Formalnie termin psychologia architektury narodził się pod koniec XIX wieku, choć oczywiście zabiegi służące wywoływaniu u odbiorców konkretnych emocji za pomocą rozwiązań architektonicznych stosowano już dużo wcześniej. Dziś psychologia architektury, albo szerzej: psychologia przestrzeni, definiowana jest zwykle jako dziedzina badająca relacje między człowiekiem a budynkami, analizująca wpływ na użytkownika takich czynników, jak struktura i rodzaj wykorzystanych materiałów, rozmiary poszczególnych elementów obiektu czy też dobór odpowiedniej kolorystyki. Na przestrzeni czasu ten wachlarz architektonicznych „sztuczek” ulegał wielokrotnym modyfikacjom, a sposoby wpływania na ludzkie emocje stawały się coraz bardziej wyrafinowane i subtelne. Odpowiadały one na zmieniające się postrzeganie architektury przez jej odbiorców, którzy coraz bardziej świadomie wybierali przestrzenie, w których czują się dobrze i w których chcą przebywać.
Psychologia architektury a przestrzeń czasu wolnego
Na popularność miejsc, w których lubimy spędzać czas wolny, wpływa często już pierwsze zetknięcie z danym obiektem czy przestrzenią. Zdawali sobie z tego sprawę architekci z biura Arch-Deco, którzy zaprojektowali budynek Gdyńskiego Centrum Filmowego wraz z modernizacją placu Grunwaldzkiego. Uwagę zwraca tu przede wszystkim biała, dynamicznie ukształtowana bryła budynku i wszechobecne czerwone akcenty – nawiązujące do filmowych festiwali i prestiżu. – Naszą intencją było łagodne wkomponowanie siedziby centrum w krajobraz modernistycznego miasta – tłumaczy Zbigniew Reszka, prezes Arch-Deco. – Jednak w miarę zbliżania się do budynku czerwone akcenty zaczynają zdradzać jego drugą naturę, wywołując ciekawość. Kolor działa coraz intensywniej z każdym krokiem, by swoją największą siłę osiągnąć wewnątrz sal kinowych. Tak zaplanowany odbiór budynku inspirowany był klasycznym scenariuszem filmowym, który na początku buduje szerszą narracje i wprowadza napięcie, zmierzając ku scenie finałowej – dodaje Zbigniew Reszka.
i
Na wywoływaniu pozytywnych emocji zależy szczególnie przedstawicielom branży hotelowej. Kamil Kowalik z pracowni Iliard Architecture & Project Management, która zajmuje się m.in. projektowaniem hoteli, twierdzi: – Każdy człowiek jest inny i we wnętrzach hotelowych każdy powinien móc spędzać czas tak, jak lubi. To banał, ale też podstawowa zasada projektowania tych obiektów. Jako projektanci musimy dawać możliwość wykorzystywania przestrzeni hotelowych w różny sposób, zależnie od przyzwyczajeń i indywidualnych upodobań. Przykładem może być zaprojektowany przez pracownię hotel Gwiazda Morza we Władysławowie: – Wszystkie wnętrza zostały zaprojektowane w nim tak, aby gość mógł komfortowo korzystać z atrakcji samego obiektu, jak i jego lokalizacji i poczuć się zrelaksowany podczas urlopu. Znajdziemy tam meble wolno stojące – fotele, pufy czy stoliki, które mają różne wykończenia i materiały. Dzięki takiemu zabiegowi osiągnęliśmy efekt zamierzonego chaosu. Goście mogą dowolnie dopasować konfigurację pewnych elementów do własnych potrzeb i upodobań. Możliwość ta sprawia, że czujemy się jak w domu, jak u siebie – mówi Kamil Kowalik.
i
Psychologia architektury w procesie rewitalizacji
Koncepcja psychologii architektury wykorzystywana jest także często w procesach rewitalizacji, których celem jest przecież nie tylko modernizacja, ale też wprowadzenie nowych funkcji, będących odpowiedzią na aktualne potrzeby społeczności. Przykładem takiego podejścia może być masterplan Stoczni Cesarskiej – projekt rewitalizacji 16 hektarów poprzemysłowych terenów w centrum Gdańska. Projekt opracowany przez biuro Henning Larsen Architects, przy współpracy BBGK Architekci i A2P2 architecture & planning, zakładał stworzenie nowoczesnej dzielnicy miejskiej przy jednoczesnym poszanowaniu historycznego charakteru całego zespołu, ważnego nie tylko dla gdańszczan, ale też wszystkich Polaków.
Czytaj też: Henning Larsen zaprojektuje Stocznię Cesarską w Gdańsku! | – Materiały, skala budynków, podcięcia, przedproża – wszystko, co nowe, będzie nawiązywać do tego, co już jest wokół – mówi architekt prowadzący, Mateusz Mastalski z pracowni Henning Larsen. – Uczymy się od stoczni. Nie tylko od budynków, ale także od wyjątkowej skali i atmosfery przestrzeni, która jest pomiędzy. Chcemy podkreślić pozostałe w niej stoczniowe relikty tworzące charakter miejsca, ale jednocześnie nadać jej nowe znaczenie. Między starym a nowym musi trwać dialog – dodaje.Charakterystycznym elementem projektu będzie nadwodna promenada z licznymi punktami gastronomicznymi i usługowymi, która ma szansę stać się popularnym miejscem wypoczynku dla mieszkańców i turystów. Według projektu, przestrzenie publiczne i tereny zielone mają zajmować nawet 32% powierzchni nowej dzielnicy.
i
Innym projektem zakładającym przypisanie nowej funkcji postindustrialnym terenom jest kolejna gdańska inwestycja: budynek Chlebova Apartamenty, realizowany na skraju Młodego Miasta. Obiekt powstaje w miejscu Germania Brotfabrik – pierwszej przemysłowej piekarni w północnej Polsce, która funkcjonowała tu nieprzerwanie od 1905 roku do końca II wojny światowej. W sąsiedztwie przewidziano nowy, ogólnodostępny plac. – Plac Chlebovy odznaczać się będzie przyjaznymi proporcjami, co ma niebagatelne znaczenie w odbiorze przestrzeni publicznej – mówi Jakub Bladowski, prezes biura architektonicznego Roark Studio, odpowiedzialnego za projekt. – Ponadto planujemy rekreacyjną zieleń i małą architekturę, których zastosowanie ma być elastyczne. Chodzi o to, aby to użytkownicy przestrzeni nadawali jej charakter, aby wyposażenie i zagospodarowanie placu stanowiły niejako tło i scenę dla dziejącego się tam życia – dodaje.– Planujemy również elementy, które będą przyciągać turystów i ciekawić mieszkańców. Takie, które będą dobrze wyglądać na zdjęciach czy w mediach społecznościowych. Czy nam się to podoba czy nie, takie trendy w projektowaniu przestrzeni publicznych są coraz bardziej obecne na świecie, więc staramy się również za nimi podążać – przyznaje Jakub Bladowski.
i
Oddziaływanie budynków publicznych: psychologia architektury w praktyce
Psychologia architektury uwzględniana jest oczywiście również przy projektowaniu budynków użyteczności publicznej; wpływać ma nie tylko na emocje użytkowników, ale też sposób postrzegania danej instytucji. – Możemy znacząco wpływać na emocje szeregiem zabiegów projektowych – komentuje Paulina Czurak, właścicielka biura projektowego Ideograf. – Tonacją kolorów czy doborem materiałów możemy wprawić odbiorcę w zadumę, refleksję lub radość i ekscytację. Światłem możemy kreować poczucie tajemniczości lub relaksu. Dobór wielkości szklenia będzie natomiast tworzyć klimat otwartości bądź wyciszenia, zamknięcia – dodaje.Te zabiegi wykorzystali częściowo architekci z Arch-Deco w projekcie największego kompleksu szpitalnego na Pomorzu – Centrum Medycyny Inwazyjnej i Nieinwazyjnej w Gdańsku, starając się, by oferował przestrzenie przyjazne zarówno pacjentom, jak i personelowi. – Kontekst psychologii architektury był dla nas bardzo ważny – tłumaczy Michał Baryżewski, współwłaściciel pracowni Arch-Deco. – Według badań, odpowiednie otoczenie przekłada się na szybszą rekonwalescencję i zmniejsza poziom stresu u pacjentów i odwiedzających. Dzięki użyciu naturalnych materiałów, stonowanej kolorystyki czy wprowadzeniu sztuki chcieliśmy koić emocje i nerwy, wyciszać i uspokajać wszystkich użytkowników szpitala. Dużo uwagi poświęciliśmy też oświetleniu. W pomieszczeniach CMN zaplanowaliśmy dużo naturalnego światła, a okna zaprojektowaliśmy na takiej wysokości, aby leżący w łóżkach pacjenci mogli obserwować to, co dzieje się na zewnątrz.
Czytaj też: Projektowanie z empatią – uzdrawiająca moc architektury |Zbigniew Reszka, prezes Arch-Deco, dodaje: – Kompozycja przestrzenna oraz rozwiązania architektoniczno-materiałowe w Centrum Medycyny Nieinwazyjnej podporządkowaliśmy idei humanizowania przestrzeni szpitalnej. Zielone patia-ogrody dostępne z głównych ciągów komunikacyjnych stworzą miejsca z przyjaznym klimatem. Pozwolą na obcowanie z naturalną roślinnością, która daje wytchnienie. Z kolei zlokalizowane przy patiach pokoje dzienne dla pacjentów oraz kawiarnia z lokalami usługowymi przy centralnym patio stanowić będą ogólnodostępne miejsca wypoczynku – tłumaczy.
i
