i
Co by było, gdyby...?Prezentowana w Muzeum Architektury we Wrocławiu wystawa stanowi zbiór szkiców portugalskiego architekta Joao Santa-Rita. Rysunki inspirowane są potężnym trzęsieniem ziemi, jakie nawiedziło Lizbonę 1 listopada 1755 roku. Wysoka na 20 metrów fala tsunami zniszczyła port i okoliczne dzielnice, a tam, gdzie nie dotarła, wybuchać zaczęły pożary, które trawiły miasto przez kilka kolejnych dni. W centrum miasta otwierały się szerokie na kilka metrów rozpadliny. Potężne wstrząsy okazały się katastrofalne w skutkach; trzęsienie ziemi pochłonęło niemal 90 000 ofiar śmiertelnych, czyli jedną trzecią liczby mieszkańców Lizbony. Do tego doliczyć trzeba rzesze rannych i ofiar szoku. Zniszczeniu uległo przeszło 85% starej zabudowy miasta, straty szczególnie dotkliwe były w centrum – zniszczeniu uległy wszystkie największe kościoły, pałac królewski, archiwa... Katastrofa starła z powierzchni ziemi najważniejsze miasto w kraju. Jak mogłoby wyglądać, gdyby trzęsienie ziemi się nie wydarzyło?Odbudowa miastaPrace związane z odbudową prowadził Sebastiao José de Carvalho e Melo,znany jako markiz de Pombal. Minister wojny i premier Portugalii dążył do stworzenia miasta odpornego na podobne klęski żywiołowe; po raz pierwszy w historii zastosowano wówczas planowo rozwiązania architektoniczneodporne na skutki trzęsienia ziemi. Do budowy wykorzystano elementy prefabrykowane, a modele budynku testowano pod kątem odporności na wstrząsy. Nowa Lizbona miała stać się uporządkowanym miastem z regularną siatką szerokich ulic i obszernymi placami. Cechą charakterystyczną domów w tzw. stylu pombalino było dekorowanie fasad o klasycystycznych formach ceramicznymi kafelkami azulejos, z reguły o prostych geometrycznych wzorach. Wystawa w Muzeum Architektury we WrocławiuAnalizując obecny układ urbanistyczny i efekty osiemnastowiecznej odbudowy miasta, portugalski architekt Joao Santa-Rita wykonał kilkaset szkiców – prób pokazania alternatywnego rozwoju miasta. Lizbona z pewnością byłaby zupełnie inna, gdyby historia potoczyła się inaczej lub gdyby zrealizowano inne idee i rozwiązania. Jednym z wielu elementów spuścizny tego okresu jest kolekcja różnych studiów i planów odbudowy Lizbony, które ukazują zróżnicowane sposoby podejścia do integracji i powiązania centrum z obszarami miasta, które przetrwały trzęsienie ziemi. Dziedzictwo stylu pombalino jest jednak nieodwracalne i dlatego prezentowane rysunki podejmują ego urbanistyczne i architektoniczne kreacje, poddając je swego rodzaju recyklingowi i przekształceniu w poszukiwaniu genealogii wolnej od historycznych uwarunkowań. Jest to po prostu ćwiczenie podjęte dla przyjemności obserwowania, co znajduje się w danym miejscu i wyobrażania sobie, jak mogłoby zostać przeprojektowane i włączone we współczesne realia – mówi Joao Santa-Rita:Wernisażowi wystawy Post pombalino it towarzyszyć będzie wykład Joao Santa-RitaImagining the spaceWystawa czynna od 26 czerwca do 8 września 2013 rokuMuzeum Architektury we Wrocławiu, ul. Bernardyńska 5www.ma.wroc.plJoăo Santa-Rita urodził się w 1960 roku w Lizbonie. Jest absolwentem Escola Superior de Belas Artes w Lizbonie (1983). Karierę rozpoczął w biurach architektonicznych José Santa-Rita w Lizbonie oraz Manuela Vicente w Macau. W 1990 roku wraz z José Santa-Rita założył pracownię architektoniczną Atelier Santa-Rita Arquitectos. W 1998 roku otrzymał tytuł profesora Universidade Automa de Lisboa. Portugalski architekt od 2007 roku współpracuje z polską pracownią projektową Grupa Platforma. Joăo Santa-Rita w 2012 roku był nominowany do Mies van der Rohe Award.
