Reaktywacja kolei – o Pomorskiej Kolei Metropolitalnej Daniel Załuski
Pawilony poszczególnych stacji na swój sposób przypominają kubiki z parku de la Villette w Paryżu projektu Bernarda Tschumiego. Szczególnie interesujący jest pierwszy w Polsce przystanek Brętowo, gdzie na jednym peronie można przesiąść się z tramwaju na pociąg. Z kolei przystanek Gdańsk Port Lotniczy został pomyślany jako element terminalu, dzięki czemu przeszklonymi kładkami podróżni przechodzą bezpośrednio do hali odpraw – pisze Daniel Załuski.
Główne wejście na piąty przystanek – Gdańsk Kiełpinek; fot. Marcin Czechowicz
Pomorska Kolej Metropolitalna stanowi epokową inwestycję w skali kraju. Jest to pierwsza polska kolej zbudowana przez samorząd terytorialny przy wsparciu funduszy unijnych. Nowa linia przebiega w części po dawnym nasypie Kolei Kokoszkowskiej, zniszczonej w czasie II wojny światowej i ostatecznie rozebranej w 1946 roku. Pomysły na jej reaktywację pojawiały się wielokrotnie wraz z rozwojem aglomeracji trójmiejskiej. Ostatecznie linia została wytrasowana w 2011 roku. Ustalono, że rozpocznie swój bieg na dworcu Gdańsk Wrzeszcz, gdzie już znajdują się przystanki SKM i kolei dalekobieżnych, i stworzy rdzeń komunikacyjny rozbudowywanych przedmieść, wiążąc Dolny Taras z Górnym Tarasem Gdańska, a miasto z portem lotniczym, za którym rozwidli się w kierunku Kartuz i Kościerzyny oraz Gdyni, by połączyć się tam z istniejącą linią kolejową.
Przystanek Gdańsk Strzyża stanowi węzeł integracyjny z linią tramwajową w ciągu ul. Wita Stwosza. Wiadukt nad ulicą nawiązuje stylistycznie do konstrukcji mostowej zrealizowanej na początku XX wieku i zburzonej w związku z realizacją Pomorskiej Kolei Metropolitalnej; fot. Marcin Czechowicz
W początkach 2011 roku rozpisano przetarg na dokumentację projektową I etapu, przy czym w warunkach zapisano obowiązek uwzględnienia zwycięskiej pracy na przystanki, która miała być wyłoniona w ogólnopolskim konkursie (zorganizowanym ostatecznie w lipcu tego samego roku). Uczestnicy tego konkursu mieli zaproponować spójną wizję ośmiu przystanków, która narzuciłaby stylistykę również obiektom planowanym w następnych etapach rozbudowy kolei metropolitalnej. Zwycięską okazała się koncepcja Biura Projektów Budownictwa Komunalnego. Jury szczególnie ujęło wykreowanie wyrazistych dominant w formie czerwonych wiat, które miały akcentować główne wejścia i były nanizane na nowe przestrzenie publiczne.
Peron z oznakowaniami dla niewidomych. Ze względu na realizację linii na estakadzie, zastosowano tory bezpodsypkowe; fot. Marcin Czechowicz
Sędziowie zwrócili też uwagę na trafnie rozwiązane ciągi komunikacyjne oraz przemyślane uzupełnienia przystanków o dodatkowe funkcje serwisowe i usługowe. Zaproponowano pawilony, których brunatna barwa kojarzyła się ze stalą corten, stanowiąc celną analogię do materiałów stosowanych w przemyśle stoczniowym. Ponieważ praca miała charakter ideowy, rozpisano dodatkowo międzynarodowy konkurs plastyczny na uściślenie wzorów i geometrii perforacji identyfikujących poszczególne przystanki, który wygrała Anna Waligórska, absolwentka ASP w Gdańsku.
Przystanek stanowi przykład całościowego rozwiązania kompozycyjnego linii PKM w zakresie architektury krajobrazu i komponowania zieleni; fot. Marcin Czechowicz
Projekt budowlany całej linii opracowała wyłoniona we wspomnianym wcześniej przetargu firma Transprojekt Gdański, która ostatecznie zdecydowała się pokryć wiaty stalą malowaną na czerwono. Pawilony te na swój sposób przypominają kubiki z parku de la Villette w Paryżu (proj. Bernard Tschumi). Szczególnie interesujący jest pierwszy w Polsce przystanek kolejowo-tramwajowy Gdańsk Brętowo (na jednym peronie można przesiąść się z tramwaju na pociąg). Z kolei przystanek Gdańsk Port Lotniczy został pomyślany jako element terminalu, dzięki czemu przeszklonymi kładkami podróżni przechodzą bezpośrednio do hali odpraw.
Plac przed wejściem na przystanek, po prawej lokal komercyjny zlokalizowany pod estakadą; fot. Marcin Czechowicz
W bardzo staranny sposób zaprojektowano również otoczenie nowych stacji, przystanki autobusowe, parkingi, zieleń i małą architekturę.
Dzięki Pomorskiej Kolei Metropolitalnej sprawnie skomunikowano śródmieścia Gdyni i Gdańska z przedmieściami oraz Żukowem i Kartuzami. Jako sędzia referent w konkursie na przystanki PKM, przekonałem o wyjątkowości zwycięskiego projektu całe jury. Dziś jestem dumny z ówczesnego wyboru.
Pomorska Kolej Metropolitalna to 18-kilometrowa linia między Gdańskiem Wrzeszczem i Portem Lotniczym im. Lecha Wałęsy, dalej łączy się z istniejącym szlakiem kolejowym Gdynia – Kościerzyna; widok przystanku Gdańsk Niedźwiednik z lotu ptaka; fot. dzięki uprzejmości firmy Budimex
Stacja Gdańsk Strzyża z lotu ptaka; fot. dzięku przejmości PKM S.A.
Mapa przebiegu kolei. Oznaczenia stacji: 1 – stacja Gdańsk Strzyża; 2 – stacja Gdańsk Niedźwiednik; 3 – stacja Gdańsk Brętowo; 4 – stacja Gdańsk Jasień; 5 – stacja Gdańsk Kiełpinek; 6 – stacja Gdańsk Matarnia; 7 – stacja Gdańsk Port Lotniczy; 8 – stacja Gdańsk Rębiechowo
Przystanek Gdańsk Strzyża stanowi węzeł integracyjny z linią tramwajową w ciągu ul. Wita Stwosza. Wiadukt nad ulicą nawiązuje stylistycznie do konstrukcji mostowej zrealizowanej na początku XX wieku i zburzonej w związku z realizacją Pomorskiej Kolei Metropolitalnej; fot. Marcin Czechowicz
Peron z oznakowaniami dla niewidomych. Ze względu na realizację linii na estakadzie, zastosowano tory bezpodsypkowe; fot. Marcin Czechowicz
Wnętrze wiaty. Pochwyty na różnych wysokościach będące wynikiem rozwiązań narzuconych dyrektywą unijną TSI PRM w zakresie obowiązku stosowania projektowania uniwersalnego; fot. Marcin Czechowicz
Rzut peronu stacji Gdańsk Strzyża
Przekrój A-A prze stację Gdańsk Strzyża
Przystanek Gdańsk Niedźwiednik powiązany jest z wiaduktem nad ulicą Słowackiego; fot. Marcin Czechowicz
Przystanek stanowi przykład całościowego rozwiązania kompozycyjnego linii PKM w zakresie architektury krajobrazu i komponowania zieleni; fot. Marcin Czechowicz
Plac przed wejściem na przystanek, po prawej lokal komercyjny zlokalizowany pod estakadą; fot. Marcin Czechowicz
Rzut peronu stacji Niedźwiednik
Przekrój podłużny B-B
Przekrój poprzeczny C-C
Pierwszy w Polsce zintegrowany przystanek kolejowo-tramwajowy Gdańsk Brętowo, dzięki któremu pasażerowie na jednym peronie mogą przesiąść się z pociągu na tramwaj; fot. Marcin Czechowicz
Kompozycja perforacji na czerwonej wiacie, będąca wynikiem międzynarodowego konkursu plastycznego. Z boku widoczne zniszczenia nasypu w wyniku ulewy stulecia; fot. Marcin Czechowicz
Fragment perforacji „Czerwona wstążka” autorstwa gdańskiej artystki Anny Waligórskiej; fot. Marcin Czechowicz
Rzut peronu stacji Brętowo
Przekrój poprzeczny D-D
Przystanek Gdańsk Jasień komunikujący nowe osiedla mieszkaniowe z centrum miasta; fot. Marcin Czechowicz
Na pierwszym planie perony z wiatami, w głębi tereny przeznaczone pod nową zabudowę mieszkaniową i przestrzeń rekreacyjną w miejscu dawnego poligonu wojskowego; fot. Marcin Czechowicz
Detal przystanku; fot. Marcin Czechowicz
Rzut peronu stacji Jasień
Przekrój podłużny E-E
Przekroj poprzeczny F-F
Główne wejście na piąty przystanek – Gdańsk Kiełpinek; fot. Marcin Czechowicz
Przystanek zrealizowany został w miejscu historycznej stacji kolejowej na trasie Kolei Kokoszkowskiej; fot. Marcin Czechowicz
Rzut peronu stacji Kiełpinek
Przekrój poprzeczny G-G
Przekrój podłużny H-H
Szósty przystanek Gdańsk Matarnia powiązany jest z wiaduktem ul. Budowlanych i parkingiem zrealizowanym w systemie Park&Rail; fot. Marcin Czechowicz
Stacja zlokalizowana jest na przecięciu z ulicami w celu ograniczenia do minimum dystansów pomiędzy wszystkimi przystankami komunikacji miejskiej; fot. Marcin Czechowicz
Szósty przystanek Gdańsk Matarnia powiązany jest z wiaduktem ul. Budowlanych i parkingiem zrealizowanym w systemie Park&Rail; fot. Marcin Czechowicz
Rzut peronu stacji Matarnia
Przekrój podłużny I-I
Przystanek Gdańsk Port Lotniczy zintegrowano funkcjonalnie i architektonicznie z bryłą Terminalu Lotniczego im. Lecha Wałęsy; fot. Marcin Czechowicz
Wejście z poziomu placu przed terminalem lotniczym; fot. Marcin Czechowicz
Typowe rozwiązanie peronów stosowane na przystankach metra i kolei na całym świecie; fot. Marcin Czechowicz
Rzut antresoli stacji Port Lotniczy
Przekrój J-J
Przystanek Gdańsk Rębiechowo powiązano z rozległym parkingiem, zrealizowanym w systemie Park&Rail, obsługującym strefę podmiejską Trójmiasta; fot. Marcin Czechowicz
Przystanek Gdańsk Rębiechowo powiązano z rozległym parkingiem, zrealizowanym w systemie Park&Rail, obsługującym strefę podmiejską Trójmiasta; fot. Marcin Czechowicz
Co sprawia, że Gdańsk jest tak interesujący pod względem architektury? I w jaki sposób można definiować jego tożsamość architektoniczną? Narodowy Instytut Architektury i Urbanistyki zaprasza na kolejną odsłonę ekspozycji „Tożsamość. 100 lat polskiej architektury”. Tym razem poświęconą Gdańskowi.
Pozostawienie konstrukcji i ogólnego układu obiektu było bardzo rozsądną decyzją z uwagi na ograniczenie odpadów i optymalizację użycia zasobów – o realizacji Kseni Piątkowskiej pisze Monika Arczyńska.
Forma budynków, ich estetyka, kompozycja elewacji odnoszą się z kulturą i poszanowaniem do wartości lokalizacji i wymagającego sąsiedztwa – o realizacji pracowni Arch-Deco pisze Ksenia Piątkowska.
Na terenie gdańskiego Wrzeszcza powstaje nowe osiedle: Villa Jaśkowa Dolina. W 9 budynkach licowanych klinkierowymi płytkami powstanie w sumie 200 mieszkań. Projekt założenia zdobył właśnie CIJ Awards Poland 2021 w kategorii Best Upcoming Residential Development.
Apartamentowiec Chlebova w Gdańsku stanął w miejscu dawnej piekarni. Architekci z sopockiej pracowni Roark Studio przy realizacji wykorzystali elementy pochodzące z rozbiórki historycznego budynku.
Po gdańskich torach jeździ tramwaj im. Jana Zachwatowicza. W ten sposób władze Gdańska uhonorowały kolejną zasłużoną dla miasta postać. Architekt odegrał znaczącą rolę w odbudowie miasta z wojennych zniszczeń.