Nowa biblioteka w Starym Sączu

Stary Sącz, zabudowany w dużej mierze pozostałościami średniowiecznej architektury, tworzy wyjątkowy rezerwat urbanistyczny. Skromne domy parterowe w układzie pierzejowym podkreślają czytelną siatkę wąskich uliczek, których kompozycja oparta jest na prawie magdeburskim. Wszystko to sprawia, że przyjeżdżając w to miejsce mamy wrażenie, jakby czas się zatrzymał. Byłaby to jednak tyleż krzywdząca, co pobieżna ocena. Bowiem za sprawą wyjątkowo śmiałych i świadomych decyzji władz gminy, z roku na rok przybywa w Starym Sączu nowych, udanych inwestycji, wpisujących się w kontekst miejsca. Wystarczy wymienić platformę widokową w Woli Kroguleckiej czy enklawę przyrodniczą Bobrowisko w dolinie Dunajca i Popradu („A-m” 10/18). Kolejny to budynek Powiatowej i Miejsko- Gminnej Biblioteki Publicznej im. Wiktora Bazielicha. Wszystkie zostały uhonorowane Nagrodą Województwa Małopolskiego im. Stanisława Witkiewicza, która jest przyznawana najlepszym, współczesnym realizacjom architektonicznym, sprzyjającym ochronie i kształtowaniu krajobrazu kulturowego Małopolski. Wszystkie trzy obiekty powstały również dzięki współpracy dynamicznego burmistrza Jacka Lelka z pracownią 55 Architekci z Limanowej. Nowa siedziba biblioteki mieści się w willi, która została wzniesiona na początku XX wieku dla miejscowego adwokata Edwarda Seuchtera. Po remoncie zabytek prezentuje architekturę współczesną, gościnną i otwartą na otoczenie. Obszerny program funkcjonalny nowej instytucji spowodował, że budynek wymagał znaczącej rozbudowy, która dotyczyła głównie jego tylnej części. Fasada nie zmieniła kształtu, została za to starannie odrestaurowana.

Nowa struktura złożona na pozór z dwóch bliźniaczych obiektów, nawiązujących do średniowiecznych domów stojących tuż przy Mickiewicza, tworzy w rzeczywistości jedną bryłę. Takie działanie pozwoliło na zachowanie spójności architektonicznej budynku. Parter biblioteki to w większości otwarta przestrzeń z ogólnodostępną czytelnią, mieszczącą dział dziecięcy oraz młodzieżowy. Duże, rozsuwane przeszklenia otwierają widok na otaczający ogród. Inspiracji naturą nie brak również wewnątrz. Wsporniki olbrzymiego słupa, utrzymującego konstrukcję stropu nowego skrzydła biblioteki, rozkrzewiono ku górze niczym konary drzewa. Architekci Wojciech Świątek i Anna Szewczyk-Świątek wielokrotnie już udowadniali, że formy, które wprowadzają w przestrzeń organicznie ją przenikają. Współgrające z sobą drewno posadzek i biel ścian oraz sufitów powiększają wnętrze i nadają mu skandynawskiego stylu. Wszystko jest spójnie utrzymane w nurcie bliskości z naturą. Na piętrze, poza częścią administracyjną, znajdują się sala warsztatowa i małe audytorium. Historyczna tkanka zabytkowej willi pozostała nienaruszona, poddano ją jedynie koniecznym pracom renowacyjnym. Fragmenty ścian w miejscu styku z rozbudowanym skrzydłem tworzą wewnętrzne przegrody o wytwornym charakterze. Cały obiekt został dostosowany do użytku osób niepełnosprawnych.

Założenia autorskie

Rozbudowa zabytkowej willi na potrzeby biblioteki, powiększająca jej kubaturę ponad dwukrotnie, została zaplanowana bez ingerencji w historyczną sylwetę. Inspiracją do kształtowania bryły stała się, zrealizowana w latach 90., rozbudowa poddasza. Dyskusyjne rozwiązanie, wprowadzające dwie przeskalowane lukarny w przestrzeń zabytkowego dachu, zostało zastąpione przez nowe skrzydło budynku. Zewnętrzne ściany willi zostały oczyszczone z naleciałości i całkowicie wyeksponowane we wnętrzu. Jest to budynek o dużym znaczeniu dla mieszkańców. W związku z tym za koncepcją ogólnodostępnego obiektu – oprócz chęci stworzenia miejsca spotkań nie tylko przy książce – stało przekonanie o potrzebie wzmacniania przez architekturę lokalnej tożsamości oraz łączenia tradycji z wyzwaniami współczesności. Ukłonem w stronę lokalności są detale, odwołujące się do osoby pierwszego właściciela, adwokata, oraz nawiązania do pierwotnej, mieszkalnej funkcji budynku przez aranżację wnętrz (czytelnią stała się sala kominkowa). Współistnienie starego z nowym wyraża się poprzez połączenie tradycyjnego księgozbioru z miejscami dostępu do mediów cyfrowych oraz uzupełnienie biblioteki o salę warsztatową i małe audytorium. Jednak najistotniejszym aspektem projektu jest organizacja układu księgozbioru jako przedłużenia zewnętrznej przestrzeni publicznej. Możliwość otwarcia przeszklonych ścian biblioteki na ogród, aranżacja księgozbioru w niskich okrągłych regałach (na kształt klombów) czy utworzenie pergoli pozwalają na przeniesienie do wnętrza atmosfery wyjątkowego zielonego otoczenia.

Wojciech Świątek