Filharmonia w Hamburgu

Konstrukcja budynku nowej filharmonii w Hamburgu została wzniesiona na murach powstałego w połowie lat 60. i funkcjonującego do lat 90. ceglanego spichlerza, w którym przechowywano herbatę, kakao i tytoń. Oparto ją na ponad 1700 palach, z czego wykorzystano 1100 istniejących, a wykonano 650 nowych, które wbito w podłoże po wyburzeniu wewnętrznej konstrukcji spichlerza.

Przeszklona bryła filharmonii w Hamburgu wznosi się na wysokość 110 m na zachodnim krańcu zespołu HafenCity, największego w Europie miejskiego projektu urbanistycznego, w bezpośrednim pobliżu Speicherstadt, zespołu spichlerzy wpisanego na listę UNESCO, oraz dzielnicy biznesowej Kontorhausviertel z charakterystycznym 10-kondygnacyjnym biurowcem Chilehaus powstałym w latach 20. Poziom parteru leży 8,5 m nad poziomem morza (całe HafenCity położone jest na rzędnej 8 m n.p.m. ze względu na pływy morskie).

Pierwotnym założeniem inwestycyjnym, obejmującym przebudowę spichlerza Kaispeicher A, było nadbudowanie go kubaturą 90-metrowego biurowca MediaCityPort o powierzchni 50 000 m^² dla branży informatycznej, jednak wraz z eksplozją bańki internetowej, plany te zarzucono.

Wówczas pracownia Herzog & de Meuron, zatrudniona do opracowania projektu biurowca przez niemieckiego architekta i dewelopera Alexandra Gérarda, przedstawiła projekt sali koncertowej otoczonej funkcjami uzupełniającymi i wzbogaconej o ogólnodostępną przestrzeń publiczną w obrębie budynku, który przypadł do gustu zarówno władzom Hamburga, jak i opinii publicznej. W 2004 roku powołano miejską spółkę celową odpowiedzialną za realizację projektu.

Po opracowaniu biznesplanu, drogą międzynarodowej procedury przetargowej wybrano partnerów prywatnych, i operatorów na okres 20 lat, a następnie zorganizowano finansowanie inwestycji. Prace budowlane rozpoczęto w roku 2007 od usunięcia wewnętrznej konstrukcji spichlerza, z którego pozostawiono jedynie obwód ścian zewnętrznych. W trakcie budowy budżet kilkakrotnie zwiększano, a harmonogram wydłużano – ostatecznie budynek otwarto 6 lat po pierwotnie ustalonym terminie i zrealizowano ponad trzykrotnie większym kosztem (789 000 000 EUR).

Funkcja Elbphilharmonie

Budynek filharmonii w Hamburgu mieści trzy sale koncertowe, pomieszczenia edukacyjne, lokale gastronomiczne, hotel i 45 prywatnych apartamentów. Uzupełnieniem programu jest ogólnodostępny plac (Plaza) o powierzchni 4000 m² znajdujący się na dachu historycznego spichlerza na wysokości 37 m, skąd roztacza się panorama całego miasta i skąd można przejść do strefy recepcyjnej filharmonii.

Spód nadbudowanej kubatury ukształtowano jako pofalowaną powierzchnię, której krzywizny różnorodnie kadrują widoki. W obrębie murów zlokalizowano parking na 520 miejsc, a także spa, sale konferencyjne i edukacyjne oraz jedno z audytoriów na 150 miejsc dla potrzeb muzyki eksperymentalnej i współczesnej. Przez kubaturę historycznego budynku przebito stożkowaty tunel z ruchomym chodnikiem o długości 80 m, transportującym odwiedzających z poziomu terenu na poziom wyniesionego placu. Wnętrze tunelu wyłożono szkłem, którego refleksy tworzą wrażenie zanurzania się w przestrzeni pozbawionej określonych punktów orientacyjnych.

Konstrukcja filharmonii nad Łabą

Główna sala koncertowa filharmonii w Hamburgu ma wysokość 25 m, rozpiętość dochodzącą do 50 m i pojemność 2100 miejsc. Ważąca 12 500 t obudowa sali została zdylatowana od pozostałej części budynku za pomocą 362 stalowych sprężyn zamocowanych jednym końcem na zawiasach montowanych do żelbetowej konstrukcji budynku, a drugim – do stalowej obudowy sali. Audytorium otacza zlokalizowaną centralnie scenę.

Maksymalna odległość miejsc siedzących od stanowiska dyrygenta wynosi 30 m. W celu poprawy warunków akustycznych ściany i sufit sali wyłożono 10 tysiącami paneli o łącznej powierzchni 6500 m², wykonanych ze specjalnie zaprojektowanego dla tego obiektu materiału wykończeniowego – gipsu zmieszanego z papierem pochodzącym z recyklingu i wzmacnianego włóknami zbrojącymi. Masę tę wycinano w kształt paneli zgodnie z trójwymiarowym modelem cyfrowym.

Panele, każdy o wadze 35-125 kg, spełniają wyśrubowane wymagania akustyczne, ciężarowe, odporności ogniowej, trwałości. Geometria powierzchni każdego z nich odpowiada jego lokalizacji i orientacji w stosunku do źródła dźwięku (sceny). Panele wycinano za pomocą urządzeń sterowanych komputerowo. Drugą salą koncertową jest sala kameralna, typowy „shoebox” o pojemności 550 miejsc, zdylatowany od konstrukcji budynku za pomocą 56 sprężyn.

Fasada nowej filharmonii w Hamburgu

W celu silniejszego powiązania wnętrza budynku filharmonii w Hamburgu z otoczeniem, projektanci położyli szczególny nacisk na rozrzeźbienie elewacji, zarówno jako całości, jak i w rozwiązaniach szczegółowych. Szklaną fasadę o powierzchni 16 000 m² wykonano z 1100 zestawów szklanych o szerokości 4-5 m i wysokości ponad 3 m (w strefie foyer – ponad 5 m) i w większości przypadków – niepowtarzalnej geometrii.

Wybrane moduły są wybrzuszone lub wgłębione. Wybrzuszone zostały rozcięte na wylot – stanowią obudowę loggii. W końcowej fazie produkcji szyb na szkło nanoszono kropki bazaltu, zapobiegające przegrzewaniu się wnętrza pod wpływem promieni słońca i stanowiące dekoracyjny wzór. Układ kropek na każdym elemencie, a także kształt wybrzuszeń i wgłębień powierzchni były ustalane indywidualnie w modelu komputerowym, tak aby zoptymalizować ich lokalizację i zagęszczenie w odniesieniu do rzeczywistej orientacji względem słońca i funkcji osłanianego pomieszczenia.

Każdy z zestawów szybowych waży około 1,2 t i bez problemów wytrzymuje napór wiatru o prędkości 150 km czy ulewnych deszczy.

Zadaszenie Elbphilharmonie

Zadaszenie budynku o powierzchni 7000 m² ukształtowano z ośmiu sferycznych, wklęsłych części, których krawędzie przecięcia z płaskimi elewacjami tworzą charakterystycznie pofalowaną linię okapu.

Powierzchnię dachu filharmonii w Hamburgu pokryto dodatkowo 6 tysiącami błyszczących, perforowanych paneli aluminiowych, przypominających cekiny, o średnicy około 1 m. Zadaszenie oparto na stalowej konstrukcji rozpiętej nad główną salą koncertową bez dodatkowych podpór pośrednich. Konstrukcję wykonano z elementów o długości dochodzącej do 25 m i wadze do 40 t. Całe przekrycie, łącznie z konstrukcją kondygnacji technicznych i wewnętrznymi elementami, wykończeniowymi waży około 8000 t.

Ze względu na wzrastającą złożoność i liczbę projektów architektonicznych oraz ulegające skróceniu harmonogramy, w pracowni Herzog & de Meuron powołano specjalny zespół wsparcia technologicznego, którego członkowie opracowują narzędzia cyfrowe wspomagające proces projektowania. W szczególności dotyczy to parametrów geometrycznych i możliwości ich łatwego modelowania przez architektów, nie tylko na etapie projektowania, ale również następującej potem produkcji.