Biblioteka / Głuchołazy

Głuchołazy, dawniej popularne uzdrowisko u podnóża Gór Opawskich, to niewielkie miasto położone przy granicy z Czechami. Chociaż obecnie nie ma już statusu uzdrowiska i utraciło niegdysiejszy splendor, to nadal jest chętnie odwiedzane przez turystów i wczasowiczów, a w Parku Zdrojowym można z powodzeniem korzystać z wodnej kuracji. Biblioteka miejska, będąca częścią tamtejszego Centrum Kultury, zrealizowana została w ramach Narodowego Programu Rozwoju Czytelnictwa oraz przy finansowym wsparciu Instytutu Książki, budżetu miasta i budżetu obywatelskiego (wyposażenie). Niewątpliwie tak udana realizacja nie byłaby możliwa, gdyby nie współdziałanie dyrektora Centrum Kultury Jana Ćwika i architekta Antoniego Domicza. Budynek nowoczesnej biblioteki miał być usytuowany na wąskiej działce uzyskanej po wyburzeniu starego kina pomiędzy kamienicą a salą koncertową. Ze względu na rygory wynikające z kontekstu, wpisanie nowego budynku w istniejącą strukturę miasta nie było łatwym zadaniem.

W rozmowie na temat realizacji Jan Ćwiek przyznał, będąc pod wrażeniem budynku Centralnej Biblioteki Caritas w Opolu autorstwa pracowni M i A. Domicz, że do wykonania projektu „nie szukał projektanta, ale architekta”, który potrafiłby połączyć starą strukturę z nową formą i funkcją. Spośród zaproszonych osób tylko Antoni Domicz dostrzegł potencjał tkwiący w niezwykle trudnej lokalizacji i nie odmówił współpracy, stwierdzając, że chociaż „sprawa jest trudna, to możliwa do wykonania”. Małgorzata Pizio-Domicz oraz Antoni Domicz znani są z umiejętności łączenia historycznych struktur ze współczesnymi funkcjami i nowoczesną estetyką. Ich realizacje są powściągliwe, nienachalnie uzupełniające historyczny kontekst. Taka jest również biblioteka. Architekci zaproponowali koncepcję niezwykle prostą i przejrzystą, wynikającą z niekonwencjonalnego podejścia do zastanej materii. Realizacja pomysłu wymagała pozwolenia inwestora na wyburzenie wyremontowanego kilka lat temu zespołu sanitariatów przy sali koncertowej. Włodarzom miasta koncepcja zagospodarowania przestrzeni przypadła do gustu i wydali zgodę na rozbiórkę.

Czytaj też: Biblioteka w Warnie – polsko-holenderski projekt dla Bułgarii |

Dzięki temu architekt uzyskał większą przestrzeń pomiędzy dwoma budynkami, którą przekształcił w przestronny hol – zamknięty szklany dziedziniec łączący przestrzennie wszystkie funkcje Centrum Kultury: bibliotekę z kawiarenką literacką w zabytkowej sali zwieńczonej żąglastym sklepieniem oraz salę koncertową. Biblioteka zajmuje dwa połączone windą poziomy. Księgozbiór i czytelnia podzielone są na segmenty – dla dzieci na parterze i dla odrosłych na piętrze. Do dziecięcej czytelni przylega ogród bajek – wewnętrzne, otwarte patio. Na zapleczu znajdują się dwa magazyny książek, w których w okresie pandemii książki przechodzą kwarantannę oraz pomieszczenie socjalne. Ze względy na spore różnice w poziomie części biblioteki i sali widowiskowej podłoga głównego holu ma dwa poziomy. Architekt chcąc to zminimalizować, zaprojektował wzdłuż szerokie stopnie o wysokości siedzisk, tak bardzo przydatnych w przestrzeni publicznej. Od początku działalności biblioteki największy podziw i uznanie wzbudzał przeszkolony hol. Od ulicy wchodzi się do niego przez przejście bramne, wydrążone w strukturze kamienicy frontowej. Przychodząc do biblioteki po raz pierwszy, nie spodziewamy się, że znajdziemy się w rozświetlonej, wysokiej przestrzeni holu, nad którego szklanym przekryciem widać dachy sąsiednich kamienic. Rozwiązanie to zaskakuje i zachwyca.

Na uwagę zasługują również detale wnętrza. Architekt, nawiązując do historii miasta związanej z wydobyciem złota, zaprojektował wiele elementów w tym kolorze. Złotem mienią się ściany przejścia bramnego i armatura w toaletach. Dodatkowo, na szklanych ścianach i drzwiach, namalowane zostały złote krążki wielkości starych monet. Podobne ornamenty zdobią drewnianą posadzkę stopni w holu głównym. Budynek biblioteki miejskiej w Głuchołazach nie jest spektakularną realizacją. Przeciwnie, jest przedsięwzięciem niewielkim, ale wymagającym dużego zaangażowania wszystkich uczestników – tym większego, że jest to inwestycja niskobudżetowa. Z tego względu warto podkreślić, że powstał budynek bezpretensjonalny, skromny, elegancko wkomponowany w zabytkową tkankę miasta. Potwierdzeniem tej opinii mogą być bardzo pozytywny odbiór mieszkańców oraz spora liczba dzieci, które mimo pandemii chętnie pojawiają się, żeby wypożyczać książki. 

Założenia autorskie

Biblioteka Gminna w Głuchołazach, ukryta wśród gęstej zabudowy na zapleczu ulicy Bohaterów Warszawy, powstała na miejscu zrujnowanego budynku gospodarczego, w którym przez pewien czas działało Kino Zdrojowe. Inwestycja realizowana przy wsparciu funduszy rządowego programu Biblioteka+ stała się okazją do uzupełnienia funkcji Centrum Kultury. Obszerny, przestronny hol dostępny z ulicy przez złotą bramę jest wielofunkcyjną przestrzenią biblioteki, to miejsce wystaw, prelekcji i spotkań autorskich, pełniące również rolę foyer istniejącej sali widowiskowej. Budynek biblioteki projektowany w myśl zasad pragmatyzmu jest pozbawiony architektonicznych fajerwerków. Pomieszczenia biblioteki zlokalizowano na dwóch kondygnacjach podłużnej, prostopadłościennej bryły. Ściany na granicy działki są pozbawione otworów okiennych. Wypożyczalnie i czytelnię oświetlono światłem pośrednim wpadającym przez szczelinę dachu biegnącą wzdłuż holu, a jedynie zlokalizowana na parterze wypożyczalnia dla dzieci ma okna i drzwi do tzw. ogrodu bajek. Elewacja wewnętrzna biblioteki jest podzielona równomiernie pasami szyb i malowanego na biało betonu w rozstawie 2,1m.

Moduł ten wykorzystano we wnętrzach biblioteki, wyznaczając wysokość drzwi, regałów i podciągów. Czytelnię prasy umieszczono w jedynym atrakcyjnym pomieszczeniu byłego kina, obniżając posadzkę do pierwotnego poziomu i odsłaniając bazę granitowej kolumny. Brama wejściowa, stolarka, pochwyty, elementy informacyjne – mają kolor starego złota, co nawiązuje do historii miasta Głuchołazy słynącego niegdyś, jak pobliskie czeskie Zlate Hory, z kopalni złota. Realizacja biblioteki była dla mnie wyjątkowym doświadczeniem z dwóch względów. Po pierwsze niespotykanego, ogromnego zaangażowania dyrektora Jana Ćwieka w proces inwestycyjny, a po drugie niezwykle życzliwych ocen mieszkańców Głuchołaz i pracowników Centrum Kultury. Antoni Domicz

Czytaj też: Pierwsza biblioteka w powojennym Szczecinie |

Wypożyczalnie i czytelnię oświetlono światłem pośrednim wpadającym przez szczelinę dachu biegnącą wzdłuż holu

Pracownia Małgorzaty Pizio-Domicz oraz Antoniego Domicza znana jest z umiejętności łączenia historycznych struktur ze współczesnymi funkcjami i nowoczesną estetyką