i
Nową serię wydawniczą Modernizmy. Architektura nowoczesności w II Rzeczypospolitej otwiera Kraków. Miasto-symbol – kulturowa stolica kraju – wykazało jednak wyjątkowo ostrożną postawę podczas „modernistycznej rewolucji”.W Krakowie dwudziestolecie niepodległości przyniosło jednak zasadniczą zmianę, nawet jeżeli nie powstały tu realizacje radykalnie awangardowe. Dziewiętnastowieczne miasto garnizonowe, otoczone twierdzą skutecznie blokującą jego rozbudowę, przekształciło się w duży ośrodek miejski o zróżnicowanych funkcjach, nie tylko tych związanych z edukacją i kulturą. Z tego też względu trudno mówić, że Kraków wykazał „postawę ostrożną” – śmiałość niektórych założeń urbanistycznych z tego czasu, jak Aleje Trzech Wieszczów czy nowe dzielnice mieszkaniowe, nie miały precedensu. „Modernistyczna rewolucja” to nie tylko awangarda.W literaturze natkniemy się na poważnie brzmiące terminy: szkoły krakowskiej, zmodernizowanego klasycyzmu, klasycyzującego modernizmu, umiarkowanego modernizmu, w końcu modernizmu konserwatywnego. Czy można w ogóle mówić o „czystym modernizmie” w Krakowie? Ten problem jest jednym z najważniejszych, jakie chcemy dyskutować wydając kolejne tomy serii Modernizmy. Liczba mnoga w tytule nie jest przypadkiem. Jak sądzę, nie sposób mówić tylko o jednym lub „czystym modernizmie” – zresztą czy powstała jego ścisła definicja? Równolegle istniały liczne wersje modernizmu, regionalne lub związane z genius loci konkretnych miejsc czy specyfiką mecenatu. Kraków jest dobrym przykładem tego fenomenu. Miejscowe środowisko akceptuje te modernistyczne założenia, które odpowiadają skali miasta, jego potencjałowi ekonomicznemu albo architektonicznej tradycji, i w taki sposób tworzy architekturę znakomicie pełniącą funkcję miastotwórczą. Dlatego „Nowy Kraków” jest tak organicznie wpisany w zastaną strukturę miasta, a jednocześnie różni się na korzyść od standardów historycznej czy dziewiętnastowiecznej architektury. A może mowa tu po prostu o prowincjonalnym modernizmie? Czy nie mamy do czynienia z sytuacją, w której liczną, ale raczej mdłą produkcję, nazywa się na silę szkołą? Mam wrażenie, że odrzucamy tę niewygodną konkluzję, bo odnosi się ona w końcu do naszego wielkiego „miasta kultury”. Tymczasem reprezentowało ono raczej zaściankową postawę wobec wielkiego, rewolucyjnego prądu kulturowego.Nie widzę w tym zaściankowości, a raczej umiejętne wykorzystanie nowego myślenia o architekturze na potrzeby konkretnego miejsca. To prawda, że pojęcie szkoła krakowska wymaga dyskusji, ale z pewnością broni się jako punkt widzenia z lat 30., i dlatego nadal jest dobrym narzędziem analitycznym. Autor tej nazwy, Lech Niemojewski, dobrze opisał właśnie zjawisko „regionalnego modernizmu”, dostrzegając odrębność architektury krakowskiej. W Krakowie nie ma funkcjonalistycznych eksperymentów, ale jest dobrze funkcjonujące, nowe miasto. (...)Rozmowa Tomasza Ogińskiego z Andrzejem Szczerskim ukazała się w miesięczniku "Architektura-murator" nr 1/ 2014 Andrzej Szczerski, historyk i krytyk sztuki, wykładowca. Studiował historię sztuki na Uniwersytecie Jagiellońskim, gdzie w 2000 roku uzyskał stopień doktora, a w 2010 roku doktora habilitowanego. Od 2009 roku Prezes Sekcji Polskiej Międzynarodowego Stowarzyszenia Krytyków Sztuki (AICA). Autor publikacji poświęconych sztuce XX wieku i sztuce współczesnej, m.in. Wzorce tożsamości. Recepcja sztuki brytyjskiej w Europie Środkowej około roku 1900 (Kraków 2002) i Modernizacje. Sztuka i architektura w nowych państwach Europy Środkowo-Wschodniej 1918-1939 (Łódź 2010). Współautor wystaw Symbolism in Poland and Britain w Tate Britain w Londynie w 2009 roku i The Power of Fantasy. Modern and Contemporary Art from Poland w Centre for Fine Arts BOZAR w Brukseli w 2011 roku. Kurator wystawy Modernizacje 1918-1939. Czas przyszły dokonany w Muzeum Sztuki w Łodzi w 2010 roku.
