Szkoła podstawowa w Chotomowie

Jeszcze do niedawna Chotomów był mało znaną mazowiecką wsią. Od 20 lat przechodzi gwałtowne zmiany, spowodowane głównie napływem nowych mieszkańców. Proces ten jest charakterystyczny dla wielu podwarszawskich miejscowości, ale na atrakcyjność tej wpływa dodatkowo sąsiedztwo zaplecza wypoczynkowego stolicy – Zalewu Zegrzyńskiego. W efekcie trzy niezależne dotąd ośrodki – Jabłonna, Legionowo i właśnie Chotomów – zatraciły swoje granice przestrzenne, tworząc jedną aglomerację. Rosnąca liczba mieszkańców wygenerowała nowe potrzeby oświatowe i kulturalne. Jedną z odpowiedzi miało być chotomowskie Centrum Edukacyjno-Kulturalno-Sportowe, na które w 2009 roku zorganizowano konkurs architektoniczny. Zespół składający się ze szkoły podstawowej, gimnazjum, domu kultury i biblioteki zaplanowano na trójkątnej działce przy skrzyżowaniu prowadzącej z Jabłonnej ulicy Partyzantów z lokalną ulicą Kisielewskiego. Dotychczas, według zwycięskiego projektu pracowni 90 architekci, powstała jedynie szkoła podstawowa. Sąsiedztwo obiektu tworzy przede wszystkim zabudowa jednorodzinna. Architekci starali się wpisać nową kubaturę w ten kontekst, dzieląc ją wizualnie na mniejsze elementy. Zaproponowali budynek w układzie podłużnym z centralnym holem między wyodrębnionymi blokami sal lekcyjnych. Wąskie prześwity między blokami łączą przestrzeń dziedzińca z otoczeniem i umożliwiają dopływ naturalnego światła. Prosta forma i spadziste dachy odwoływać się mają do dziecięcych wyobrażeń o kształcie domu. W efekcie udało się nawiązać do okolicznej zabudowy i mimo skali przedsięwzięcia zachować kameralny charakter. Formę przestrzenną budynku będzie można docenić w pełni dopiero po realizacji kolejnych etapów inwestycji. Na razie kolorową siedzibę szkoły otacza księżycowy krajobraz, a jej umiejscowienie na działce wydaje się przypadkowe. Zupełnie nie przeszkadza to dzieciom, które szybko oswoiły nową przestrzeń.

We wrześniu 2015 roku rozpoczął się drugi rok szkolny chotomowskiej placówki. Orientację w nowym terenie ułatwia konsekwentnie zaprojektowany kod kolorystyczny: biel, naturalne drewno w częściach wspólnych oraz intensywna barwa wyróżniająca dany blok. Charakter wnętrz ocieplają sufity podwieszane z wełny drzewnej o dobrych parametrach akustycznych. Większość klas jest zorientowana w stronę południowo-zachodnią, niestety część ma ekspozycję północno-wschodnią. O wyjątkowości obiektu decyduje jego energooszczędność, w budynku użyteczności publicznej zrealizowana w Polsce po raz pierwszy na taką skalę. Szkoła jest całkowicie ogrzewana zimą, a chłodzona latem za pomocą energii ze źródeł odnawialnych. Ciepło i chłodzenie zapewniają pompy ciepła o łącznej mocy 240 kW. W tym celu wykonano 57 pionowych kolektorów o głębokości 85 m każdy, co łącznie daje ponad 4,8 km wierceń. Każda sala lekcyjna posiada osobną centralę z wymiennikiem ciepła i kontrolą poziomu dwutlenku węgla. Budynek w dużej mierze oświetlony jest światłem naturalnym, a instalacja elektryczna została wyposażona w źródła LED. Chociaż w stosunku do pierwotnej wyceny inwestycji koszty związane z odnawialnymi źródłami energii wzrosły, to koszty eksploatacyjne są i tak ośmiokrotnie mniejsze niż w budynkach realizowanych tradycyjnie, a wydatki na zielone technologie mają zwrócić się gminie Jabłonna w zaledwie dwa lata. Instalację elektryczną wspomaga dodatkowo ufundowany przez Greenpeace tzw. tracker solarny o mocy 8kWp, który umożliwia podążanie paneli za ruchem słońca. Urządzenie to znakomicie pasuje do idei „zielonej” szkoły i sprzyja proekologicznej edukacji, niestety roczne doświadczenie pokazało raczej małą efektywność tego źródła energii. W ostatnich latach obserwujemy w Polsce wzmożone działania inwestycyjne w dziedzinie szkolnictwa. Nie jest to przedsięwzięcie tak szeroko rozpropagowane jak słynne szkoły tysiąclatki, ale w połączeniu z inwestycjami w kulturę widać, że nadrabiamy cywilizacyjne zaległości. O ile te drugie są przez samorządy traktowane jako wizytówki miast, to szkoły mają być realizowane przede wszystkim szybko i tanio. Obserwację te potwierdza analiza wskaźnikowych cen inwestycji publicznych, z których wynika, że metr kwadratowy szkoły buduje się taniej niż garażu wielopoziomowego. Podobnie jest z ceną projektów – wyniki przetargów publicznych pokazują, że usługi projektowe dla szkół należą do najniżej opłacanych. Sprawy nie ułatwiają ciągłe zmiany w systemie edukacji. Nawet jako rodzice dzieci w wieku szkolnym mamy problemy z rozeznaniem sytuacji, a potrzeba lat, by na nowe wyzwania odpowiedziała forma przestrzenna szkół. Biorąc pod uwagę wszystkie trudności związane z realizacją inwestycji edukacyjnych, oglądanie szkoły w Chotomowie sprawia prawdziwą przyjemność. Naprawdę cieszy, że udało się stworzyć budynek, który jest funkcjonalny i mądry.

Założenia autorskie

Szkoła podstawowa powstała w ramach pierwszego etapu budowy Centrum Edukacyjno-Kulturalno- Sportowego Chotomów planowanego na przecięciu ważnego ciągu komunikacyjnego, jakim jest prowadząca do Jabłonnej ulica Partyzantów, z lokalną ulicą Kisielewskiego. Skrzyżowania traktów komunikacyjnych zawsze dawały początek rozwojowi osiedli, podobnie jak szkoły kładą podwaliny pod edukację ich społeczności. Projekt budynków szkoły nawiązuje do charakteru otoczenia, a jego układ przestrzenny odnosi się do idei tradycyjnej urbanistyki ze skupiskami ludzkich siedzib budowanych na przecięciach ważnych szlaków. Jako podstawową formę przyjęto prostą bryłę ze spadzistym dachem, która naturalnie wpisuje się w krajobraz i jest spójna z pierwszymi wyobrażeniami dzieci o budynku. Zestawienie skomplikowanej funkcji z prostotą założonej bryły powoduje „pęknięcia” i „otwarcia” wnętrza, dając możliwość wprowadzenia do środka naturalnego światła i bezpośredniego nasłonecznienia klas przez cały dzień. Kameralny charakter budynku starano się uzyskać poprzez zaprojektowanie mniejszych bloków funkcjonalnych połączonych przestrzeniami wspólnymi. Szkoła w Chotomowie jest największym na Mazowszu publicznym budynkiem pasywnym wykorzystującym pompę ciepła do ogrzewania i chłodzenia. W obiekcie zastosowano indywidualne centrale wentylacyjne dla poszczególnych klas, wyposażone w wysokoefektywny odzysk energii. Takie rozwiązania w połączeniu z oświetleniem LED pozwoliły na ośmiokrotne obniżenie kosztów eksploatacyjnych w porównaniu ze standardowymi budynkami szkolnymi.

Piotr Czarnecki