Stara Wyłuszczarnia w Czarnej Białostockiej. Bryła

i

Autor: Archiwum Architektury Murowany obiekt, z usytuowanymi po bokach dwoma drewnianymi magazynami, powstał w latach 30. XX wieku; do dziś zachowały się w nim dawne urządzenia do pozyskiwania nasion, a obecnie zaaranżowano dodatkowo niewielką ekspozycję ukazującą pracę leśników. Fot. Marcin Onufryjuk

Stara Wyłuszczarnia w Czarnej Białostockiej

2017-02-23 11:01

Historyczny zespół wyłuszczarni nasion na terenie Puszczy Knyszyńskiej zaadaptowano na funkcje turystyczne. Architekci z szacunkiem odnieśli się do charakteru istniejącej zabudowy, nadając jednocześnie nowe znaczenia całemu kompleksowi – pisze Marcin Chodorowski.

Nazwa obiektuCentrum edukacyjne Nadleśnictwa Czarna Białostocka – budynek konferencyjny i adaptacja zespołu wyłuszczarni nasion z lat 30.
Adres obiektuPuszcza Knyszyńska, Czarna Białostocka, ul. Podleśna 4
AutorzyProsper, architekci Piotr Łodziński, Zbigniew Baum
Architektura wnętrzarchitekci Piotr Łodziński, Zbigniew Baum
Architektura krajobrazuarchitekci Piotr Łodziński, Zbigniew Baum
Konstrukcjapracownia projektowa JKG, Jan Krzysztof Grochowski
Generalny wykonawcaKMC DEVELOPMENT
InwestorNadleśnictwo Czarna Białostocka
Powierzchnia terenu9670.0 m²
Projekt2012
Data realizacji (koniec)2013
Koszt inwestycji1 754 674 PLN

Czarna Białostocka jest jedną z miejscowości położonych w sercu Puszczy Knyszyńskiej na Podlasiu. Na skraju miasta, pod samą ścianą lasu, znajduje się kompleks budynków nadleśnictwa z tzw. Starą Wyłuszczarnią. Murowany obiekt, z usytuowanymi po bokach dwoma drewnianymi magazynami, powstał w latach 30. XX wieku. Do dziś zachowały się tu dawne urządzenia do pozyskiwania nasion, a obecnie zaaranżowano dodatkowo niewielką ekspozycję ukazującą pracę leśników. Po wojnie wzniesiono w sąsiedztwie jeszcze jeden budynek, wykorzystywany do niedawna na cele administracyjno- gospodarcze. W ramach adaptacji całego zespołu na potrzeby nowoczesnej turystyki przebudowano go na centrum konferencyjno-szkoleniowe.

Architekci Piotr Łodziński i Zbigniew Baum zaproponowali obiekt współczesny, nawiązujący jednak skalą i formą do tradycyjnej architektury regionu. Z dawnego budynku pozostawiono jedynie fundamenty i fragmenty ścian. Ze względu na nową funkcję i przepisy przeciwpożarowe, ściany są murowane, a ściągi żelbetowe. W konstrukcji dachu i szalówce elewacji zastosowano natomiast drewno.

Stara Wyłuszczarnia w Czarnej Białostockiej. Widok od strony południowej

i

Autor: Archiwum Architektury Widok od strony południowej na budynek szkoleniowo-konferencyjny; architekci zastosowali przeszklenie ścian szczytowych przez które widać historyczne obiekty; w tle Puszcza Knyszyńska. Fot. Marcin Onufryjuk

Bryła obiektu składa się z korpusu głównego, w którym znajduje się sala konferencyjna, sala szkoleniowa oraz zamknięte w kubicznej formie sanitariaty i szatnia, a także z bocznej dobudówki, w której zlokalizowano hol, zaplecze sal i pompę cieplną. Dzięki wysunięciu dachu poza obrys i umieszczeniu okien w południowo- -zachodniej połaci całość sprawia wrażenie lżejszej.

Przeszklone ściany szczytowe nie tylko dostarczają dużą ilość naturalnego światła do wnętrz, ale zapewniają też atrakcyjne otwarcia widokowe na Starą Wyłuszczarnię i las. Wykończenie stropu poddasza jasnym drewnem, niewygładzone, białe tynki uzupełnione jasnobeżowym gresem i kryjący toalety centralny kubik sprawiają, że stosunkowo niewielka przestrzeń wydaje się tu większa niż jest w rzeczywistości. Obiekty historyczne, o nietypowej dla Podlasia konstrukcji słupowo-ryglowej i pokrytych szalówką ścianach, poddano gruntownej modernizacji. Wymieniono przede wszystkim te elementy, które narażone były na działanie czynników zewnętrznych: dachy i ich konstrukcje oraz drewniane pokrycie elewacji jednego z magazynów.

Zespół Starej Wyłuszczarni z lat 30.

i

Autor: Archiwum Architektury Zespół Starej Wyłuszczarni z lat 30.; budynki drewniane służyły do suszenia szyszek, a murowany do pozyskiwania z nich nasion i magazynowania. Fot. Marcin Onufryjuk

Realizacja inwestycji jest częścią przedsięwzięcia mającego na celu zwiększenie potencjału edukacyjno-turystycznego Leśnego Kompleksu Promocyjnego „Puszcza Knyszyńska” – projektu prowadzonego w Białymstoku przez Regionalną Dyrekcję Lasów Państwowych. Przebudowany obiekt autorstwa Piotra Łodzińskiego i Zbigniewa Bauma to niewątpliwie przykład architektury kontekstualnej. Poprzez oszczędne środki wyrazu projektanci z szacunkiem odnieśli się do charakteru istniejącej zabudowy, nadając jednocześnie nowe znaczenia całemu zespołowi Starej Wyłuszczarni.

Stara Wyłuszczarnia w Czarnej Białostockiej. Wystawa

i

Autor: Archiwum Architektury W budynkach magazynowych prezentowane są eksponaty ukazujące pracę leśników i proces wyłuszczania nasion. Fot. Marcin Onufryjuk

Założenia autorskie

W skład zespołu tzw. Starej Wyłuszczarni Nadleśnictwa Czarna Białostocka na terenie Puszczy Knyszyńskiej wchodzą trzy budynki historyczne, zrealizowane w 1934 roku, oraz wzniesiony po wojnie budynek administracyjno- gospodarczy. Teren inwestycji stanowił dotąd zaplecze techniczno-magazynowe nadleśnictwa, a dawne drewniane magazyny szyszek i murowana wyłuszczarnia wymagały gruntownej modernizacji.

Przystępując do projektu adaptacji kompleksu na funkcje turystyczne, zespół autorski postawił przed sobą cel stworzenia zespołu zabudowy, który byłby spójny pod względem architektonicznym z atrakcyjną kompozycją przestrzenną otoczenia, a jednocześnie służył zarówno zwiedzającym, jak i codziennej, statutowej działalności nadleśnictwa (przy czym należy podkreślić, że jego pracownicy wnieśli duży wkład w ostateczny efekt całego przedsięwzięcia).

Budynki historyczne poddano przede wszystkim koniecznym działaniom naprawczym, natomiast budynek administracyjno-gospodarczy został przekształcony w zupełnie nowy obiekt konferencyjno-szkoleniowy, nawiązujący jednak formą do lokalnych tradycji budowlanych. Znalazło to swoje odzwierciedlenie w prostej bryle korpusu i zadaszenia oraz zastosowanych materiałach. Zaproponowano ponadto przeszklenia całych szczytów, umożliwiając użytkownikom bezpośredni kontakt z pobliskim krajobrazem i historyczną zabudową Starej Wyłuszczarni. Piotr Łodziński