Mniej więcej od dekady trwa wielka modernizacja przestrzeni publicznych w polskich miastach. Nie remontowane od lat place, rynki i bulwary zyskują zwykle granitowe nawierzchnie, meble z modnego kortenu i różnego typu atrakcje jak multimedialne fontanny czy dizajnerskie pawilony. Tym spektakularnym przeobrażeniom towarzyszą zmiany w mniejszej skali, realizowane przez organizacje pozarządowe, instytucje kultury i samych mieszkańców. Oddolne inicjatywy dotyczą przede wszystkim zieleni w mieście, obsadzania kwiatami osiedlowych skwerów i podwórek, tzw. guerilla gardeningu czy szczególnie popularnego w ostatnim czasie zakładania społecznych ogrodów, gdzie obok grządek albo skrzyń z warzywami, aranżuje się niewielkie place zabaw, a czasem też specjalne miejsca na grilla i ognisko. Pierwsze ogrody tego typu pojawiły się w Polsce 7 lat temu, dziś jest ich już kilkaset i z każdym rokiem dochodzą kolejne. Jednym z nich jest Sąsiedzki Ogród Kultury w Szczecinie, zrealizowany w czerwcu na pustej działce przy ul. Św. Ducha, między Trafostacją Sztuki („A-m” 11/2013), blokami osiedla Stare Miasto i kościołem św. Jana Ewangelisty dzięki Fundacji na Odrze.
Projekt ogrodu zwyciężył w ogólnopolskim konkursie LECHSTARTER zorganizowanym przez markę Lech Premium, pokonując 86 innych pomysłów na estetyzację, zazielenianie bądź wykreowanie nowych przestrzeni publicznych. Do wygrania było pięć grantów po 100 tys. zł i 20 o wartości 25 tys. zł. W internetowym plebiscycie nasza inicjatywa zdobyła najwięcej, bo aż 81 232 głosy. W jej promocję zaangażowało się wielu szczecinian. Sami robili plakaty, zachęcali do głosowania na portalach społecznościowych i w przestrzeni miasta, na przykład pisząc o aktualnych wynikach kredą na chodniku. Z dużym entuzjazmem spotkaliśmy się również na etapie realizacji. W urządzaniu ogrodu pomagali mieszkańcy, a nawet proboszcz sąsiedzkiej parafii – mówi „A-m” autorka projektu, architekt krajobrazu Małgorzata Zyska. Na 1600 m2 udało się wygospodarować miejsce na pawilon warsztatowy z tarasem, ogródek owocowo-warzywny, strefę gastronomiczną oraz elementy małej architektury. Są tu też hamaki, instalacja w formie przeskalowanej harfy, którą przekazała Filharmonia im. Mieczysława Karłowicza oraz kulista konstrukcja – dar szczecińskiej firmy Freedomes, specjalizującej się w produkcji sferycznych namiotów, na razie wykorzystywana jako przestrzeń spotkań, ale w najbliższym czasie mająca stać się szklarnią do uprawy hydroponicznej. Na terenie ogrodu odbywają się zajęcia z jogi, warsztaty, pikniki sąsiedzkie, seanse filmowe i potańcówki. Mieszkańcy organizują tu też plenerowe przyjęcia, choćby z okazji urodzin swoich dzieci, a przez cały sierpień Akademicki Inkubator Przedsiębiorczości prowadził poradnię, w której można było skonsultować pomysł na biznes.
Wszystko sprawnie działa, bo opiekę nad tym miejscem przejęli sami mieszkańcy. To oni dbają o porządek, chronią ogród przed dewastacją i pilnują przestrzegania ciszy nocnej – tłumaczy Małgorzata Zyska. W nieustannej dyskusji na temat definicji dobrze zaprojektowanej przestrzeni publicznej szczecińskie doświadczenia, również te związane z realizacją nagrodzonego ostatnio European Prize for Urban Public Space Centrum Dialogu Przełomy, stanowić mogą cenną podpowiedź.
