Spis treści
- Najdłuższy blok Polsce - utopijny Przyczółek Grochowski w Warszawie
- Pekin - skąd się wzięła nazwa Przyczółka?
- Przyczółek powstawał 6 lat. Mierzy prawie 2 km, mieszka tu 7 tysięcy osób
- Przyczółek Grochowski - najdłuższy budynek mieszkalny w Polsce. Dlaczego nie Falowiec?
- Przyczółek Grochowski i popkultura. Blok grał w filmach już w PRL-u
Najdłuższy blok Polsce - utopijny Przyczółek Grochowski w Warszawie
Zofia i Oskar Hansenowie dostali zlecenie na kilkanaście bloków mających pomieścić siedem tysięcy mieszkańców. Pracę nad projektem zaczęli w 1963 roku. Jak to się stało, że zamiast pojedynczych bloków o różnej wysokości powstał jeden, meandrujący pośród zieleni, potężny blok?
Filip Springer w swojej książce Źle urodzone podaje odpowiedź - za decyzją stał powód bardzo prosty, a jednocześnie o wielkiej wadze. Otrzymanie zlecenia zbiegło się w czasie z chorobą matki architekta. Mieszkała w wysokim bloku, którego winda często się psuła - mając problemy z chodzeniem, po prostu przestała opuszczać dom w obawie, że nie będzie miała jak do niego wrócić.
Właśnie z tego powodu Hansenowie mieli stworzyć blok, który pojedyncze bloki złączył w jeden 1800-metrowy ciąg, a ograniczenia w liczbie czy stanie technicznym wind przestały stanowić problem. Galeriami ciągnącymi się przez całe założenie można było dojść do dowolnego dźwigu.
Wychodzących poza schemat pomysłów w Przyczółku nie brakowało. Niektóre się sprawdziły, inne zupełnie zawiodły; jeszcze inne nie przetrwały rozrostu okolicy. Między mieszkaniami zamurowywano drzwi, które miałyby po przemianach ustrojowych ułatwić łączenie lokali, a współdzielone przedsionki miały budować więzi sąsiedzkie. Zielona przestrzeń wewnątrz osiedla zyskała szkołę i przedszkole, a zmierzające do nich dzieci nie musiały przechodzić przez ani jedną ulicę. Poza osiedle, ponad ulicami, prowadziły mieszkańców bezpieczne wiadukty (dziś wyburzone).
i
Pekin - skąd się wzięła nazwa Przyczółka?
Duże bloki w Polsce zyskały raczej niezbyt pieszczotliwe określenia - najłagodniejszym jest pewnie "mrówkowiec". Na tym tle "falowiec" brzmi wręcz poetycko, a Superjednostka - dumnie i dostojnie. Pekin również nie był nazwą pozytywną. Nawiązywał do liczby mieszkańców, ciasnoty i - jak to zwykle w blokowiskach bywało - stale rosnącej przestępczości.
Zobacz także: Nie tylko wielka płyta. Zobacz 9 najpiękniejszych bloków z PRL-u w Polsce
Z czasem galerie przedzielono kratami - szybkim sposobem mieszkańców na odzyskanie poczucia bezpieczeństwa. Hansenowie nie byli zadowoleni z tych zmian, widzieli jednak, że budynek dzieli los innych europejskich potężnych osiedli, które przegrywały z kradzieżami i pobiciami a wkrótce - z buldożerami. Zielone otoczenie Przyczółka zastąpiły nowe bloki.
Z czasem kraty na nowo otwarto.
i
Przyczółek powstawał 6 lat. Mierzy prawie 2 km, mieszka tu 7 tysięcy osób
Blok powstawał w latach 1968-1974 według projektu Zofii i Oskara Hansenów. Za konstrukcję odpowiadali Marek Konieczny i Józef Staniszewski. Na całość składają się 22 cztero- i ośmiopiętrowe budynki złączone ze sobą w zygzakowatym ciągu, dzięki czemu nie opuszczając jego korytarzy można przejść z jednego końca na drugi.
Na terenie osiedla, zgodnie z założeniem pierwszej spółdzielni, mieszka 7 tysięcy osób - zajmują ok. 2 tysiące mieszkań. Ciągnące się przez całą długość bloku galerie pozwoliły doświetlić kuchnie - okienka wychodzące na ciągi piesze w części później zamurowano - bardzo łatwo było przez nie zajrzeć do wnętrza mieszkania.
Jak pisze Springer, Zofia Hansen nazywała Przyczółek swoim największym architektonicznym grzechem. Hansen idei bronił.
Przyczółek Grochowski - najdłuższy budynek mieszkalny w Polsce. Dlaczego nie Falowiec?
10 sekund w wyszukiwarce wystarczy, by uzyskać odpowiedź, że najdłuższym blokiem w Polsce jest Falowiec mierzący 806 metrów. Tymczasem Przyczółek według różnych źródeł mierzy minimum 1500 metrów; Springer podaje ich aż 1800 - niemal 2 kilometry nieprzerwanej konstrukcji. Dlaczego więc gdański Falowiec z osiedla Przymorze jest powszechnie uznawany za najdłuższy?
Rozchodzi się o załamania Przyczółka oraz rozróżnienie między blokiem a budynkiem mieszkalnym. Podczas gdy gdański blok stanowi jedną, prostą i podłużną bryłę, lekko tylko "falującą" pod niewielkimi kątami, warszawski "Pekin" załamuje się pod kątami prostymi, jego wysokość nie jest stała, a poszczególne części zostały wizualnie przedzielone pionowymi przeszkleniami (wciąż jednak zachowując ciągłość) - mimo że w powszechnym mniemaniu Pekin jest jednym blokiem, formalnie jest to połączenie wielu bloków.
Pisze Filip Springer:
Licząc z załamaniami, budynek na Przyczółku Grochowskim jest najdłuższym blokiem mieszkalnym w Polsce i drugim w Europie.
Przyczółek Grochowski i popkultura. Blok grał w filmach już w PRL-u
Potężny blok na przestrzeni dekad można było oglądać w telewizji i kinach. W PRL-u, jeszcze niewykończony, pojawił się w kultowym filmie Stawiam na Tolka Banana, następnie w serialu 07 zgłoś się. Już wtedy, niestety, w niezbyt pozytywnym kontekście. Później kręcono tu jeszcze m.in. filmy Cześć, Tereska oraz Job, czyli ostatnia szara komórka, a także seriale Bulionerzy i Prokurator.
Źródła: Filip Springer, Źle urodzone. Reportarze o architekturze PRL-u (wyd. Karakter, 2017); Atlas Warszawy
Zobacz także: 10 najdłuższych budynków Europy. Część z nich stoi w Polsce
