Wielki piec huty Pokój w Rudzie Śląskiej: wyniki konkursu

Historia huty Pokój w Rudzie Śląskiej sięga 1840 roku, ale wielki piec, będący przedmiotem konkursu, został wzniesiony pod koniec lat 60. XX wieku. Po 20 latach pracy piec, służący wówczas do wytapiania surówki z rud żelaza, okazał się przestarzały, więc zdecydowano się na jego modernizację, ostatecznie jednak w 2005 roku został wygaszony ze względu na negatywny wpływ odpadów produkcyjnych na środowisko. Imponującej, 40-metrowej konstrukcji groziła rozbiórka, ale szczęśliwie wojewódzki konserwator wpisał ją do rejestru zabytków, a w 2018 roku władze miasta pozyskały obiekt od zarządzającej terenem spółki Stalmag z myślą o urządzeniu w nim wystawy na temat historii hutnictwa w Rudzie Śląskiej.

Na projekt adaptacji wielkiego pieca magistrat ogłosił dwuetapowy międzynarodowy konkurs. Uczestnicy mieli zaproponować przestrzeń m.in. na ekspozycję muzealną, salę audytoryjną i kawiarnię, a także zaprojektować punkt widokowy. Całość musiała zostać dostosowana do potrzeb osób z niepełnosprawnościami. Organizatorzy zastrzegli przy tym brak możliwości rozbiórki jakichkolwiek zabudowań, konieczność zachowania wyposażenia w oryginalnej formie i uzgadniania wszelkich działań modernizacyjnych z konserwatorem. Suma powierzchni użytkowych miała wynieść ok. 2000 m².

W skład jury pod przewodnictwem miejskiego konserwatora zabytków Łukasza Urbańczyka weszli architekci Ewa Kuryłowicz, Piotr Buśko, Andrzej Grzybowski i Anna Ostrowska, a także Adam Hajduga oraz Peter Backes, reprezntujący Europejski Szlak Dziedzictwa Przemysłowego. Sędziowie przyznali pięć nagród oraz osiem wyróżnień honorowych.

Pierwsze miejsce przyznano eM4 Pracowni Architektury Brataniec za syntetyczną i klarowną koncepcję ekspozycji unikalnych walorów poprzemysłowego zespołu. W miejscu po rozebranej hali lejniczej od strony ul. Niedurnego autorzy przewidzieli nową bryłę, będącą współczesną interpretacją wcześniejszej formy. Jak tłumaczą, to abstrakcyjny prostopadłościan z wielkogabarytowych kratownic wsparty na słupach w miejscu wyznaczonym przez obrys i górny poziom dawnej hali. Tu znalazłby się hol główny ze strefą informacji, kasami i kawiarnią. Zwiedzający dostaliby się do niego z poziomu terenu dzięki ruchomym schodom.

Do holu przylega także sala konferencyjna, która może być dodatkową przestrzenią wystaw i wydarzeń. Poprzez nowy obiekt zwiedzający zostanie wprowadzony na odpowiednie poziomy obiektów wielkiego pieca. Podstawowy poziom zlokalizowano na wysokości +8,3 m nad ziemią, co zapewnia wygodny dostęp do ekspozycji zabytkowej struktury. Z tego poziomu poprzez platformy spocznikowe, schody i windy można dotrzeć także do ekspozycji w sterowni i maszynowni oraz na platformę widokową na szczycie konstrukcji – tłumaczą architekci.

Zachowaną żelbetową konstrukcję dawnej rampy kolejowej proponują obudować szklanymi taflami i przeznaczyć na cele biurowe. Wiele uwagi poświęcili też projektowi zieleni, zabezpieczając miejsca opanowane już przez rośliny i wprowadzając nowe, na których będą one mogły się rozprzestrzeniać. Otoczenie obiektu będące pozostałością po terenie przemysłowym ulega obecnie sukcesji wtórnej. (...) ogniska [tej] sukcesji stanowią inspirację i podstawę koncepcji zieleni, która wpisuje się w ideę tzw. the third landscape – krajobrazu ewolucji, gdzie różnorodność biologiczna i kulturowa splatają się ze sobą, tworząc unikatową przestrzeń o własnej specyfice – czytamy w opisie pracy.

Drugą nagrodę zdobyła Grupa 5 Architekci za efektowną i spójną wizję kształtowania przestrzeni urbanistycznej założenia i jego formy architektonicznej oraz precyzyjny program ekspozycji, trzecią – pracownia BDR Architekci, czwartą 8486 Architekci, a piątą Arsis Atelier Projektowe. Honorowe wyróżnienia przypadły zespołom: Super Future Group, VOBOO, WXCA oraz JRK72.

Koszt modernizacji obiektu ma wynieść ok. 40 mln zł. Pierwszy ważny krok do rewitalizacji i adaptacji na cele turystyczno-kulturalne wielkiego pieca za nami! (...) Teraz czas na opracowanie projektu budowlanego. Ruszamy z tym już w przyszłym roku. Na ten cel mamy w projekcie budżetu zarezerwowany 1 mln zł. Przed nami także niezwykle ważne wyzwanie, jakim będzie znalezienie zewnętrznych źródeł finansowania samej inwestycji oraz czynienie starań, aby wielki piec jak najszybciej udało się wpisać na Szlak Zabytków Techniki – napisała na swoim profilu na FB prezydent Rudy Grażyna Dziedzic zaraz po ogłoszeniu wyników konkursu.

To nie jedyny poprzemysłowy obiekt, na którego adaptację ogłoszono ostatnio konkurs architektoniczny. W kwietniu rozstrzygnięto międzynarodowy konkurs na opracowanie koncepcji urbanistyczno-architektonicznej nowego centrum Dąbrowy Górniczej na terenie dawnej fabryki obrabiarek Defum.