W dniach 31 sierpnia–3 września w duńskim Brenderup odbyło się zgromadzenie European Straw Building Gathering (ESBG), organizowane co dwa lata przez European Straw Building Association (ESBA). ESBA zrzesza krajowe stowarzyszenia zajmujące się budownictwem z użyciem słomy oraz firmy projektowe i wykonawcze o takim profilu. Wydarzenie przyciągnęło około 140 osób z całej Europy. Niektóre z nich realizują budynki w tej technologii już od lat 80. XX wieku, większość zaczęła przygodę z budownictwem ze słomy na początku XXI, a liczba sympatyków i realizacji stale rośnie. Intencją organizatorów było omówienie aktualnych uwarunkowań prawnych obowiązujących w różnych krajach, prezentacja najbardziej interesujących realizacji jako przykładów dobrych praktyk, przedstawienie trendów na przyszłość, dyskusja nad strategią promocji oraz integracja środowiska.
Renesans słomy w budownictwie
Słoma jest jednym z najdłużej wykorzystywanych materiałów budowlanych w historii ludzkości. W dobie gwałtownych zmian klimatycznych, podobnie jak szereg innych produktów pochodzenia roślinnego, przeżywa ona w ostatnich latach renesans. Przy zastosowaniu dodatkowych technologii zabezpieczających przed wodą i ogniem oraz w powiązaniu z konstrukcją drewnianą jest stosowana do wznoszenia przegród zewnętrznych w budynkach o różnej skali i przeznaczeniu, również w obiektach mieszkalnych wielorodzinnych i użyteczności publicznej o wysokości niekiedy przekraczającej cztery kondygnacje. Współczesne sposoby wykorzystania tego materiału obejmują m.in.: budowanie z kostek prasowanej słomy (straw bale), wypełnianie przegród przez wdmuchiwanie izolacji na bazie słomy (in-blown straw) oraz produkcję płyt izolacyjnych i poszyciowych z tego materiału. W ostatnich dwóch zastosowaniach słoma skutecznie zastępuje celulozę i włókna pochodzenia drzewnego, co jest korzystne, bo stanowi ona zasób rokrocznie odnawialny.
W trakcie czterech dni spotkania ESBG przedstawiciele delegacji krajowych oraz projektanci i wykonawcy omówili aktualny stan budownictwa ze słomy i przykładowe realizacje budynków o różnorodnym przeznaczeniu i typologii. Znaczący rozwój tej technologii odnotowuje Francja, na terenie której zrealizowano już 10 tys. budynków zbudowanych z tego materiału lub poddanych termomodernizacji z jego wykorzystaniem.
i
Przedstawicielka francuskiej delegacji – Virginie Thomas, przedstawiła doświadczenia programu rozwoju budownictwa ze słomy na terenie Nowej Akwitanii. Celem władz centralnych we Francji jest wykorzystanie lokalnych materiałów do realizacji inwestycji o obniżonym zapotrzebowaniu na energię, wypełniających postulaty klimatyczne i jednocześnie korzystnych dla lokalnej gospodarki poszczególnych regionów. Thomas zaprezentowała kilka realizacji obiektów użyteczności publicznej, w których zastosowano zarówno słomę wbudowywaną na miejscu, jak i prefabrykaty drewniano-słomiane. W warunkach francuskich przetargów publicznych na realizację obiektów coraz częściej pojawiają się wymogi wykorzystania tego materiału budowlanego.
Wśród prezentowanych realizacji znalazł się dom opieki dziennej dla osób starszych w Walencji, autorstwa Juana Manuela Herranza. Wybudowany został on ze słomy ryżowej, której znaczne ilości co roku zalegają na polach wokół miasta i zazwyczaj są spalane przed nadejściem zimy. Projekt powstał w wyniku otwartego konkursu architektonicznego, a wykorzystanie słomy było jednym z istotnych założeń pracy, choć nie było takiej wytycznej w regulaminie.
Justyna Tur z firmy Lorenz przedstawiła projekty termomodernizacji pięciu pływalni z lat 50. XX wieku w niemieckim Oberhausen. Na ścianach zewnętrznych budynków zamontowano łącznie 2400 m² prefabrykatów drewniano-słomianych, a inwestycje przełożyły się na znaczne oszczędności w budżecie całego miasta, dla którego ogrzewanie pływalni stanowi znaczny koszt.
W ramach warsztatów prowadzonych przez doświadczonego tutora Herberta Grubera uczestnicy spotkania mieli okazję zbudować w skali 1:1 model narożnika ściany zewnętrznej budynku z ościeżem okna w drewnianej konstrukcji szkieletowej, wypełnianej kostkami słomy oraz ze słomy kompresowanej warstwowo na miejscu. Członkowie ESBA regularnie organizują kompleksowe warsztaty STEP (Straw Building Training for European Professionals), na których zarówno wykonawcy, jak i osoby indywidualne mogą nauczyć się zasad budownictwa z tego materiału. W Polsce podobne warsztaty przeprowadza Ogólnopolskie Stowarzyszenie Budownictwa Naturalnego.
Słoma: normy i wytyczne
W trakcie towarzyszących zgromadzeniu dyskusji zwracano uwagę na wyzwania. Ze względu na ciągle niewielką skalę inwestycji prowadzonych w tej technologii brakuje doświadczonych wykonawców, dostępność materiału jest uwarunkowana sytuacją na lokalnych rynkach rolnych, a wśród projektantów i wykonawców popularne są stereotypy dotyczące odporności pożarowej. Niewiele jest też powszechnie obowiązujących norm technicznych i praktycznych wytycznych dla projektantów, wykonawców i użytkowników, choć we Francji na prawach norm technicznych obowiązują opracowane przez RFCP Zasady dobrych praktyk (niebawem mają również obejmować termomodernizację), a w Niemczech dla kostek słomy dostępne są aprobaty techniczne.
Zgodnie z nowelizacją dyrektywy w sprawie charakterystyki energetycznej budynków, od 2027 roku wszystkie kraje unijne powinny wdrożyć przepisy dotyczące wykonywania analiz LCA, co oznacza, że w projektowaniu ślad węglowy materiałów nabierze dużo większego znaczenia. Prezentowane podczas ESBG doświadczenia z Francji i Danii pokazują, że w tym kontekście słoma staje się bardzo dobrym materiałem, pozwalającym wyraźnie zmniejszyć negatywny wpływ inwestycji na środowisko w całym cyklu jej życia.
i
Czytaj też: COP24: pawilon z drewna i słomy w centrum Katowic |
