Modernizacja Dużej Areny w Julinku

Julinek długo kojarzył się z bazą cyrkową. Przestała istnieć ćwierć wieku temu, a puste zabudowania przez lata niszczały. Dopiero w roku 2015 zaczęło się ich przywracanie do życia. Zmodernizowane obiekty służące pierwotnie adeptom sztuki cyrkowej mają teraz charakter wielofunkcyjny, związany z nowymi potrzebami. Centralnym punktem założenia pozostaje gruntownie odrestaurowana i dostosowana do nowych potrzeb Duża Arena.

Historia Julinka usytuowanego w puszczy Kampinoskiej, niedaleko Leszna sięga końca XIX wieku. Nazwa upamiętnia Julię, córkę Jana Bersona, właściciela cukrowni i pałacu w Lesznie. W puszczańskim majątku zbudowano stajnie, w których trzymano m.in. konie wyścigowe. Tak było do wybuchu drugiej wojny światowej. Konie zostały rozkradzione przez okupantów, zaś w Polskiej Republice Ludowej majątek Bersonów skonfiskowało państwo. W 1949 roku w miejscu stajni powstała techniczno-szkoleniowa baza cyrkowa Zjednoczonych Przedsiębiorstw Rozrywkowych, jako efekt stalinowskiej centralizacji. Wkrótce przedsiębiorstwo znacznie się rozrosło, a bazę w Julinku rozbudowano. Dużą Arenę wzniesiono w latach 50. XX wieku. W przemianach ustrojowych, w 1991 roku zlikwidowano Zakład Widowisk Cyrkowych Cyrk Polski, a następnie w 1995 bazę cyrkową. Opuszczone budynki popadły w ruinę. Państwowa Szkoła Sztuki Cyrkowej przeniosła się z warszawskiej Sadyby do Julinka w 2014 roku, zajmując tylko jeden z budynków kompleksu — salę gimnastyczną.

Przystępując do modernizacji Dużej Areny architekci projektowali w taki sposób, by zmieniając funkcję zachować jak najwięcej z dawnego wystroju i charakteru. Zamiar się powiódł. To, co dawne i autentyczne, harmonijnie i z elegancją łączy się ze współczesną architekturą. Jak opowiada architekt Maciej Zębik, elewacje zewnętrzne budynku odrestaurowano bez większych zmian. Wymieniono jedynie drzwi wejściowe w szczytach i z boku skrzydeł dawnych stajni oraz klatek — z pełnych na przeszklone. Duży szacunek budzi sposób opracowania samego wystroju wnętrz. Choć zaprojektowano je we współczesnym stylu, na każdym kroku przypominają o dawnej funkcji obiektów. Swoistym łącznikiem współczesnej formy architektonicznej z dawną są użyte materiały: cegła, stal i beton. Pozwoliły one na zatarcie granicy pomiędzy częścią odrestaurowaną a nową. Gdy wchodzimy do wnętrza areny nasuwają się skojarzenia z namiotem cyrkowym. Uwagę zwracają trybuny o ustawionych amfiteatralnie, ażurowych ławkach z metalu i drewna. Architekci zachowali wiele oryginalnych elementów, jak uchwyty do mocowania siatek zabezpieczających i dwie antresole z reżyserką i orkiestronem.

Renowacja objęła też dwa skrzydła połączone z areną łącznikami, zwanymi śluzami. W części dawnej stajni projektanci wyeksponowali m.in. żłoby. W ciekawy sposób opracowano stronę mieszczącą słoniarnię oraz pomieszczenie z klatkami dla dzikich kotów, zwane tygrysiarnią,gdzie zachowano charakterystyczne elementy. Silnie oddziałującym motywem są metalowe kraty dawnych klatek. Wraz ze śluzami pozostały w dawnych miejscach. Utworzono w nich przestrzenie do spożywania posiłków, wstawiając proste stoły i ławy, z drewna i metalu. Pozostawiono także metalowe uchwyty i łańcuchy osadzone w filarach dzielących klatki. Utylitarny i brutalny charakter dawnego wnętrza podkreślają przemysłowe lampy, zawieszonych pod żelbetowym sufitem. Dawną słoniarnię zamieniono w trójnawową halę, w której zawieszono dekoracyjne żyrandole. Motyw krat, niczym scenografia teatralna powtarza się w tym skrzydle też m.in. na klatce schodowej. Wyeksponowane pod sufitami, zwijane, metalowe siatki pozwalają w razie potrzeby na dzielenie przestrzeni budynku, pełniąc funkcję technicznego ornamentu.

Uwagę zwraca także sposób opracowania toalet. Ich ściany wymurowano czerwoną cegłą o ciekawym wątku: z wozówek w bocznych partiach i główek o zaokrąglonych narożnikach. Stanowią tło dla metalowych, odpornych na wandalizm urządzeń sanitarnych. Wejścia do toalet ujęte zostały we wtopione w mury, ciemne, metalowe portale z dwuteowników. Ten prosty, dizajnerski zabieg pasuje do estetyki wnętrz z klatkami.

Uzupełnieniem architektury jest ażurowa wiata gastronomiczna o drewnianej konstrukcji, która stanęła za areną, pomiędzy dwoma skrzydłami, w miejscu dawnego basenu do tresury fok. W jaki sposób działa dziś centrum rozrywki w Julinku, łatwo się przekonać w Dzień Dziecka. Odwiedzane jest ono wówczas przez całe rodziny. Na arenie obejrzeć można pokazy cyrkowe, w bocznych skrzydłach wystawy, zaś pod drewnianą wiatą tysiące ludzi korzystają z punktów gastronomicznych. W niewielkim stopniu przypomina to atmosferę dawnego Julinka, choć nowe funkcje zostały wprowadzone z dużym szacunkiem do przeszłości. Z drugiej strony, odniesienia do historii podnoszą komercyjną atrakcyjność miejsca. Mało gdzie bowiem możemy siedzieć przy kawie w klatce, w której jeszcze ćwierć wieku temu trzymano tygrysy.

Założenia autorskie

Duża Arena w Julinku została zbudowany na początku lat 50., częściowo z wykorzystaniem budynku jednej ze stajni hodowli koni pełnej krwi angielskiej, mieszczącej się na obszarze Julinka. Był to główny obiekt utworzonej w tych latach bazy cyrkowej w Julinku. Budynek złożony jest z Dużej Areny w kształcie dwunastoboku o średnicy 26 metrów i dwóch skrzydeł bocznych: stajni i pawilonu dzikich zwierząt. Z początkiem lat 90. przestał pełnić swoją funkcję, co zapoczątkowało jego degradację. W 2015 roku rozpoczęto renowację. Obiekty w Julinku nie są objęte ochroną konserwatorską, jednak ze względu na wartość historyczną i niepowtarzalne w skali kraju pierwotne przeznaczenie Dużej Areny na etapie projektowym zdecydowano o zachowaniu w jak największym stopniu oryginalnych cech budynku. Elewacja zewnętrzna pozostała niezmieniona. Jedynie drewniane wrota i mniejsze drzwi zostały przekształcone na przeszklone, co umożliwia widok z wnętrza na Kampinoski Park Narodowy. Beton, cegła i stal zacierają granicę pomiędzy częścią odrestaurowaną a nową. W Dużej Arenie zachowano w całości dwie antresole (orkiestron i reżyserkę), wykorzystywane do obsługi spektakli cyrkowych oraz wiele innych drobnych elementów służących pierwotnie do obsługi cyrku. W stajni wzdłuż ścian wciąż stoją żłoby, stalowe paśniki i inne elementy dawnego wyposażenia. Przestrzeń słoniarni została zmieniona w otwarte pomieszczenie wielofunkcyjne. W odrestaurowanych boksach tygrysiarni, w dawnych klatkach na dzikie koty ustawiono ławy dla gości restauracji. MACIEJ ZĘBIK

Duży szacunek budzi sposób opracowania samego wystroju wnętrz. Choć współczesne, na każdym kroku przypominają o dawnej funkcji obiektów