Muzeum Architektury w hotelu Cracovia – relacja z warsztatów

Tekst: Agnieszka Skolimowska

2017-06-30 11:44

Studenci z 13 polskich uczelni wzięli udział w warsztatach poświęconych dawnemu hotelowi Cracovia. Zorganizowała je redakcja „A-m” w ramach naszej tegorocznej inicjatywy Innowacje w architekturze 2017. Pod okiem hiszpańskiego architekta Fernando Menisa powstało 78 projektów przystosowania budynku do funkcji muzeum dizajnu i architektury – pisze Agnieszka Skolimowska. W numerze także prezentacja 20 najciekawszych projektów wytypowanych przez prowadzących warsztaty i redaktor naczelną „A-m” na wystawę powarsztatową, którą można było oglądać w dawnym hotelu Cracovia oraz fotorelacja Bartka Barczyka.

Więcej z biblioteka

czytelnia

Co warto czytać w grudniu? Rekomendacje redakcji "Architektury-murator"

Zaokrąglony narożnik, 7 pięter, uskoki, a w środku beton drewno i czerń. Nobu. Hotel Roberta de Niro w Warszawie

Energooszczędny dom z ogrodem zimowym. Przeszklony dach i duże okna od południa

Odwiedzam słynne Jagodno we Wrocławiu. Były pola, a wyrosło spore miasto. Plac budowy na każdym kroku

Siedem tub przypomina z daleka silosy zbożowe. To katedra, którą zaprojektował znamienity duet Buszko i Franta

Dawny hotel Cracovia to jeden z najważniejszych przykładów modernistycznej architektury Krakowa. W grudniu ubiegłego roku zaprojektowany przez Witolda Cęckiewicza obiekt z połowy lat 60. został zakupiony przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego i przekazany Muzeum Narodowemu w Krakowie, w celu utworzenia nowego oddziału placówki poświęconego architekturze i dizajnowi. Wydarzenie to poprzedziła długa, bo trwająca kilka lat batalia o zachowanie nieużytkowanego od 2011 roku budynku (szczegółowo przedstawiliśmy ją w dziale O tym się mówi w nr 3/2017). Budynek został zakupiony w grudniu ubiegłego roku. Było to działanie opiniotwórcze – przez ten gest chcemy pokazać, że architektura, która dla wielu osób jest czymś niechcianym, dzięki znalezieniu dla niej nowej funkcji może stać się bardzo ważnym elementem miastotwórczym a jej adaptacja istotnym zadaniem architektonicznym. W naszym mieście Cracovia ma też szczególne znaczenie z uwagi na kontekst urbanistyczny. Jest jednym z najbardziej eksponowanych budynków w centrum miasta, wokół niego znajduje się plac i tereny zielone. To wszystko powoduje, że obiekt i jego otoczenie mogą stać się jednym z symboli Krakowa, nowym rynkiem, gdzie koncentruje się życie kulturalne i turystyka, a przede wszystkim miejscem pokazywania architektury – mówił Andrzej Szczerski, zastępca dyrektora ds naukowych Muzeum Narodowego w Krakowie przed rozpoczęciem warsztatów studenckich poświęconych dostosowaniu hotelu Cracovia do nowych funkcji, odbywających się na Politechnice Krakowskiej 19 maja 2017 roku.

Uważam, że przekształcenie hotelu w muzeum to ogromne wyzwanie i fantastyczny temat. Można przeżyć całe życie zawodowe i nie otrzymać takiego zlecenia. Dla studentów to okazja, by właśnie teraz kiedy się uczą, skonfrontować się z bardzo trudnym zadaniem. Chodzi o to, by otworzyć ich wyobraźnię, żeby mogli zastanowić się w jakim kierunku to wszystko mogłoby zmierzać – powiedziała Ewa P. Porębska, redaktor naczelna „A-m” i inicjatorka wydarzenia. Na zaproszenie „A-m” zajęcia poprowadził hiszpański architekt Fernando Menis we współpracy z architektem Jakubem Bilem z Krakowskiej Akademii im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego oraz architektem Markiem Cyunelem z Politechniki Krakowskiej. Były to pierwsze z cyklu warsztatów zorganizowanych w ramach całorocznej inicjatywy naszej redakcji Innowacje w Architekturze, która obejmuje również konkurs dla architektów. W spotkaniu wzięli udział studenci z uczelni krakowskich: Politechniki, Akademii im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego, Uniwersytetu Pedagogicznego im. KEN, Uniwersytetu Jagiellońskiego i ASP im. Jana Matejki oraz z innych polskich uczelni, nie tylko tych nieodległych jak Politechnika Śląska, Politechnika Wrocławska, PWSZ Racibórz czy Politechnika Świętokrzyska, lecz także Wyższej Szkoły Ekologii i Zarządzania z Warszawy, Politechniki Łódzkiej, Uniwersytetu Zielonogórskiego, a nawet Politechniki Gdańskiej. Oprócz studentów swoje pomysły przeprojektowania hotelu Cracovia, na papier przelali też młodzi architekci. W dniu poprzedzającym pracę nad projektami uczestnicy warsztatów mieli możliwość zwiedzenia dawnego hotelu Cracovia oraz kina Kijów wraz z Fernando Menisem. Dla niektórych była to pierwsza okazja, by obejrzeć wnętrza obu budynków i zapoznać się z ich otoczeniem. Dodatkowych wskazówek dostarczył wykład wprowadzający poświęcony muzeom i innym obiektom kulturalnym, wygłoszony przez głównego prowadzącego. Szczególnie ciekawe w kontekście późniejszych zajęć były przykłady połączenia funkcji hotelowej z ekspozycyjną (m.in. hotel H10 Art Gallery w Barcelonie oraz hotel Astoria w Walencji). Hotele mogą być centrami sztuki, są tego przykłady na całym świecie, a sama sztuka nie przypomina tej sprzed stu lat. Dlatego moja najważniejsza rada dla studentów jest taka, by stworzyli elastyczny budynek przygotowany do różnych funkcji. Hotel Cracovia to bardzo dobra architektura, zaprojektowana przez cenionego architekta, dlatego jednocześnie powinniśmy respektować jego pracę. Aby budynek był elastyczny, potrzebne są niewielkie interwencje. Chciałbym pogratulować „Architekturzemurator” pomysłu. To źródło nowych idei i duży krok w myśleniu o przyszłości ważnego dla Krakowa budynku – powiedział po rozpoczęciu warsztatów Fernando Menis. Jednym z największych wyzwań stojących przed uczestnikami był krótki czas przeznaczony na pracę, który wymagał wcześniejszego namysłu i umiejętności syntetycznego myślenia. To utrudnienie okazało się jednak jedną z motywacji do udziału w wydarzeniu. Możemy się wykazać dzięki temu, że wpada nam do głowy jeden pomysł, który przelewamy na kartkę za pomocą szybkiego szkicu, schematu, niekoniecznie skupiając się na aspektach konstrukcyjnych i typowo budowlanych, ale próbując w bardzo syntetyczny sposób przedstawić ideę – mówiła Anna Mardyła z Politechniki Śląskiej.

Oprócz chęci zmierzenia się z trudnym zadaniem i sprawdzenia swoich możliwości, studentów przyciągnęła postać Fernando Menisa oraz szansa pochylenia się nad istotnym dla miasta tematem. Cracovia jest bardzo kontrowersyjnym, ciekawym budynkiem, który w pewnym sensie dzieli Kraków, jest głośny i polityczny – stwierdziła Dominika Strzałka z I roku studiów magisterskich na Wydziale Architektury Politechniki Krakowskiej – studentka, która w ubiegłym roku odbyła praktykę w pracowni Fernando Menisa na Teneryfie. Od wielu lat przejeżdżam Alejami Trzech Wieszczów i widzę budynek pokryty wielkim billboardem. Strasznie mi to przeszkadza, jestem świadomy tego, że jest to perła modernizmu, która niestety stoi i niszczeje. Chciałbym coś z tym zrobić – dodał Dominik Klecha, student IV roku Wydziału Architektury Politechniki Krakowskiej. Podczas prac uczestnicy warsztatów mieli całkowitą dowolność, określone zostały jedynie warunki ramowe – obowiązkowe było nadanie tytułu, który miał stanowić motto przewodnie oraz przygotowanie krótkiego opisu streszczającego ideę projektu. Tworząc swoje koncepcje, studenci mogli posiłkować się rzutami i przekrojami budynku oraz stworzonymi specjalnie na potrzeby warsztatów wytycznymi konserwatora zabytków, a także uzyskać konsultację „na gorąco” z prowadzącymi. Do dyspozycji mieli materiały dostarczone przez partnera technologicznego, firmę WSC Witold Szymanik i S-ka, a także sponsorów wydarzenia – firmy Aluprof, Röben, Ruukki i Velux. Mogli również skorzystać z wiedzy zdobytej podczas wykładów Innowacyjne systemy aluminiowe dla najbardziej wymagających projektów (Andrzej Białas, przedstawiciel firmy Aluprof) oraz ARCHICAD – modelowanie parametryczne (Konrad Zabiełło, specjalista BIM w firmie WSC Witold Szymanik i S-ka). Łącznie w ciągu zaledwie czterech godzin studentom, którzy pracowali indywidualnie bądź w zespołach, udało się stworzyć aż 78 projektów, bardzo zróżnicowanych zarówno pod względem idei, jak i sposobów ich prezentacji (wszystkie można obejrzeć na www. innowacjewarchitekturze.pl). Tempo było bardzo duże, ale uczestnicy świetnie wywiązali się z zadania. Budynek hotelu Cracovia jest obiektem zlokalizowanym w trudnym miejscu i każde zadanie zmieniające jego funkcję i formę wymaga nie tylko świetnego warsztatu architektonicznego, ale także ogromnej wrażliwości i umiejętności wyeksponowania wartości tej architektury. Pomysły były zróżnicowane, począwszy od bardzo zachowawczych po takie, które ingerują w tkankę samego hotelu i otoczenia. Zaproponowane przez uczestników zmiany w zakresie wnętrza obiektu, elewacji, jak i często całej jego formy, czy też obejmujące szerszy kontekst, pozwalają na spojrzenie w nowy sposób na hotel Cracovia – podsumował Jakub Bil. Większość studentów skoncentrowała się na zagadnieniach związanych z samą bryłą. Starali się skorelować zewnętrze z wnętrzem, a na tym nam najbardziej zależało. Natomiast niektóre prace oprócz tego, że są formalnie spójne pod względem architektonicznym, wychodzą w przestrzeń urbanistyczną w taki sposób, że z powodzeniem można by je zrealizować – dodał.

Jako przykład wymienił pracę Patchwork, której autorki (Anna Eckes, Monika Haniewska, Zuzanna Kasperczyk, Agata Motyka, Dominika Strzałka, Natalia Strzałka, Martyna Tomsińska z Politechniki Krakowskiej) zaproponowały zamknięcie placu przed hotelem Cracovia dla ruchu i rozciągnięciu Błoni aż do alei Adama Mickiewicza, dzięki czemu powstała nowa przestrzeń publiczna. Studenci niejednokrotnie odwoływali się również do tematu głównego wydarzenia – innowacyjności w architekturze. Nowatorskie rozwiązanie zastosowali autorzy pracy FiDU w mozaice (Karolina Leicht, Mariia Shapoval, Kajetan Przybylski z Krakowskiej Akademii im. Frycza Modrzewskiego), którzy zaproponowali wykorzystanie na elewacji opracowanej przez Oskara Ziętę technologii FiDU, polegającej na wtłoczeniu powietrza pomiędzy spłaszczone, zgrzane płaty stali. W ten sposób autorzy nadali fasadzie trójwymiarowości, a jednocześnie wprowadzili na nią kolor, nawiązując do znajdujących się wewnątrz budynku mozaik. Inne pomysły na połączenie zaawansowanych technologicznie rozwiązań z modernistycznym obiektem to montaż ruchomych elementów na elewacji, które mogą przemieszczać się w dwóch kierunkach, dynamizując jej płaską powierzchnię (Gabriela Gawlewicz, Katarzyna Głogowska i Jakub Jedynek z Politechniki Krakowskiej), wykorzystanie wirtualnej rzeczywistości (google VR) lub pokrycie budynku kodami QR z zaszyfrowanymi informacjami, na przykład o aktualnych wydarzeniach w muzeum, które można odczytać za pomocą smartfona (praca [Archi]code – Jakub Fularski i Adrianna Kaczor z Politechniki Krakowskiej). Niecodzienne rozwiązania pojawiły się także we wnętrzach, chociażby w projekcie TAPE museum (Marta Mochniak, Michał Wasielewski i Ewelina Wiciak z Politechniki Wrocławskiej), odwracającym relację ruchomy widz – statyczne dzieło, dzięki zastosowaniu przesuwającej się pomiędzy salami ruchomej taśmy, na której umieszczono prace z kolekcji muzeum. Autorzy tych projektów w większości zdecydowali się na wykroczenie poza wytyczne konserwatora. Jak zauważyli studenci, na samym końcu dokumentu znalazła się adnotacja, że w każdej chwili mogą one jeszcze ulec zmianie i wielu uczestników warsztatów stwierdziło, że w tych okolicznościach można sobie pozwolić na więcej – stwierdził Marek Cyunel. Zwieńczeniem warsztatów była wystawa 20 koncepcji w hotelu Cracovia otwarta w ramach krakowskiej Nocy Muzeów (zaprezentowane tam projekty publikujemy na stronach 26-32). Podczas oceny prac pod uwagę brane były złożone kryteria. Wszystkie prace były interesujące, ale zależało nam na wyborze tych reprezentatywnych. Ustaliliśmy, że istotna jest czytelność i komunikatywność przesłania oraz rozwiązań projektowych. Zwracaliśmy uwagę na powiązanie i równowagę wszystkich elementów. Bardzo ważne było zastosowanie innowacji i nowych technologii. Wielu studentów wykazało się naprawdę bardzo dużą wiedzą i intuicją w tym zakresie. W podjęciu decyzji istotny był też osobisty kontakt ze studentami – od samego początku mieliśmy szansę śledzić postępy prac i w ciągu tych czterech godzin patrzeć, w jaki sposób ewoluują. Ocena miała charakter całościowy, dlatego na koniec oglądaliśmy wszystkie prace poświęcając im jednakową uwagę – podsumował Marek Cyunel. Dla wielu studentów była to pierwsza możliwość zetknięcia się z architektem światowej sławy. Spotkanie dało pozytywną dawkę motywacji, pobudziło zainteresowanie wyjazdami zagranicznymi i praktykami – dodał. W ramach Nocy Muzeów oprócz studenckich projektów szerokiej publiczności udostępniono wnętrza hotelu Cracovia wraz z wyeksponowanymi na nowo mozaikami projektu Heleny i Romana Husarskich, zdobiącymi dawną siedzibę biura podróży Orbis. Do 4 czerwca zorganizowaną przez „Am" wystawę obejrzało 4,5 tys. osób.

Tytuł projektu: MOAD

Uczelnia: Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego, Wydział Architektury i Sztuk Pięknych

Autorzy: Michał Bylica, Inez Rusnak

Opis autorski

Założenie projektowe przewiduje pozostawienie kondygnacji parteru w stanie obecnym celem zachowania „ducha czasu”. Kondygnacje +1 i +2 oraz podobnie +3 i +4 zostały połączone w jedną wysoką i długą przestrzeń. Ramowa konstrukcja otulająca ściany i podłogi pozwoli na stworzenie otwartej dwupoziomowej przestrzeni ekspozycyjnej przeplecionej podestami, rampami, schodami prowadzącymi odwiedzających do prezentowanych eksponatów. Elewację pozostawiono w pierwotnym charakterze, dodanymi elementami są poziome pasy pod oknami wykończone kolorową mozaiką nawiązującą do tej w środku hotelu Cracovia. Na elewację nałożono drugą transparentną z syntetycznego, plastycznego materiału która otula budynek.

Tytuł projektu: MOCRA – Moderna i Cracovia

Uczelnia: Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego, Wydział Architektury i Sztuk Pięknych

Autorzy: Sofia Gadzikovskaia, Artur Leśniewski, Daryna Sermiienko, Ewelina Szczepanowska

Opis autorski

Idea projektu zakłada stworzenie budynku reagującego na procesy wewnątrz i odpowiadającego bezzwłocznym przekazem informacji na zewnątrz. Cel został zrealizowany dzięki podwójnej fasadzie o wysokiej entropii i walencji, eksponującej jednocześnie fragment oryginalnej elewacji. Elementem nowej fasady jest tekstylna membrana, którą cechuje zmienna spoistość w zależności od stopnia napięcia materiału. Użytkownicy będący w środku, za pomocą mechanicznych receptorów mogą zmieniać geometrię i stopień przezroczystości fasady. Parter obiektu jest ogólnodostępny, galeria od al. Focha została przekształcona na ciąg strefy ekspozycyjnej. Zdecydowano o zachowaniu istotnych elementów wnętrza: recepcji, schodów oraz zabytkowych mozaik.

MOCRA – Moderna i Cracovia — Autor: archiwum serwisu

Tytuł projektu: FiDU w mozaice

Uczelnia: Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego, Wydział Architektury i Sztuk Pięknych

Autorzy: Karolina Leicht, Mariia Shapoval, Kajetan Przybylski

Opis autorski

FiDU w mozaice wprowadza nową jakość i formę do historycznej tkanki dawnego hotelu Cracovia autorstwa Witolda Cęckiewicza. Idea obejmuje szerszy kontekst obiektu, wykorzystując pierwotny zamysł autora hotelu – motyw słońca z zewnętrznej mozaiki kina Kijów. Elewację zaprojektowano wykorzystując technologię FiDU – pompowanie zgrzewanych elementów metalowych opracowaną przez polskiego dizajnera Oskara Ziętę. System został wykorzystany do formowania barwnych, miedzianych płyt elewacyjnych. Jest to pierwsze, innowacyjne wykorzystanie tej technologii. Pierzeja od strony alei jest kontynuacją elewacji kina Kijów. Wnętrze Muzeum Architektury i Designu, składające się z 3 kondygnacji spaja atrium wraz z otwarciem na ogród.

Tytuł projektu: Koherencja dziur

Uczelnia: Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego, Wydział Architektury i Sztuk Pięknych; Politechnika Krakowska, Wydział Architektury

Autorzy: Kazimierz Janusz (PK), Michał Sajdek (KA), Anita Tokarski (KA)

Opis autorski

Tytuł projektu ściśle odzwierciedla przedstawioną koncepcję, gdyż został postawiony nacisk na stworzenie nowych przestrzeni funkcjonalnych, poprzez odejmowanie substancji z pierwotnej wersji budynku, bez ingerencji w charakterystyczne elementy, tworząc tytułowe „dziury”. Wykazano potrzebę stworzenia czytelnego połączenia pomiędzy hotelem a muzeum za pomocą placu oraz przejścia podziemnego. Ważną częścią koncepcji jest pasaż biegnący wzdłuż tylnej elewacji budynku. Składa się on z części podziemnej przechodzącej pod restauracją hotelową, oraz nadziemnej umożliwiającej wejście do holu głównego. Aby zapewnić optymalne warunki ekspozycyjne, utworzono przebicia w stropach części hotelowej.