Muzeum Sztuki Współczesnej Zeitz w Kapsztadzie

Muzeum Sztuki Współczesnej w Kapsztadzie to ośrodek, który oprócz prezentowania sztuki afrykańskiej zajmuje się jej badaniem oraz konserwacją. To największe tego typu muzeum na kontynencie zlokalizowano w dawnym silosie zbożowym, stanowiącym poprzemysłowy zabytek stolicy RPA. Obiekt ten, zbudowany w miejskim porcie w 1924 roku – niegdyś najwyższa budowla w RPA – nie był używany od 1990 roku. Składa się z wieży sortowniczej oraz z 42 pionowych, żelbetowych cylindrów ustawionych na planie prostokąta o proporcjach 6:7 i wysokości 57 metrów, w których przechowywano i sortowano ziarna – głównie kukurydzę. Po przebudowie na 9 kondygnacjach udało się wygospodarować 9500 m2 powierzchni użytkowej, w tym 6000 m2 wystawienniczej, zaaranżowanej w 80 galeriach. Na dachu zlokalizowano park rzeźb, a w górnej części wieży – hotel. Poza salami wystawowymi obiekt mieści magazyny dzieł sztuki, pracownie konserwacji oraz takie funkcje jak księgarnia, lokal gastronomiczny, czytelnia czy administracja.

Muzeum zlokalizowano w bardzo popularnym i uczęszczanym miejscu, rozpoznawalnym w skali całego kontynentu – bulwarze Alfreda i Wiktorii, wielofunkcyjnym zespole zabudowy rozpościerającym się wzdłuż wybrzeża oceanu na powierzchni 123 ha na terenie częściowo zachowanego portu. Placówka, jako instytucja non-profit, została powołana do życia przez V&A Waterfront (fundusz inwestycyjny i rządowy fundusz emerytalny) oraz Jochena Zeitza, niemieckiego przedsiębiorcę i filantropa, którego zbiory stanowią kolekcję założycielską.

Konstrukcja

W żelbetowych cylindrach położonych po obwodzie zlokalizowano pomieszczenia ekspozycyjne rozmieszczone na pięciu kondygnacjach. Cylindry wewnętrzne, w połowie ich wysokości, połączono w kilkukondygnacyjne atrium powstałe z wycięcia istniejącej konstrukcji żelbetowej w kształt przypominający ziarno kukurydzy. Żelbet cięto specjalnymi piłami tarczowymi oraz łańcuchowymi, wyposażonymi w końcówki diamentowe. Realizacja koncepcji polegająca na wycinaniu wielokrzywiznowej powierzchni z cylindrycznych zbiorników o grubości ścianek 17 cm była niezwykłym wyzwaniem technicznym. Kształt atrium wymodelowano na bazie pojedynczego ziarna kukurydzy i powiększono do wysokości atrium 27 m, a następnie zapisano w formie tysięcy pojedynczych współrzędnych cyfrowych, z których każda określała fizyczny punkt na powierzchni któregoś z żelbetowych cylindrów. Krawędzie cięcia zaznaczono na powierzchni istniejącego żelbetu gwoździami, na których zamontowano drewniane krążyny stanowiące prowadnice do wycinania docelowego kształtu, natomiast we wnętrzu cylindrów wykonano dodatkowe ściany żelbetowe o powierzchni powtarzającej geometrię istniejącej konstrukcji do łącznej grubości 42 cm i stanowiące szalunek tracony, którego krawędzie odpowiadały geometrii drewnianych prowadnic. Po powierzchni tak zbudowanej konstrukcji prowadzącej wycinano żelbet kawałek po kawałku do uzyskania wielokrzywiznowego wnętrza atrium o kubaturze 4600 m³.

Krawędzie po cięciu wypolerowano, aby nadać im połyskliwą powierzchnię kontrastującą z szorstką powierzchnią żelbetowych ścian. Każdy z cylindrów zwieńczono okrągłym szklanym panelem o średnicy 6 m, wykonanym ze szkła klejonego, zapewniającym dostęp światła dziennego do wnętrza. Nadruk zmniejsza ilość energii cieplnej przedostającej się do środka, jak również nadaje powierzchni szkła odpowiedniej szorstkości zapewniającej bezpieczeństwo poruszania się po dachu. Atrium jest doświetlone poprzez górne części cylindrów pasem przeszkleń z laminowanego szkła nadrukowanego wzorem specjalnie zaprojektowanym przez zachodnioafrykańskiego artystę El Loko. Zewnętrzne ściany wieży sortowniczej przepruto szerokimi otworami okiennymi, zachowując ramowy układ konstrukcji słupów i wieńców. Ponieważ geometria wieży czyniła ją niezdatną do celów wystawienniczych, projektanci – zainspirowani powierzchnią lamp ze szkła weneckiego – zaprojektowali w niej rozległe przeszklenia z płaskich elementów ze szkła konstrukcyjnego osadzonych na łagodnie wypukłej kratownicy stalowej z profili 60 x 15 mm. Stalowo- szklana konstrukcja geometrią i kolorystyką za dnia przypomina kalejdoskop, a rozświetlona nocą od środka stanowi nawiązanie do portowej historii miejsca poprzez skojarzenia z latarnią morską.

Zdjęcia dzięki uprzejmości Heatherwick Studio