Spis treści
Universus jest zabytkiem oficjalnie
- Decyzją Mazowieckiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków do rejestru został wpisany budynek dawnego Centralnego Domu Handlowego Dom Książki „Universus”, położony przy ul. Belwederskiej 20/22 w Warszawie - poinformował 9 lipca 2025 mazowiecki konserwator zabytków. W poście czytamy też:
Dawny Centralny Dom Handlowy Dom Książki „Universus” stanowi jedną z najciekawszych późnych realizacji nurtu powojennego modernizmu na terenie Warszawy. Obiekt stanowi dzieło zamkniętej epoki zarówno pod kątem rozwiązań stylistycznych (powojennym modernizm) jak również historycznym (budownictwo usługowe epoki socjalizmu.
Przypominamy nasz materiał o ostatnim Misterze Warszawy.
Miał być pawilonem rosyjskiej myśli techniczne
Projekt opracowano w czerwcu 1975 w Miejskim Biurze Projektów PROGRIM w Warszawie. Projektowany jako pawilon wystawowy rosyjskiej myśli technicznej, zajął miejsce kamienicy z XIX wieku, stał się wielką księgarnią, ale tylko po początku lat 90., a dzisiaj jest biurowcem, na którym mało kto zawiesza oko. Oto dawny Mister Warszawy, który zdobył ten tytuł jako ostatni, za rok 1980. Uniwersus.
Przez chwilę było o nim głośno - gdy w 2013 wykreślono go z gminnej ewidencji zabytków, a właściciel nosił się z zamiarem zburzenia go i wybudowania w tym miejscu 55-metrowego wieżowca. Jednak trzy lata później, w roku 2016, znów trafił do gminnej ewidencji zabytków. Uniwersus przy Belwederskiej 20-22 w Warszawie. Na stronie SOSbrutalism, która zbiera informacje o ocalałych i zniszczonych obiektach tego nurtu architektonicznego, jest na niedługiej liście z Polski budynków ocalałych. Jak długo?
Czytaj też:
Dom Książki w Poznaniu
Uniwersus wyłożony szarym kamieniem
Belwederska 20/22. To tutaj stoi wyłożony szarym granitem, gmach o charakterystycznej, asymetrycznej i rozczłonkowanej bryle z cofniętym parterem, który wpisuje się w japoński nurt brutalizmu i miał być inspirowany twórczością zdobywcy Nagrody Pritzkera, Jamesa Stirlinga.
- Stajemy oko w oko z żelazną konstrukcją wymyślnej figury, tarasem na górze, podcieniem na dole, a całość ma wygląd pudełka o trzech poziomach. To będzie Dom Książki - opisywał budowę w 1977 tygodnik "Stolica".
Z kolei w styczniowym wydaniu magazynu "Architektura" z 1976 roku czytamy: U zbiegu ulic Belwederskiej i Gagarina powstanie wielofunkcyjny, 4-kondygnacyjny budynek „Domu Książki". Na parterze zaprojektowano hal recepcyjny z działem informacji (system komputerowy), skąd przechodzi się do sali sprzedaży wydawnictw albumowych, reprodukcji i płyt (408,5 m2). Osobne wejście prowadzi do kawiarni (120 miejsc) i baru. Z i hallu schodzi się do podziemia, gdzie obok dużej sali przeznaczonej na spotkania z autorami i projekcje filmowe znajdują się magazyny książek i pomieszczenia techniczne.
Pierwsze piętro to duża, bezsłupowa sala (doświetlenie górne, kopułkowe), gdzie znajdą się specjalistyczne działy sprzedaży książek. Bezsłupowa konstrukcja sali (30 X 30 m) umożliwia swobodną aranżację wnętrza. Podjazd gospodarczy do budynku zaprojektowano od ul. Sułkowskiej. Do głównego wejścia (od zachodu) prowadzą tarasowe schody otoczone kamiennymi kwiatonami i ławkami.
Górna partia bryły rozwiązana w formie „koszyka" osadzonego na stalowym trzonie (18 X 18 m). Elewacje wyłożone białym marmurem, stolarka wykonana w eloksydowanym aluminium. Mała powierzchnia działki, nie najkorzystniejsze warunki geologiczne, określony program, a także położenie przy Trakcie Królewskim zadecydowały o zaprojektowaniu takiej bryły architektonicznej, wybijającej się wśród monotonnej, sąsiedniej zabudowy.
i
Twórcy strony cargocollective.com przypominają: Stalowa konstrukcja budynku pozwalała na bezsłupowe rozwiązanie górnej sali. Jest to typ kontenerowca kojarzony z brutalizmem, późnomodernistycznym nurtem tzw. drugiej estetyki maszyny. Elewacje wykonane zostały ze sjenitu, ślusarka jest aluminiowa. Wewnątrz ściany obłożone kamieniem i drewnem, natomiast stropy wykonane są z aluminium. Pasy okien zapewniają duży dostęp światła.
Jak się potem okazało - okna były nieszczelne, a pracujący w środku ludzie zimą chodzili w płaszczach.
Kto projektował budynek przy Belwederskiej 20-22?
Architekt Leszek Romuald Sołonowicz zaprojektował go razem z Ryszardem Lisiewiczem i Arkadiuszem Starskim w latach 70. XX wieku. Prace projektowe trwały w latach 1974 - 1976. Wnętrza zaprojektował Włodzimierz Karczmarzyk. Sołonowicz jeszcze przed ukończeniem budowy wyjechał z Polski do Zjednoczonych Emiratów Arabskich. Zmarł zaledwie 4 lata po tym, jak budynek oddano do użytku. Jest pochowany na cmentarzu Bródnowskim.
Dom Książki w Uniwersusie
Na otwarciu tej ogromnej i ultranowoczesnej księgarni były tłumy. Nic dziwnego - to było kilka pięter z książkami, w tym stoiska samoobsługowe (100 koszyków). W Domu Książki zaplanowano też salę spotkań, dział z płytami, salę wystaw dzieł sztuki, kawiarnię, szatnię.
Cargocollective.com przypomina, jak "Stolica" w 1981 zachwalała obiekt: "Księgarnia ubrana w marmury i eleganckie elewacje w mało kameralnych gabarytach, musiała przekonać do siebie klientów. (...) Kolejki nie ustawały.
Dom Książki funkcjonował w budynku do lat 90. XX wieku. Potem obiekt został przekształcony w biurowiec. Nowy właściciel chciał go wyburzyć i postawić w tym miejscu nowy biurowiec. Ale stoi do dziś. Co więcej, obecnie brutalizm wraca do łask, zatem kto wie, jaki los czeka brutala z Warszawy?
Uniwersus. Tak wygląda w 2025. Zdjęcia
