Najciekawsze zagadnienie techniczne: oparta na belce obwodowej samonośna, lekko nachylona, 25-metrowa elewacja złożona z tysiąca dwunastościennych modułów o wysokości 2 metrów. W 2013 roku sala koncertowa Harpa otrzymała Nagrodnę Unii Europejskiej im. Miesa van der Rohe dla współczesnej architektury.
Sala koncertowa w Reykjavíku. Fot. Nic Lehoux
Sala koncertowa i centrum konferencyjne HarpaReykjavik, Islandia
AutorzyHenning Larsen Architects and Batteríiđ Architects
Projekt fasady:Studio Olafur Eliasson; Henning Larsen Architects
Akustyka: Artec
KonsultanciASK Architects; Almenna Consulting Engineers; Verkis Consulting Engineers; Verkhönnun Engineers; Jasper Parrott; Vladimir Ashkenazy
Generalny wykonawcaIAV
InwestorAusturnhofn TR – East Harbour Project Ltd.
Powierzchnia całkowita28000.0 m²
Projekt2007
Data realizacji (koniec)2011
Koszt inwestycjiNie podano
Uzasadnienie jury: projekt Sali koncertowej i centrum konferencyjnego Harpa uchwycił mit narodu Islandii, świadomie proponując hybrydowy budynek kulturalny w trakcie wielkiej recesji. Dzięki przezroczystym niby-cegłom elewacja tworzy wciąż zmieniającą się grę kolorowych świateł, umożliwiając dialog między miastem a wnętrzem życiem obiektu. Nadając tożsamość społeczeństwu od dawna znanemu ze swoich sag, (...) budynek ten stanowi ważne przesłanie dla świata i mieszkańców Islandii.
Zespół muzyczno-konferencyjny Harpa w Reykjaviku jest pod każdym względem budynkiem emocjonującym. Już sama historia jego realizacji odzwierciedla skalę oczekiwań, jakie Islandczycy mieli wobec obiektu, który nie tylko miał stać się siedzibą narodowego centrum muzyki, ale też podkreślać lokalizację stolicy Islandii na kulturalnej mapie świata. Planowany początkowo w sąsiedztwie położonych w głębi miasta terenów sportowych, dzięki decyzji, jaką podjęto pod koniec lat dziewięćdziesiątych stanął ostatecznie w eksponowanym miejscu na nabrzeżu portowym, w bezpośrednim sąsiedztwie śródmieścia.
Decyzja ta była pierwszym krokiem w realizacji strategii zagospodarowania portu na cele publiczne i stopniowego zbliżania wybrzeża z miastem. W 2004 roku rozpisano międzynarodowy konkurs architektoniczny, który – ze względu na złożoność całego przedsięwzięcia – miał formułę partnerstwa prywatno-publicznego, i w którym udział wzięły zaledwie cztery konsorcja. Rywalizację wygrało duńskie biuro zmarłego w czerwcu bieżącego roku architekta Henninga Larsena wspólnie z lokalną pracownią Batteríið Architects, studiem artysty Olafura Eliassona, firmą inżynierską Rambøll oraz bankiem inwestycyjnym Landesbanki.
W oczach miejscowych komentatorów nowoczesna architektura zwycięskiego projektu była przejawem kapitalistycznego rozpasania, natomiast żałowano odrzucenia propozycji francuskiego architekta Jeana Nouvella (laureata drugiej nagrody), przewidującej budowę obiektu w kształcie wzgórza, formalnie nawiązującego do pobliskiego wzniesienia Arnarhóll. Wodą na młyn dla krytyków był upokarzający dla Islandii kryzys finansowy, którego sprawcami w skali lokalnej byli m.in. właściciele Landesbanki – wtedy nazywani już nie bankierami, lecz banksterami. W obliczu zagrożenia przerwaniem na nieokreślony czas rozpoczętej budowy, magistrat Reykjaviku i rząd Islandii podjęły w 2008 roku decyzję o dokończeniu Harpy na własny koszt, bez udziału partnera prywatnego. Jednocześnie w 2009 roku rozpisano urbanistyczny konkurs na zagospodarowanie 80-hektarowego fragmentu miasta, w którym centrum muzyczne w otoczeniu funkcji kultury, handlu i usług stanowi jeden z kluczowych elementów funkcjonalnych i kompozycyjnych (zwyciężyło biuro Graeme Massie Architects).
Architektura Harpy jest zapisem różnorodnych inspiracji zjawiskami ze świata przyrody. Masywna, dynamiczna i nieregularna bryła budynku, połyskliwa i wielobarwna, przestrzenna elewacja, szerokie otwarcia widokowe i kontrastowe zestawienia materiałów odzwierciedlają wyjątkową lokalizację na styku zupełnie odmiennych żywiołów: oceanu, wulkanicznej wyspy i przestrzeni zwartego, kameralnego miasta.
Pod względem funkcjonalnym obiekt składa się z trzech audytoriów otoczonych ogólnodostępną przestrzenią foyer. Strefa wejścia głównego na parterze oraz foyer, z których wchodzi się do poszczególnych audytoriów, są zwrócone w kierunku miasta, dzięki czemu każda aktywność w środku jest widoczna z przestrzeni publicznej, a budynek staje się elementem miejskiej scenografii. Widziana od strony morza, wysoka na 25 metrów elewacja wydaje się zacierać granice wielkiej bryły i stapiać z powierzchnią wody. Złożona jest z tysiąca powtarzalnych dwunastościennych modułów o wysokości 2 metrów, które przypominają głazy bazaltu.
Ta samonośna, lekko nachylona ściana jest oparta na belce obwodowej umieszczonej na wysokości stropu nad parterem – nie schodzi do poziomu terenu, co sprawia że wygląda jakby była nałożona od góry na budynek. Ze względu na skomplikowaną geometrię, węzły spotykających się w narożnikach fragmentów elewacji były projektowane i wykonywane ręcznie. Autor jej projektu – islandzko-duński artysta Olafur Eliasson – zajmuje się w swojej sztuce głównie problemami percepcji, w szczególności percepcji barw. Zastosowane na fasadach Harpy motywy konstrukcyjne i kolorystyczne Eliasson wykorzystywał już do budowy swoich instalacji dla fundacji NMAC (2002) czy w pawilonie Colour Activity House zaprojektowanym dla muzeum sztuki nowoczesnej w Kanazawie (2010).
Elewacja Harpy jest więc zarówno instalacją artystyczną, jak i integralną częścią dużego budynku użyteczności publicznej. Pomiędzy ścianą zewnętrzną a kompozytowymi, żelbetowo-stalowymi ścianami audytoriów, na całej wysokości obiektu rozciąga się wolna przestrzeń wypełniona migotliwym światłem przefiltrowanym przez barwione szklane elementy. Przestrzeń ta służy ogólnej komunikacji wewnętrznej, odbywającej się po rampach, schodach i balkonach, których wysięg dochodzi do 8 metrów. W środku dominuje ciemny kolor barwionego w masie betonu, bazaltowych bloków posadzki parteru oraz elementy drewniane – lite drewno jesionowe, barwiona sklejka brzozowa, laminowane płyty MDF.
Choć obiekt ciągle budzi emocje, jest z pewnością dowodem na determinację władz publicznych w budowaniu wizerunku miasta i państwa promujących szeroko pojętą kulturę. Poza kwestiami stricte technicznymi, jednym z argumentów jury, uzasadniającym przyznanie autorom Harpy tegorocznej nagrody, była zachęta dla Islandii i uznanie dla wsparcia udzielonego w trudnej sytuacji projektowi kulturalnemu. Być może w podejmowaniu decyzji pomagała sędziom nazwa budynku – w staronorweskim kalendarzu harpa oznacza bowiem pierwszy miesiąc wiosny, zapowiedź lepszych czasów.
Sala koncertowa Harpa została otwarta wiosna 2011 roku poczterech latach budowy. Obiekt zlokalizowany jest wpółnocnej czesci Reykjaviku, tuz nad wschodnia zatoka. Fot. Nic Lehoux / Henning Larsen Architects
Elewacja południowa złożona z tysiąca powtarzalnych dwunastościennych modułów. Fot. Nic Lehoux / Henning Larsen Architects
Szklane elewacje powoduja, zewnetrze budynku jest widoczne zzewnatrz, dzieki czemu obiekt staje sie elementem miejskiej scenografii. Nic Lehoux/Henning Larsen Architects
Szklane elewacje powoduja, zewnetrze budynku jest widoczne zzewnatrz, dzieki czemu obiekt staje sie elementem miejskiej scenografii. Fot. Nic Lehoux/Henning Larsen Architects
Budynek składa się z trzech audytoriów otoczonych ogólnodostępną przestrzenią foyer. Strefa wejścia głównego oraz foyer zwrócone są w kierunku miasta. Fot. Nic Lehoux/Henning Larsen Architects
Komunikacja wewnętrzna odbywa się po rampach, schodach lub balkonach, których wysięg dochodzi nawet do 8 metrów. Fot. Nic Lehoux/Henning Larsen Architects
Ażurowa elewacja wpływa na architektoniczny wyraz budynku. W zależności od padania światła zmienia się też światłocień i charakter wnętrza, w którym dominuje ciemny kolor barwionego w masie betonu. Fot. Nic Lehoux/Henning Larsen Architects
Na fasadzie zastosowano szkło w kolorze żółtym, zielonym i pomarańczowym. Fot. Nic Lehoux/Henning Larsen Architects
Mniejsze audytorium – Kaldalón, którego nazwa pochodzi od nazwiska znanego islandzkiego kompozytora: Sigvaldiego Kaldalóna. Fot. Nic Lehoux/Henning Larsen Architects
Nazwy poszczególnych sal koncertowych odpowiadają tym, jakim określane są w języku islandzkim m.in. naturalne elementy krajobrazu. Eldborg to wulkan na półwyspie Snæfellsnes, a jednocześnie nazwa głównej sali koncertowej na 1800 osób. Fot. Nic Lehoux/Henning Larsen Architects
Nazwy poszczególnych sal koncertowych odpowiadają tym, jakim określane są w języku islandzkim m.in. naturalne elementy krajobrazu. Eldborg to wulkan na półwyspie Snæfellsnes, a jednocześnie nazwa głównej sali koncertowej na 1800 osób. Fot. Nic Lehoux/Henning Larsen Architects
Belki ze stali kortenowskiej w posadzce placu przypominać mają zarys starej linii brzegowej. Fot. Landslag Landscape Architects
Samonośna, lekko nachylona ściana, złożona z powtarzalnych modułów, jest oparta na belce obwodowej umieszczonej na wysokości stropu nad parterem. Fot. Rambøll
Samonośna, lekko nachylona ściana, złożona z powtarzalnych modułów, jest oparta na belce obwodowej umieszczonej na wysokości stropu nad parterem. Fot. Osbjorn Jacobsen/Portus ehf, Olafur Eliasson, Henning Larsen Architects
Komunikacja wewnętrzna odbywa się po rampach, schodach lub balkonach, których wysięg dochodzi nawet do 8 metrów. Fot. Nic Lehoux/Henning Larsen Architects
Wstępny model fasady – architekci pracowali zarówno na trójwymiarowych modelach komputerowych, jak również tych tradycyjnych. Fot. Olafur Eliasson/Portus ehf, Olafur Eliasson, Henning Larsen Architects
Dwunastościenne, wykonane ze stali moduły o wysokości 2 metrów zostały wypełnione szybami – niektórymi specjalnie barwionymi. Moduły tworzą 25-metrową elewację południową. Fot. studio olafur Eliasson/ Portus ehf, Olafur Eliasson, Henning Larsen Architects
Dwunastościenne, wykonane ze stali moduły o wysokości 2 metrów zostały wypełnione szybami – niektórymi specjalnie barwionymi. Moduły tworzą 25-metrową elewację południową. Fot. Olafur Eliasson/Portus ehf, Olafur Eliasson, Henning Larsen Architects
Moduł został zaprojektowany przez Olafura Eliassona w ścisłej współpracy z architektem Einarem Thorsteinnem, fot. Rambøll
Fasada południowa przypomina kalejdoskop – w zależności od pogody oraz pory dnia odbicia i kolory przeszklenia zmieniają percepcję budynku. Fot. Olafur Eliasson/Portus ehf, Olafur Eliasson, Henning Larsen Architects
Montaż modułów na fasadzie południowej. Fot. Osbjorn Jacobsen/Portus ehf, Olafur Eliasson, Henning Larsen Architects
Montaż modułów na fasadzie południowej. Fot. Osbjorn Jacobsen/Portus ehf, Olafur Eliasson, Henning Larsen Architects
Północna fasada składa się z modułów płaskich – kształtem odpowiadających przekrojom modułów elewacji południowej wykonanych pod różnym kątem. Fot. Olafur Eliasson/Portus ehf, Olafur Eliasson, Henning Larsen Architects
Ażurowa elewacja wpływa na architektoniczny wyraz budynku. W zależności od padania światła zmienia się też światłocień i charakter wnętrza, w którym dominuje ciemny kolor barwionego w masie betonu. Fot. studio olafur Eliasson/ Portus ehf, ollafur Eliasson, Henning Larsen Architects
Widok na zatokę, fot. Studio Olafur Eliasson/ Portus ehf, Olafur Eliasson, Henning Larsen Architects
Projekt zagospodarowania terenu rozpoczęto w rok przed otwarciem Harpy. Celem architektów było połączenie centrum miasta z nabrzeżem i stworzenie przestrzeni przywodzącej na myśl przemysłowy charakter tego miejsca. Fot. Landslag Landscape Architects
Drewniany taras przybrzeżny. Fot. Landslag Landscape Architects
Źródła geotermalne tworzące charakterystyczną mgłę w mroźne dni. Fot. Landslag Landscape Architects
Drewniane trybuny wzdłuż brzegu. Fot. Landslag Landscape Architects
To właśnie w Polsce przedstawiciele Komisji Europejskiej, OW SARP i Fundacji Miesa van der Rohe przedstawią obiekty zakwalifikowane do finału Nagrody Unii Europejskiej w dziedzinie Architektury Współczesnej 2022 – Mies van Der Rohe Award. Ogłoszenie listy finalistów odbędzie się 16 lutego o godz. 10.00 w ZODIAKu Warszawskim Pawilonie Architektury.
Najnowsza wystawa w warszawskim pawilonie Zodiak można poświęcona jest polskim nominacjom do tegoroczne edycji konkurs EU Mies van der Rohe Award. Ekspozycji towarzyszy bogaty program wykładów i dyskusji. Już 9 lutego spotkanie z Ewą P. Porębską, redaktor naczelną „Architektury-murator”, która w 2013 roku jako pierwszy przedstawiciel Polski znalazła się w jury nagrody.
Jury EU Mies van der Rohe Award po raz drugi doceniło projekt rewitalizacji wielkiej płyty. W tegorocznej edycji nagrodę otrzymała modernizacja trzech bloków socjalnych w dzielnicy Grand Parc w Bordeaux, w poprzedniej, z 2017 roku, transformacja bloku Kleiburg w Amsterdamie.
W tegorocznej edycji konkursu EU Mies van der Rohe Award specjalną nagrodę dla najlepiej zapowiadających się młodych architektów otrzymała francuska pracownia BAST za realizację przyszkolnej stołówki w miejscowości Montbrun-Bocage.
Jury UE Mies van der Rohe Award po raz kolejny doceniło projekt rewitalizacji wielkiej płyty! Tegoroczną nagrodę otrzymała modernizacja trzech bloków socjalnych w dzielnicy Grand Parc w Bordeaux – wspólny projekt pracowni Lacaton & Vassal Architectes, Frédéric Druot Architecture i Christophe Hutin Architecture.
Za sprawą modernizacji przeprowadzonej według projektu belgijskiej pracowni 51N4E plac Skanderbega w Tiranie jest dziś największą przestrzenią na Bałkanach przeznaczoną wyłącznie dla pieszych. Dzięki Grand Prix w konkursie European Prize for Urban Public Space 2018 i znalezieniu się w finale UE Mies Award 2019 ma także szansę stać się najbardziej znaną albańską realizacją ostatnich lat.