Miejskie Przedszkole w Sosnowcu

Pionierami współczesnej pedagogiki w wieku poprzedzającym edukację szkolną są niemiecki teoretyk Friedrich Fröbel (który wprowadził tzw. freblówki) oraz włoska lekarka Maria Montessori. W Polsce upowszechnianie wychowania przedszkolnego zaczęło się w okresie II Rzeczypospolitej, dokładnie sto lat temu. Już wtedy uznano, że jakość wychowania w przedszkolu zależy z jednej strony od metod pracy, troskliwości i umiejętności wychowawców, z drugiej strony – od warunków fizycznych: od terenu, pomieszczeń i urządzeń, dostosowanych do wieku, wzrostu, sił i potrzeb dziecka, co da się osiągnąć tylko w budynkach specjalnie do tych celów wznoszonych (Przedszkola. Teren – urządzenia terenowe – budynek i jego wykonanie – urządzenie pomieszczeń, red. arch. Zdzisław Mączeński, Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego 1935). Lata 60., 70. i początek 80. XX wieku to okres typizacji budynków przedszkolnych. Chociaż przez lata zmieniały się standardy użytkowe i wymogi społeczne, to główne kryteria funkcjonalne kształtowania architektury przedszkolnej są wciąż podobne. Wśród dzisiejszych rozwiązań formalnych widać dwie tendencje: używanie powszechnie uznawanych za przyjazne dla dzieci form, materiałów i kolorów lub korzystanie z uniwersalnych archetypów architektonicznych.

Projekt nowego przedszkola w Sosnowcu katowickiej pracowni AiM Arkadiusza Miśkiewicza jest przykładem tej drugiej tendencji. Zadaniem architektów była rozbudowa typowego przedszkola z lat 70. w południowej dzielnicy Niwka, usytuowanego między osiedlem pięciokondygnacyjnych wielkopłytowych bloków, chaotyczną zabudową ogródków działkowych i produkcyjnymi halami, nad którymi wznoszą się żelbetowe ramy suwnic. Teren przemysłowy oddziela od przedszkolnego ogródka porośnięty bluszczem ceglany mur. Architekci mieli do zagospodarowania przylegającą do starego przedszkola działkę charakteryzującą się malowniczym pofałdowaniem terenu. To specyficzne ukształtowanie stało się inspiracją koncepcji opartej na odwołaniach do natury, a nie otaczającej architektury. Projektanci nakrywając nowy budynek zielonym dachem zatarli granicę między światem zbudowanym i światem przyrody. Od wschodniej strony zielony dach jest skarpą, na szczycie której wznosi się niewielka szklarnia z dwuspadowym dachem. Ukryte pod skarpą sale zabaw są przestronne i oświetlone na przestrzał przez duże przeszklenia. Z sal można wyjść bezpośrednio na naturalne tarasy połączone krętymi ścieżkami. Między salami zabaw a budynkiem starego przedszkola zlokalizowano hol wejściowy, pomieszczenia socjalne, higieniczne oraz niewielką aulę.

Architekci wykorzystali ukształtowanie terenu otoczenia do zaprojektowania amfiteatru, „zielonej klasy”oraz mostka widokowego nad eksperymentalnym ogródkiem. Interesującym pomysłem jest też niewysoka ścianka wspinaczkowa, zaaranżowana na jednej ze ścian oporowych. Zaprojektowane w duchu symbiozy z naturą przestrzenie – szklarnia oraz zewnętrzne tereny rekreacyjno-edukacyjne mają na celu wychowanie proekologiczne, rozwijanie poznawania sensorycznego oraz naukę przyrody i pracy w grupie.

Interesującym zabiegiem są rozwiązania łączące różne tendencje. Jaskrawa kolorystyka elewacji starej części przedszkola, symbolizujące domy okna i forma szklarni wieńczącej nowy budynek bez wątpienia kojarzą się z formalną stylistyką zapomnianego już postmodernizmu. Zastosowanie wewnątrz betonu architektonicznego jest natomiast bardzo współczesne. Mimo obaw inwestorów i rodziców ściany z tego materiału sprawdziły się w warunkach przedszkola. Są dobrym tłem dla kolorowych mebli i niezniszczalną powierzchnią, na której dzieci mogą na przykład rysować kredą, bez obaw o zniszczenie powierzchni.

Oceniając realizację nowego przedszkola bez wątpienia należy docenić niebanalne pomysły architektów, nie wszystkie niestety w pełni wykorzystane. Na przykład zielony dach ze względu na duże nachylenie i lokalizację nie może być wykorzystany do zimowej aktywności. Tarasy przylegające bezpośrednio do sal zabaw nie są przystosowane do letnich zajęć i leżakowania, a szklarnia nie jest w pełni użytkowana. W wysokich donicach niestety nie rosną bujnie rośliny, mimo że warunki sprzyjają nawet uprawom tropikalnym. Usunięte zostały dorodne drzewa na wschodniej granicy działki, a miną lata zanim urosną nowe.

Źródła moich zastrzeżeń wynikają zapewne z małego budżetu i administracyjnych decyzji. Wykorzystanie niekonwencjonalnych rozwiązań zależy przede wszystkim od zaangażowania i pomysłowości użytkowników. Architekci biura AiM wykreowali przestrzeń niebanalną, a przy tym nieinfantylną, interesującą i inspirująca, której funkcjonowanie przede wszystkim zależy teraz od fantazji użytkowników.

Założenia autorskie

Punktem wyjścia w projekcie rozbudowy przedszkola nr 20 była próba stworzenia bryły łączącej dolinę z istniejącym budynkiem. Myślą przewodnią stanowiło stopienie świata zewnętrznego z obszarem przedszkola, edukacja proekologiczna, ukazanie możliwości poznawania sensorycznego i wykorzystanie naturalnych elementów przyrody w edukacji. Odnajduje to odzwierciedlenie w zastosowanych rozwiązaniach projektowych jak na przykład: duże przeszklenia, dostępność pomieszczeń dla osób niepełnosprawnych, dostępność części pomieszczeń przedszkola z zewnątrz budynku, wykorzystanie naturalnego ukształtowania terenów do celów projektowych. Symbole twórczej siły natury odzwierciedla m.in. widok elewacji budynku, gdzie znajdziemy nawiązanie do przekrojów ziemi i bogactw w niej ukrytych.

Do ciekawszych rozwiązań należą: ścianka boulderingowa, ogród żywiołów, mostek widokowy (służący obserwacji z wyższego poziomu zespołów roślinnych), zielona klasa (tu mogą się odbywać lekcje na świeżym powietrzu), szklarnia (miejsce doświadczeń przyrodniczych, zwłaszcza w okresie jesienno-zimowym), amfiteatr (miejsce wydarzeń plenerowych). Dwustronna scena amfiteatru umożliwia połączenie zajęć na scenie i w zielonej klasie.

Głównym wyzwaniem projektantów było przełożenie koncepcji na złożoność konstrukcji z betonu architektonicznego, zastosowanego również w salach przedszkolnych.

ARKADIUSZ MIŚKIEWICZ

Edukacji ekologicznej ma służyć zespolenie budynku z architekturą krajobrazu. Utworzono szklarnię na dachu oraz zieloną skarpę schodzącą do ogrodu i niewielkiego amfiteatru w dolince