Architektura MuratorKrytykaTeorie i manifesty architektury współczesnej, red. Charles Jencks, Karl Kropf

Teorie i manifesty architektury współczesnej, red. Charles Jencks, Karl Kropf

Jest w tej książce wszystko. Dyskurs i paradygmat, symulakrum i dekonstrukcja, metajęzyk i kontrhistoria. Trafiają się erupcje kuriozalnej elokwencji: Rama dąży do eteryczności i dematerializacji masy, bryła zaś jest telluryczna, osadzając się coraz głębiej w ziemi. W nagromadzeniu tej napuszonej erudycji umykają wcale liczne ciche teksty przywracające wiarę, że o sprawach ważnych można mówić mądrze bez uciekania się do postsprzecznego metajęzyka – recenzja Piotra Lewickiego i Kazimierza Łataka.

Teorie i manifesty architektury współczesnej
TEORIE I MANIFESTY ARCHITEKTURY WSPÓŁCZESNEJ, RED. CHARLES JENCKS, KARL KROPF, TŁUM. DANIELA SZYMCZAK, GRUPA SZTUKA ARCHITEKTURY 2013

Wierzymy, że architektura to więcej niż materia, fizyczny kształt, nagromadzenie budulca uformowane, by zrealizować zadanie zdefiniowane przez inwestora. Wierzymy, że nie wystarczy znajomość techniki i przepisów, by stworzyć dobry budynek i udaną przestrzeń, a potrzeby nie ograniczają się wyłącznie do funkcji. By odnieść się do poza- czy ponadracjonalnych aspektów swej dziedziny, architekci zapuszczają się tedy w obszary teorii. Lektura tych często spisywanych rozmyślań bywa doświadczeniem ciekawym, czasem również zaskakującym.

W przypadku Teorii i manifestów architektury współczesnej mamy do czynienia ze zbiorem wypowiedzi wielu autorów. Są tu teksty integralne, ale i wybrane fragmenty większych publikacji. Pochodzą z różnych okresów ostatniego półwiecza, a zostały zebrane przez wybitnego teoretyka Charlesa Jencksa we współpracy z mniej znanym Karlem Kropfem.

Zbiór ukazał się po raz pierwszy w 1997 roku, a polskie tłumaczenie sięga do publikacji rozszerzonej z roku 2006. Jest w tej książce wszystko. Dyskurs i paradygmat, symulakrum i dekonstrukcja, metajęzyk i kontrhistoria. Trafiają się erupcje kuriozalnej elokwencji: Rama dąży do eteryczności i dematerializacji masy, bryła zaś jest telluryczna, osadzając się coraz głębiej w ziemi (str. 287).

Być może sens niektórych wypowiedzi ulotnił się wraz z ich przetłumaczeniem na język polski. Być może zagubił się gdzieś wcześniej po drodze; wszystkie teksty przełożono z angielskiego wydania, a tym samym refleksje autorów z innych obszarów językowych przeszły dwukrotną transformację. Tak się stało chociażby z fragmentami autorstwa Włochów (Aldo Rossi, Giancarlo de Carlo), ale też prawdopodobnie Japończyków (Tadao Ando, Kisho Kurokawa) i pochodzących z Luksemburga braci Krierów.

 

Lektura nasuwa pewną analogię. W jednej z części przygód Baltazara Gąbki, podróżnicy spotykają bajkowe stworzenia – czy to świerszcze, czy pasikoniki – którym przytrafiło się pożreć zbiory biblioteki poezji. Po wchłonięciu takiej strawy, tyleż materialnej, co duchowej, sympatyczne zwierzątka przyswoiły poetykę zjedzonych wierszy, by znienacka wypalać zaskakującymi cytatami: miliony gwiazd czesane wiatrem historii albo zielone skrzypce rozbijam o krawędzie przeznaczeń...

Autorzy zgromadzonych przez Jencksa wypowiedzi przywołują autorytety ze sprawdzonego zestawu: Barthes, Baudrillard, Deleuze, Derrida, Eco, Foucault, Habermas. I obowiązkowo – oczywiście – Hannah Arendt. Im podnioślejszy ton publikacji, tym bardziej drażnią częste gafy ortografii, literówki czy błędy redakcyjne: esprit Parisian i W stronę architekturze (str. 31), podać w wątpliwość (str. 289). Irytacja może przejść w chichot przy nazwach własnych: de Stlij (str. 34), Carlo Aymoni (str. 53), Aqarian Press (str. 176), Harvard Graduale School (str. 389), Vitra Fire Stadion (str. 411) czy willa Savoy (str. 234).

W nagromadzeniu tej napuszonej erudycji umykają wcale liczne ciche teksty przywracające wiarę, że o sprawach ważnych można mówić mądrze bez uciekania się do postsprzecznego metajęzyka. Ciekawie brzmią wypowiedzi Josepha Rykwerta, duetu Andreas Duany i Elizabeth Plater-Zyberk, Hassana Fathy. Autentycznie brzmi Frank Gehry w wywiadzie przeprowadzonym na początku lat 90. czy przedstawiający swoje credo Richard Rogers.

Zmarł Charles Jencks, najważniejszy teoretyk architektury postmodernistycznej To on wyznaczył wyznaczył symboliczną datę śmierci architektury modernistycznej. Napisał kilkadziesiąt książek z teorii architektury, w tym kultową „Architekturę postmodernistyczną” czy najpopularniejszą w Polsce publikację o Le Corbusierze: „Le Corbusier – tragizm współczesnej architektury”. Jencks zmarł 13 października w swoim domu w Londynie. Miał 80 lat.