Początki monumentalnej, pięciotomowej publikacji Peter Zumthor 1985- 2013. Buildings and Projects (wydanej w językach: angielskim, francuskim oraz niemieckim) sięgają 2007 roku. Wówczas Thomas Durisch (w latach 1990-1994 współpracownik Atelier Zumthor) zorganizował w Kunsthaus w Bregencji pierwszą dużą wystawę retrospektywną architekta. Zgromadzenie w jednym miejscu setek modeli, szkiców oraz rysunków stało się pretekstem do udokumentowania i skatalogowania pokaźnego dorobku twórczego Petera Zumthora oraz punktem wyjścia do długotrwałego procesu przygotowywania książki. Premiera monografii była kilkukrotnie przesuwana, a projekt okładki został w ostatniej chwili zmieniony (niebieski jednolity materiał zastąpiono szarą, porowatą tkaniną, przywodzącą na myśl fakturę ścian zaprojektowanego przez architekta tymczasowego pawilonu londyńskiej galerii Serpentine z 2011 roku).
Peter Zumthor dokonał wyboru swoich najlepszych prac oraz odpowiednich ilustracji, napisał też wszystkie zawarte w publikacji teksty. Krótkie eseje przedstawiają barwne historie związane z każdym z prezentowanych chronologicznie projektów. W poszczególnych tomach realizacje Zumthora pojawiają się jednak niejako w tle, jako pretekst do przemyśleń, porównań oraz analiz.
W autorskich tekstach przewijają się różne miasta, domy, hotele, artyści, pisarze, filozofowie, muzycy, kompozytorzy, reżyserzy, wspomnienia, wrażenia…, czyli „zaplecze”, kontekst i inspiracje. Architekt nie zawsze ujawnia jednak nazwy konkretnych miejsc czy osób, zachęcając czytelnika do indywidualnych poszukiwań i odkrywania kolejnych tajemnic na własną rękę.
Nie jest to może gra tak złożona i wyrafinowana, jak w niektórych książkach Italo Calvino czy Julio Cortázara, ale wciąga i intryguje. Tematyka wielu tekstów dotyka odczuwania oraz wyjątkowego, sensorycznego postrzegania i doświadczania architektury, natury i sztuki.
Taka jest także twórczość Zumthora – działająca na wszystkie zmysły, od zaskakujących układów przestrzennych po precyzyjny dobór materiałów i najmniejszych detali.
W pięciu obszernych tomach monografii oprócz najsłynniejszych realizacji architekta, jak kaplica św. Benedykta w Sumvitg, termy w Vals, Kunsthaus w Bregencji czy Muzeum Sztuki Kolumba w Kolonii, znajdziemy też mniej znane koncepcje (hotel Nomads of Atacama w Chile, szklana wieża w niemieckim Isny im Allgäu, kompleks Pension Briol w BarbianDreikirchen w Południowym Tyrolu czy muzeum w dawnej kopalni cynku w Almannajuvet w pobliżu norweskiej Saudy).
Część z wymienionych projektów znajduje się obecnie w fazie budowy, a proces ich powstawania jest utrwalany w realizowanym od 2012 roku filmie dokumentalnym w reżyserii Wima Wendersa.
Z monografii emanuje spokój, skupienie i doświadczenie autora – życiowe, zawodowe, ale też literackie. Zumthor projektuje i pisze uważnie, niespiesznie, ze „szwajcarską precyzją”, dbając o każdy szczegół i o każde słowo.
Publikacja Peter Zumthor 1985- 2013. Buildings and Projects, to po Myśleniu architekturą (polskie wydanie – Karakter 2010; pierwsze wydanie – Thinking Architecture, Princeton Architectural Press 1998) i Atmospheres: Architectural Environments Surrounding Objects (pierwsze wydanie – Birkhäuser 2006) kolejna pozycja, która pozwala na zgłębianie wielowątkowej twórczości tego wyjątkowego architekta.
