Centrum nauki / Warszawa

Nieco tajemniczy obiekt – Pracownia Przewrotu Kopernikańskiego – wyłania się z zieleni tuż przy zjeździe z mostu Świętokrzyskiego na Powiśle. Zlokalizowany jest na skraju parku Odkrywców przy Centrum Nauki Kopernik („A-m” 12/2011), u zbiegu ulic Zajęczej i Wybrzeża Kościuszkowskiego, naprzeciwko zabudowań dawnej elektrowni. To tętniąca życiem część dzielnicy. Oficjalne otwarcie budynku zwieńczyło blisko siedmioletni proces projektowo-realizacyjny, zapoczątkowany konkursem architektonicznym z 2017 roku. Zwyciężyła w nim pracownia Heinle, Wischer und Partner Architekci, która zaproponowała trzykondygnacyjną prostopadłościenną bryłę o półprzejrzystych fasadach.

Elewacja intryguje z daleka. W miarę zbliżania się do budynku widać jej technologiczne detale – odcinki instalacji podłączonej do sprężarek wraz z wtykami w każdej modularnej poduszce. Są one zbudowane ze stabilizowanej pneumatycznie dwuwarstwowej membrany ETFE – każdy element jest podłączony do systemu kontroli ciśnienia. Ten sterowany automatycznie ustrój, chroniący budynek przed hałasem i warunkami atmosferycznymi, stanowi zewnętrzną warstwę fasady wentylowanej, którą wyposażono w system regulacji przepływu powietrza, który zimą ma poprawiać parametry termiczne obiektu, zaś latem jego wentylację. Technologiczne zaawansowanie fasady jest zapowiedzią tego, co dzieje się w samym budynku i odpowiada w pełni programowi pracowni, która jako jednostka uzupełniająca kompleks CNK stanowi miejsce prowadzenia interdyscyplinarnych prac badawczo-rozwojowych z zakresu edukacji, psychologii, socjologii, nowych technologii i nauk inżynieryjnych. Ich celem jest wypracowywanie innowacji, wspierających rozwój kluczowych we współczesnym świecie kompetencji. Przestrzenie służące procesom badawczym podzielono według kategorii: No-Tech, Low-Tech i Hi-Tech. W budynku znajdziemy w pełni wyposażone wyspecjalizowane pomieszczenia, takie jak laboratoria biologiczno-chemiczne i fizyczno-mechatroniczne, pokój mikroskopowy, warsztaty stolarskie czy sale badań z lustrami weneckimi.

Wewnętrzną przestrzeń budynku, rozplanowaną na modularnej strukturze, cechuje duża przejrzystość. Po wejściu z frontowego podcienia trafiamy do wielopoziomowej agory ze schodkowymi siedziskami, doświetlonej od góry naturalnym światłem. Wokół niej skupiono wszystkie pomieszczenia badawcze, dobrze widoczne przez szklane ściany. Część komunikacyjną urozmaicono umeblowanymi strefami wypoczynku i spotkań, które uzupełniają podstawowe środowisko pracy. Program użytkowy jest rozlokowany na poszczególnych piętrach zgodnie z gradacją dostępności. Na parterze znajdują się m.in. przestrzenie na wynajem, kawiarnia i showroom pracowni, na pierwszym piętrze – laboratoria i warsztaty, a na drugim – strefa biurowa. Podziemie zajmuje jedynie fragment rzutu części nadziemnej, budynek musiał bowiem zostać nadwieszony nad istniejącym parkingiem podziemnym CNK, znajdującym się w jego obrysie. Przesądziło to o zastosowaniu ramowej konstrukcji stalowej z nadwieszeniem o blisko dwudziestometrowym wysięgu. Mimo pewnych kontrowersji związanych z estetyką powłoki elewacyjnej wybór zaawansowanego technologicznie ustroju wydaje się bardzo trafny w odniesieniu do programu budynku, a koncepcja lekkiego pawilonu w zieleni – dobrze osadzona w otoczeniu. Obiekt cechuje konsekwentna, przekonująca wizja projektowa, ogromna staranność w jej realizacji i wielowątkowość projektu.

Dzięki nim powstał dobrze przemyślany, elastyczny budynek o przyjaznej atmosferze, stanowiący świetne środowisko pracy i doskonałą infrastrukturę dla zaplanowanych w nim aktywności. Warto wspomnieć, że współczesne technologie nie tylko wypełniają budynek, ale były również wykorzystane w procesie tworzenia projektu, który powstał w metodologii BIM, łącznie z zakresem harmonogramu, kosztorysowania prac i eksploatacji pracowni. Realizacja spotkała się z wyzwaniem budżetowym, trafiła bowiem na czas aktualnych kryzysów i postępującej inflacji. W związku z brakiem możliwości zwiększenia kosztów odroczono wykonanie niektórych elementów, np. zieleni dachowej, zachowując większość przyjętych wcześniej rozwiązań i standardów. Takie rozłożenie nakładów w czasie wydaje się trafną strategią, która, choć wydłuża proces, pozwala zachować zaplanowaną jakość architektury.

Bryłę opartą na rzucie kwadratu otacza dwupowłokowa fasada z poduszek, stabilizowanych sprężonym powietrzem

Założenia autorskie

Pracownia Przewrotu Kopernikańskiego uzupełnia zespół funkcjonalno-przestrzenny Centrum Nauki Kopernik, tworząc przestrzeń współpracy badaczy, edukatorów, naukowców, inżynierów, ekspertów działających na rzecz społecznego zaangażowania nauki i innowacji edukacyjnych. Budynek kontynuuje linię zabudowy od ulicy Wybrzeże Kościuszkowskie i wpisuje się w założenia kształtowania zieleni oraz architektury krajobrazu. Trójkondygnacyjną bryłę opartą na rzucie kwadratu otacza dwupowłokowa fasada z poduszek z membrany ETFE, stabilizowanych sprężonym powietrzem. Przestrzenna struktura dodaje bryle lekkości oraz technologicznego wyrazu, jednocześnie chroniąc budynek przed wpływem warunków atmosferycznych i hałasem. Percepcja obiektu zmienia się w zależności od pory dnia, odbicia światła i jego natężenia. Kondygnacje nadziemne unoszą się nad parkiem Odkrywców.

Ich konstrukcję nośną stanowią stalowe ramy, które umożliwiły nadwieszenie o szerokości 20 m nad istniejącym garażem budynku CNK. Układ przestrzenny wnętrza oraz jego modularność sprzyjają kształtowaniu przestrzeni przeznaczonych do pracy, nauki oraz działań kreatywnych. Wnętrze jest elastyczne i łatwe do przekształcenia odpowiednio do rozwoju nowych modeli edukacji i scenariuszy badań, stale ulegających zmianom i modyfikacjom. Hol wejściowy wraz z showroomem stanowią otwartą przestrzeń, w ramach której zaprezentowano zakres działalności ośrodka. Wielopoziomowe foyer pełni funkcję agory kształtowanej poprzez układ schodów i siedzisk, tworzących strefę rekreacji i komunikacji, w tym prelekcji, pokazów i wydarzeń kulturalnych. Ostatnia kondygnacja jest najbardziej otwartą oraz zróżnicowaną przestrzennie częścią budynku, przeznaczoną do pracy zgodnie z założeniami koncepcji Activity Based Working. Anna Stryszewska-Słońska

Układ przestrzenny wnętrza oraz jego modularność sprzyjają kształtowaniu przestrzeni przeznaczonych do pracy, nauki oraz działań kreatywnych