Pomorska Kolej Metropolitarna

i

Autor: Archiwum Architektury Główne wejście na piąty przystanek – Gdańsk Kiełpinek; fot. Marcin Czechowicz

Reaktywacja kolei – o Pomorskiej Kolei Metropolitalnej Daniel Załuski

2016-11-30 11:52

Pawilony poszczególnych stacji na swój sposób przypominają kubiki z parku de la Villette w Paryżu projektu Bernarda Tschumiego. Szczególnie interesujący jest pierwszy w Polsce przystanek Brętowo, gdzie na jednym peronie można przesiąść się z tramwaju na pociąg. Z kolei przystanek Gdańsk Port Lotniczy został pomyślany jako element terminalu, dzięki czemu przeszklonymi kładkami podróżni przechodzą bezpośrednio do hali odpraw – pisze Daniel Załuski.

Pomorska Kolej Metropolitalna stanowi epokową inwestycję w skali kraju. Jest to pierwsza polska kolej zbudowana przez samorząd terytorialny przy wsparciu funduszy unijnych. Nowa linia przebiega w części po dawnym nasypie Kolei Kokoszkowskiej, zniszczonej w czasie II wojny światowej i ostatecznie rozebranej w 1946 roku. Pomysły na jej reaktywację pojawiały się wielokrotnie wraz z rozwojem aglomeracji trójmiejskiej. Ostatecznie linia została wytrasowana w 2011 roku. Ustalono, że rozpocznie swój bieg na dworcu Gdańsk Wrzeszcz, gdzie już znajdują się przystanki SKM i kolei dalekobieżnych, i stworzy rdzeń komunikacyjny rozbudowywanych przedmieść, wiążąc Dolny Taras z Górnym Tarasem Gdańska, a miasto z portem lotniczym, za którym rozwidli się w kierunku Kartuz i Kościerzyny oraz Gdyni, by połączyć się tam z istniejącą linią kolejową.

Pomorska Kolej Metropolitarna

i

Autor: Archiwum Architektury Przystanek Gdańsk Strzyża stanowi węzeł integracyjny z linią tramwajową w ciągu ul. Wita Stwosza. Wiadukt nad ulicą nawiązuje stylistycznie do konstrukcji mostowej zrealizowanej na początku XX wieku i zburzonej w związku z realizacją Pomorskiej Kolei Metropolitalnej; fot. Marcin Czechowicz

W początkach 2011 roku rozpisano przetarg na dokumentację projektową I etapu, przy czym w warunkach zapisano obowiązek uwzględnienia zwycięskiej pracy na przystanki, która miała być wyłoniona w ogólnopolskim konkursie (zorganizowanym ostatecznie w lipcu tego samego roku). Uczestnicy tego konkursu mieli zaproponować spójną wizję ośmiu przystanków, która narzuciłaby stylistykę również obiektom planowanym w następnych etapach rozbudowy kolei metropolitalnej. Zwycięską okazała się koncepcja Biura Projektów Budownictwa Komunalnego. Jury szczególnie ujęło wykreowanie wyrazistych dominant w formie czerwonych wiat, które miały akcentować główne wejścia i były nanizane na nowe przestrzenie publiczne.

Pomorska Kolej Metropolitarna

i

Autor: Archiwum Architektury Peron z oznakowaniami dla niewidomych. Ze względu na realizację linii na estakadzie, zastosowano tory bezpodsypkowe; fot. Marcin Czechowicz

Sędziowie zwrócili też uwagę na trafnie rozwiązane ciągi komunikacyjne oraz przemyślane uzupełnienia przystanków o dodatkowe funkcje serwisowe i usługowe. Zaproponowano pawilony, których brunatna barwa kojarzyła się ze stalą corten, stanowiąc celną analogię do materiałów stosowanych w przemyśle stoczniowym. Ponieważ praca miała charakter ideowy, rozpisano dodatkowo międzynarodowy konkurs plastyczny na uściślenie wzorów i geometrii perforacji identyfikujących poszczególne przystanki, który wygrała Anna Waligórska, absolwentka ASP w Gdańsku.

Pomorska Kolej Metropolitarna

i

Autor: Archiwum Architektury Przystanek stanowi przykład całościowego rozwiązania kompozycyjnego linii PKM w zakresie architektury krajobrazu i komponowania zieleni; fot. Marcin Czechowicz

Projekt budowlany całej linii opracowała wyłoniona we wspomnianym wcześniej przetargu firma Transprojekt Gdański, która ostatecznie zdecydowała się pokryć wiaty stalą malowaną na czerwono. Pawilony te na swój sposób przypominają kubiki z parku de la Villette w Paryżu (proj. Bernard Tschumi). Szczególnie interesujący jest pierwszy w Polsce przystanek kolejowo-tramwajowy Gdańsk Brętowo (na jednym peronie można przesiąść się z tramwaju na pociąg). Z kolei przystanek Gdańsk Port Lotniczy został pomyślany jako element terminalu, dzięki czemu przeszklonymi kładkami podróżni przechodzą bezpośrednio do hali odpraw.

Pomorska Kolej Metropolitarna

i

Autor: Archiwum Architektury Plac przed wejściem na przystanek, po prawej lokal komercyjny zlokalizowany pod estakadą; fot. Marcin Czechowicz

W bardzo staranny sposób zaprojektowano również otoczenie nowych stacji, przystanki autobusowe, parkingi, zieleń i małą architekturę.

Dzięki Pomorskiej Kolei Metropolitalnej sprawnie skomunikowano śródmieścia Gdyni i Gdańska z przedmieściami oraz Żukowem i Kartuzami. Jako sędzia referent w konkursie na przystanki PKM, przekonałem o wyjątkowości zwycięskiego projektu całe jury. Dziś jestem dumny z ówczesnego wyboru.