Japoński nurt brutalizmu w Warszawie. Uniwersus przy Belwederskiej. Ostatni "mister Warszawy" z 1980

2025-03-13 6:39

Ikona architektury brutalistycznej, czy "szpetny budynek"? Uniwersus, przysadzisty 45-latek, nie ma łatwego życia - kiedy tylko powstał, został uznany za Mistera Warszawy, w kwiecie wieku wpisano go do gminnej ewidencji zabytków, a potem - wypisano. Właściciel chciał go zastąpić wieżowcem, ale stoi do dziś. Wnętrza jednak przebudowano. Oto budynek przy Belwederskiej 20-22, dawniej Centralny Dom Handlowy Dom Książki. Zaprojektował go Leszek Sołonowicz.

Spis treści

  1. Miał być pawilonem rosyjskiej mysli technicznej
  2. Uniwersus wyłożony szarym kamieniem
  3. Kto projektował budynek przy Belwederskiej 20-22?
  4. Dom Książki w Uniwersusie
  5. Uniwersus. Tak wygląda w lutym 2025. Zdjęcia
Rozmowa z Joanną Mytkowską, dyrektor Muzeum Sztuki Nowoczesnej

Miał być pawilonem rosyjskiej mysli technicznej

Projektowany jako pawilon wystawowy rosyjskiej myśli technicznej, zajął miejsce kamienicy z XIX wieku, stał się wielką księgarnią, ale tylko po początku lat 90., a dzisiaj jest biurowcem, na którym mało kto zawiesza oko. Oto dawny Mister Warszawy, który zdobył ten tytuł jako ostatni, za rok 1980. Uniwersus.

Przez chwilę było o nim głośno - gdy w 2013 wykreślono go z gminnej ewidencji zabytków, a właściciel nosił się z zamiarem zburzenia go i wybudowania w tym miejscu 55-metrowego wieżowca. Uniwersus przy Belwederskiej 20-22 w Warszawie. Na stronie SOSbrutalism, która zbiera informacje o ocalałych i zniszczonych obiektach tego nurtu architektonicznego, jest na niedługiej liście z Polski budynków ocalałych. Jak długo?

Czytaj też:

Dom Książki w Poznaniu

Uniwersus wyłożony szarym kamieniem

Belwederska 20/22. To tutaj stoi wyłożony szarym granitem, gmach o charakterystycznej, asymetrycznej i rozczłonkowanej bryle z cofniętym parterem, który wpisuje się w japoński nurt brutalizmu i miał być inspirowany twórczością zdobywcy Nagrody Pritzkera, Jamesa Stirlinga.

Stajemy oko w oko z żelazną konstrukcją wymyślnej figury, tarasem na górze, podcieniem na dole, a całość ma wygląd pudełka o trzech poziomach. To będzie Dom Książki - opisywał budowę w 1977 tygodnik "Stolica".

Uniwersus w budowie

i

Autor: Narodowe Archiwum Cyfrowe / Kolor: CapCut Uniwersus w budowie

Twórcy strony cargocollective.com przypominają: Stalowa konstrukcja budynku pozwalała na bezsłupowe rozwiązanie górnej sali (80 x 80 m). Jest to typ kontenerowca kojarzony z brutalizmem, późnomodernistycznym nurtem tzw. drugiej estetyki maszyny. Elewacje wykonane zostały ze sjenitu, ślusarka jest aluminiowa. Wewnątrz ściany obłożone kamieniem i drewnem, natomiast stropy wykonane są z aluminium. Pasy okien zapewniają duży dostęp światła. 

Jak się potem okazało - okna były nieszczelne, a pracujący w środku ludzie zimą chodzili w płaszczach.

Kto projektował budynek przy Belwederskiej 20-22?

Architekt Leszek Romuald Sołonowicz zaprojektował go razem z Ryszardem Lisiewiczem i Arkadiuszem Starskim w latach 70. XX wieku. Prace projektowe trwały w latach 1974 - 1976. Wnętrza zaprojektował Włodzimierz Kaczmarzyk. Sołonowicz jeszcze przed ukończeniem budowy wyjechał z Polski do Zjednoczonych Emiratów Arabskich. Zmarł zaledwie 4 lata po tym, jak budynek oddano do użytku. Jest pochowany na cmentarzu Bródnowskim.

Dom Książki w Uniwersusie

Na otwarciu tej ogromnej i ultranowoczesnej księgarni były tłumy. Nic dziwnego - to było kilka pięter z książkami, w tym stoiska samoobsługowe (100 koszyków). W Domu Książki zaplanowano też salę spotkań, dział z płytami, salę wystaw dzieł sztuki, kawiarnię, szatnię.

Cargocollective.com przypomina, jak "Stolica" w 1981 zachwalała obiekt: "Księgarnia ubrana w marmury i eleganckie elewacje w mało kameralnych gabarytach, musiała przekonać do siebie klientów. (...) Kolejki nie ustawały.

Dom Książki funkcjonował w budynku do lat 90. XX wieku. Potem obiekt został przekształcony w biurowiec. Nowy właściciel chciał go wyburzyć i postawić w tym miejscu nowy biurowiec. Ale stoi do dziś.

Uniwersus. Tak wygląda w lutym 2025. Zdjęcia

Architektura-murator. Podcast 30/30
Grzegorz Piątek. Słuszne piękno architektury
Video Player is loading.
Czas 0:00
Czas trwania 0:00
Loaded: 0%
Stream Type LIVE
Pozostały czas 0:00
Â
1x
    • Chapters
    • descriptions off, selected
    • subtitles off, selected
      Reklama
      Architektura Murator Google News
      Autor: