Pawilon Sztuki – o Fundacji Galerii Foksal i budynku przy ulicy Górskiego

W 1965 roku, na fali boomu na autorskie galerie sztuki powstające niejako w opozycji do oficjalnych placówek takich jak Biura Wystaw Artystycznych, założono w Warszawie Galerię Foksal. Od początku istnienia instytucja ta zajmuje kilka pomieszczeń w oficynie pałacu Zamoyskich, w którym notabene swoją siedzibę ma również SARP. Galeria Foksal aspirowała nie tylko do organizowania wystaw i wydarzeń artystycznych, ale i do rewizji podstaw ideowych uprawiania sztuki. (...) Była to w swoim czasie jedyna polska galeria z międzynarodowym programem i bardzo zdecydowanym profilem – pisze Anda Rottenberg w książce Sztuka w Polsce 1945-2005.

W latach 90., w związku z nasilającymi się problemami finansowymi, przy galerii utworzono fundację, której rolą było zapewnienie środków na realizację wystaw i działalność wydawniczą. Do jej założycieli należeli młodzi krytycy: Joanna Mytkowska, Adam Przywara i Adam Szymczyk.

W 2001 roku, w proteście przeciw włączeniu galerii w struktury Mazowieckiego Centrum Kultury i Sztuki, trójka ta postanowiła uniezależnić się od macierzystej instytucji i pod szyldem Fundacji Galerii Foksal (FGF) rozpocząć komercyjną działalność. Na swoją siedzibę wybrali dawny pawilon wystawowy Związku Rzemiosła Polskiego przy ulicy Górskiego 1A, na tyłach Nowego Światu (proj. Leszek Klajnert, 1963).

Czterokondygnacyjny budynek o szklanych ścianach kurtynowych, w którym niegdyś prezentowano między innymi najlepsze wyroby garbarzy, kuśnierzy czy rękawiczników, świetnie nadawał się na przestrzeń ekspozycyjną. Charakterystyczny widok z okna obiektu na Pałac Kultury i Nauki stanowił inspirację dla wielu prezentujących się tu artystów, w tym dla Oskara Hansena, który w 2005 roku miał przy ulicy Górskiego swoją ostatnią wystawę. W 2010 roku władze Fundacji Galerii Foksal zakupiły od związku trzy górne piętra obiektu (parter zajmuje zakład fryzjerski i należy do jego właściciela) wraz z zobowiązaniem wobec władz miasta do przeprowadzenia generalnego remontu i dostosowania fasad do sąsiedniej zabudowy. Projekt powierzyły Szwajcarowi Rogerowi Dienerowi, autorowi takich realizacji jak ambasada Szwajcarii czy nowe skrzydło Muzeum Historii Naturalnej w Berlinie.

Architekt zaproponował reinterpretację modernizmu – elewacje z metalowych kątowników wypełnionych szybami miały zastąpić betonowe ściany z dużymi otworami okiennymi. Pomysł ten tuż przed śmiercią w 2013 roku zaakceptował autor pawilonu Leszek Klajnert.

Fundacja Galerii Foksal obok krakowskiej Galerii Starmach należy obecnie do najbardziej rozpoznawalnych w świecie prywatnych instytucji sztuki w Polsce. Współpracuje między innymi z takimi artystami jak Paweł Althamer, Artur Żmijewski, Wilhelm Sasnal czy Monika Sosnowska. Od 2004 roku pod opieką fundacji jest studio Edwarda Krasińskiego, które artysta odziedziczył po Henryku Stażewskim. Pracownia znajdująca się na ostatnim piętrze jednego z bloków przy alei Solidarności została udostępniona publiczności jako tak zwany Instytut Awangardy. Fundacją Galerii Foksal kieruje dziś Andrzej Przywara (Adam Szymczyk jest dyrektorem Kunsthalle w Bazylei, a Joanna Mytkowska – Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie).