Spis treści
- Osiedle Zatrasie - wyraz odwilży gomułkowskiej. Przestrzeń sąsiedzka, ogrody i spiralne, betonowe schody
- Osiedle samowystarczalne - Zatrasie
- Zatrasie - skąd się wzięła nazwa osiedla?
- Zbytkowe osiedle z PRL-u. Zatrasie - wpis do rejestru zabytków
Osiedle Zatrasie - wyraz odwilży gomułkowskiej. Przestrzeń sąsiedzka, ogrody i spiralne, betonowe schody
Osiedle powstało w latach 1962-1968. Odwilż z 1956 roku ośmieliła architektów pracujących nad projektem. Zespół kierowany przez Jacka Nowickiego (Tadeusz Fiećko, Wacław Materski i Jerzy Osuchowski oraz architektka krajobrazu Wanda Staniewicz) w czasie planowania Zatrasia postawił na wyprowadzenie ruchu samochodowego poza części przeznaczone dla dzieci, dużą przestrzeń między blokami, zróżnicowanie bloków (zarówno pod względem wysokości, jak i liczby pokojów - mieszkania miały od 17 do 64 m²).
Teren wypełniono zielenią i drzewami, a na parterach pojawiły się charakterystyczne ogródki przyblokowe - niektóre z nich mają nawet 350 m².
Zobacz także: Służew nad Dolinką - jak najmniej bloków, jak najwięcej zieleni. Zobacz osiedle, które dziś by nie powstało
Bloki "rodzinne" otoczono placami zabaw i zieleńcami, a dwa "bloki dla samotnych", zawierający wyłącznie z niewielkie mieszkania, nie przylegały do placów zabaw. Jeden z nich - wyposażony w charakterystyczne spiralne schody biegnące wzdłuż fasady, został później Misterem Warszawy. Nie była to jedyna nagroda dla osiedla.
Mieszkańców prowadzono ciągami pieszymi poprowadzonymi od "wyjść z osiedla" pomiędzy kolejnymi koloniami bloków. Takie rozwiązanie komunikacji miało prowokować integrację sąsiedzką.
Mimo odwilży wciąż była to Polska Ludowa. Idee architektów został więc mocno okrojone z "fanaberii". Sprawę dodatkowo pogorszyła zmiana wykonawcy Zatrasia. W połowie realizacji zamknięto Społeczne Przedsiębiorstwo Budowlane, a na budowę wkroczyło, Przedsiębiorstwo Budownictwa Uprzemysłowionego, które przy wsparciu władz wymogło użycie płyty żerańskiej oraz podwyższenie budynków o jedno piętro.
Zespołowi udało się wywalczyć pozostanie przy pierwotnym układzie przestrzennym osiedla. Elewacje budynków wykończono kolorami w bieli i szarości, a spody balkonów - kolorami podstawowymi różniącymi się między koloniami. Warunki PBU pogorszyły jednak jakość wykonania bloków oraz rozkład mieszkań.
Początkowo, w niższych blokach, na klatkach schodowych montowano okrągłe schody wachlarzowe.
i
i
Osiedle samowystarczalne - Zatrasie
Zatrasie miało gwarantować mieszkańcom najważniejsze punkty potrzebne do życia. Zaprojektowano zatem pawilony handlowo-usługowe, szkołę (tamtejsza "Tysiąclatka" nosiła imię Ernesto Guevary, a w 1972 roku odwiedził ją Fidel Castro), ogród osiedlowy, tereny rekreacyjne, garaże. W planach było kino i Społeczny Dom Kultury - te jednak nigdy nie powstały.
Zadbano też o aspekt artystyczny - w 1969 roku osiedle ozdobiły metaloplastyczne instalacje Tadeusza Zarzyckiego wykonane z okazji lotu Apollo 11 na księżyc. Niestety, inspirowane lotem amerykańskim, a nie radzieckim, rzeźby plenerowe zniknęły. Podobne "zniknięcie" miało miejsce również w Krakowie (rzeźba ze stadionu KS Bronowianka przedstawiająca Neila Armstronga).
Zobacz także: Przyczółek Grochowski - słynne osiedle Hansenów i najdłuższy blok w Polsce. Jaka jest historia warszawskiego "Pekinu"?
Zatrasie - skąd się wzięła nazwa osiedla?
W trakcie prac nad projektowych Żoliborz Zachodni podzielono na pół i rozdzielono między architektów Halinę Skibiniewską i Jacka Nowickiego wzdłuż Trasy N-S. Zgodnie z podziałem, Skibiniewska zaprojektowała osiedle Sady Żoliborskie, natomiast znajdujące się za trasą Zatrasie - Jacek Nowicki, syn przedwojennego prezesa Warszawskiej Spółdzielni Mieszkaniowej, która rozbudowę nadzorowała.
i
Zbytkowe osiedle z PRL-u. Zatrasie - wpis do rejestru zabytków
W 2018 roku Osiedle Zatrasie zostało wpisane do gminnej ewidencji zabytków. Wraz z nim inny projekt Nowickiego - osiedle Serek Żoliborski. W październiku 2023 roku Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków rozpoczął procedurę wpisu Zatrasia do rejestru zabytków, tym samym otaczając je ochroną prawną. Być może przyspieszy to proces przywrócenia blokom oraz szkole ich pierwotnych kolorów.
Wraz z Zatrasiem do rejestru zabytków zostanie wpisane pierwsze wybudowane w powojennej Warszawie osiedle - Osiedle "Przyjaźń".
Źródła: Stowarzyszenie Żoliborzan, Warszawska Spółdzielnia Mieszkaniowa
Zobacz także: Osiedle "Przyjaźń" - to tu mieszkali budowniczowie Pałacu Kultury. Przez lata obrosło w legendy, teraz stanie się zabytkiem
