. A także przypadki złożone, precyzyjne operacje mistrzów, którzy stworzyli niepowtarzalne arcydzieła urbanistyki europejskiej. Choćby w Rzymie: Michał Anioł na Kapitolu czy Francesco de Sanctis na placu Hiszpańskim. Wszystkie zebrane przykłady warte są studiów i analiz (oprócz niemieckiej dostępna jest też angielska wersja). Także przy użyciu dołączonej do książki przezroczystej zakładki-linijki, z miarką w dwu skalach użytych w opublikowanych rysunkach.
