GRHR. Gaber i Pani Fantazja - współtwórcy wystroju Supersamu i Domu Chłopa

Artyści zajmowali się również artystyczną tkaniną, malarstwem, ilustracją, wystrojem wnętrz. Mimo prestiżowych realizacji i popularności trwającej do lat 80. ubiegłego stulecia, ich twórczość na początku XXI wieku była znana niemal wyłącznie specjalistom, Gabra zaś traktowano przede wszystkim jako ilustratora. Zmianę przyniosła zorganizowana w 2010 roku wystawa w warszawskiej galerii Projekt Kordegarda („Architektura-murator“ 5/2011). Przygotowana przez Pawła Giergonia przyniosła modę na Rechowiczów – a przynajmniej zainteresowanie barwną parą plastyków i niszczejącymi muralami. Długo jednak brakowało szerszego opracowania ich twórczości. Ta luka w historii polskiej sztuki XX wieku wypełniona została przez młodą badaczkę, Klarę Czerniewską. GRHR. Gaber i Pani Fantazja to rzetelnie opracowana monografia z niezbędnymi dodatkami: spisem realizacji i wystaw oraz rozbudowaną bibliografią. Wspomnienia o Rechowiczach są kopalnią anegdot i ciekawostek, szczęśliwie jednak autorka nie ograniczyła się tylko do nich. Analizuje prace artystów na tle sztuki Polski Ludowej, omawia też stworzoną przez nich technikę wykonywania murali, które powstały miedzy innymi w Domu Chłopa, warszawskim Supersamie, stołecznej Szkole Rzemiosł przy ul. Felińskiego, szatni basenu pływackiego WKS Legia, Centrum Zdrowia Matki Polki w Łodzi... Zakomite efekty dawał kontrast, wynikający z zestawienia prostych brył budynków z bogatą, gęstą materią dekoracji ściennych. Na ogólny efekt niewątpliwie wpływała też skala realizacji, panneau w Supersamie zdominowało całą przestrzeń baru Frykas, zajmując długą na kilkadziesąt metrów ścianę, równie rozudowane były i inne projekty. Wyobrażenie o tych imponujących pracach dać mogą zachowane mozaiki, które ogladać można np. w barze kawowym Alinka w Warszawie, czy stołecznym hotelu Gromada (dawniej Dom Chłopa, autorstwa B. Pniewskiego).Autorka wiele uwagi poświęca analizie pozycji i specyficznej roli plastyków w PRL-u, systemowi przydzielania i realizacji zleceń, towarzysko-zawodowym powiązaniom projektantów i architektów czy społecznemu odbiorowi projektów. Książka w poręcznym, niewielkim formacie cieszy prostą szatą graficzną Aleksandry i Daniela Mizielińskich.Niemal równocześnie z GRHR ukazała się druga książka poświęcona parze artystów – Mozaika. Śladami Rechowczów Maksa Cegielskiego: zręcznie napisana, swobodna w formie opowieść o życiu i twórczości Pani Fantazji i jej męża. Trudno uznać ją za typową biografię, sam autor przedstawia się zresztą jako DJ, miksujący i przekształcający wątki. Tytułowa mozaika to plątanina wątków, historia głównych bohaterów powiązana została z retrospekcjami z życia samego narratora, kręgu znajomych i krewnych. Może to dezorientować czytelnika, ale obie publikacje zasługują na uwagę i wzajemnie się uzupełniają.Krzysztof ZiębaKlara Czerniewska, GRHR. Gaber i Pani Fantazja, Stowarzyszenie 40000 malarzy, Warszawa 2011, cena: 32 zł