Wystawa „Modernizm na Węgrzech 1900–1930” prezentowana będzie w warszawskim Zamku Królewskim od 23 września do 7 stycznia 2018 roku. Zorganizowana we współpracy z Muzeum Janusa Pannoniusa w Peczu oraz Węgierskim Instytutem Kultury, prezentuje zróżnicowaną formalnie sztukę węgierską pierwszego 30-lecia ubiegłego wieku. Wśród zgromadzonych prac znalazły się ekspresyjne portrety członków pierwszej węgierskiej awangardowej grupy Ośmiu, ilustracje do czasopisma „MA”, projekty witraży czy kubizujące widoki miast.
Grupa Ośmiu powstała w 1909 roku. Należeli do niej Károly Kernstok, Róbert Berény, Dezső Czigány, Béla Czóbel, Ödon Márffy, Dezső Orbán, Bertalan Pór i Lajos Tihanyi. Wyraźnie inspirował ich postimpresjonizm i fowizm. Wzorowali się na pracach Cézanne’a, Gauguina i Matisse’a. Cenili tradycyjne gatunki malarskie, ale też malarstwo plenerowe. Choć rozpadli się już po pięciu latach, zdołali zrewolucjonizować życie artystyczne Budapesztu. Wraz z wybuchem I wojny światowej w historii węgierskiej awangardy rozpoczyna się nowy rozdział. W 1915 roku Lajos Kassák zakłada czasopismo „A Tett”. Rok później powstaje magazyn „MA” oraz działająca przy nim galeria, w której prezentują swoje prace aktywiści, tacy jak Lajos Kassák, Lajos Tihanyi, József Nemes Lampérth, János Mattis Teutsch, Sándor Bortnyik, Béla Uitz oraz duet Sándor Galimberti – Valéria Dénes. Ich twórczość to kompilacja futuryzmu, kubizmu i ekspresjonizmu.
W wyniku klęski poniesionej w wojnie, w życiu Węgrów zachodzą istotne zmiany. W latach 1919–1920 awangardowi artyści udają się na emigrację, by tam rozwijać swoje kariery. Za cel podróży obierają Wiedeń, Berlin, Weimar i Moskwę. W Wiedniu następuje reaktywacja pisma „MA”. Publikowane na jego łamach prace prezentują nowe kierunki w sztuce: rosyjski konstruktywizm, suprematyzm czy holenderski neoplastycyzm. Powstają pierwsze architektury obrazu. László Péri, Aurél Bernáth i Hugó Scheiber mają możliwość zaprezentowania swoich dzieł w Berlinie – w galerii Der Sturm oraz w związanym z nią czasopiśmie. Z Der Sturm współpracuje również László Moholy-Nagy – malarz, fotograf, filmowiec, ikona nie tylko węgierskiej, ale i europejskiej awangardy. Od 1923 r. Moholy-Nagy wykłada i tworzy w Bauhausie. Do Weimaru przybywa za nim następne pokolenie młodych węgierskich plastyków.
Modernizm na Węgrzech 1900–1930,
23 września 2017 – 7 stycznia 2018
Zamek Królewski w Warszawie, galeria wystaw czasowych
Organizatorzy: Muzeum Janusa Pannoniusa w Peczu, Zamek Królewski w Warszawie – Muzeum, Węgierski Instytut Kultury w Warszawie
Kuratorzy: József Sárkány (Muzeum w Peczu), Marta Zdańkowska (Zamek Królewski w Warszawie), Mariann Gergely (Węgierska Galeria Narodowa w Budapeszcie)
Komisarz organizacyjny: Anna Małecka (Zamek Królewski w Warszawie)
Scenografia: Árpád Fákó
