Japoński nurt brutalizmu w Warszawie. Uniwersus przy Belwederskiej. Ostatni "mister Warszawy" z 1980

Spis treści

1. Miał być pawilonem rosyjskiej mysli technicznej
2. Uniwersus wyłożony szarym kamieniem
3. Kto projektował budynek przy Belwederskiej 20-22?
4. Dom Książki w Uniwersusie
5. Uniwersus. Tak wygląda w lutym 2025. Zdjęcia

Miał być pawilonem rosyjskiej mysli technicznej

Projektowany jako pawilon wystawowy rosyjskiej myśli technicznej, zajął miejsce kamienicy z XIX wieku, stał się wielką księgarnią, ale tylko po początku lat 90., a dzisiaj jest biurowcem, na którym mało kto zawiesza oko. Oto dawny Mister Warszawy, który zdobył ten tytuł jako ostatni, za rok 1980. Uniwersus.

Przez chwilę było o nim głośno - gdy w 2013 wykreślono go z gminnej ewidencji zabytków, a właściciel nosił się z zamiarem zburzenia go i wybudowania w tym miejscu 55-metrowego wieżowca. Uniwersus przy Belwederskiej 20-22 w Warszawie. Na stronie SOSbrutalism, która zbiera informacje o ocalałych i zniszczonych obiektach tego nurtu architektonicznego, jest na niedługiej liście z Polski budynków ocalałych. Jak długo?

Czytaj też:

Dom Książki w Poznaniu

Uniwersus wyłożony szarym kamieniem

Belwederska 20/22. To tutaj stoi wyłożony szarym granitem, gmach o charakterystycznej, asymetrycznej i rozczłonkowanej bryle z cofniętym parterem, który wpisuje się w japoński nurt brutalizmu i miał być inspirowany twórczością zdobywcy Nagrody Pritzkera, Jamesa Stirlinga.

Stajemy oko w oko z żelazną konstrukcją wymyślnej figury, tarasem na górze, podcieniem na dole, a całość ma wygląd pudełka o trzech poziomach. To będzie Dom Książki - opisywał budowę w 1977 tygodnik "Stolica".

Twórcy strony cargocollective.com przypominają: Stalowa konstrukcja budynku pozwalała na bezsłupowe rozwiązanie górnej sali (80 x 80 m). Jest to typ kontenerowca kojarzony z brutalizmem, późnomodernistycznym nurtem tzw. drugiej estetyki maszyny. Elewacje wykonane zostały ze sjenitu, ślusarka jest aluminiowa. Wewnątrz ściany obłożone kamieniem i drewnem, natomiast stropy wykonane są z aluminium. Pasy okien zapewniają duży dostęp światła. 

Jak się potem okazało - okna były nieszczelne, a pracujący w środku ludzie zimą chodzili w płaszczach.

Kto projektował budynek przy Belwederskiej 20-22?

Architekt Leszek Romuald Sołonowicz zaprojektował go razem z Ryszardem Lisiewiczem i Arkadiuszem Starskim w latach 70. XX wieku. Prace projektowe trwały w latach 1974 - 1976. Wnętrza zaprojektował Włodzimierz Kaczmarzyk. Sołonowicz jeszcze przed ukończeniem budowy wyjechał z Polski do Zjednoczonych Emiratów Arabskich. Zmarł zaledwie 4 lata po tym, jak budynek oddano do użytku. Jest pochowany na cmentarzu Bródnowskim.

Dom Książki w Uniwersusie

Na otwarciu tej ogromnej i ultranowoczesnej księgarni były tłumy. Nic dziwnego - to było kilka pięter z książkami, w tym stoiska samoobsługowe (100 koszyków). W Domu Książki zaplanowano też salę spotkań, dział z płytami, salę wystaw dzieł sztuki, kawiarnię, szatnię.

Cargocollective.com przypomina, jak "Stolica" w 1981 zachwalała obiekt: "Księgarnia ubrana w marmury i eleganckie elewacje w mało kameralnych gabarytach, musiała przekonać do siebie klientów. (...) Kolejki nie ustawały.

Dom Książki funkcjonował w budynku do lat 90. XX wieku. Potem obiekt został przekształcony w biurowiec. Nowy właściciel chciał go wyburzyć i postawić w tym miejscu nowy biurowiec. Ale stoi do dziś.

Uniwersus. Tak wygląda w lutym 2025. Zdjęcia