Dom Kultury Krzemień / Szczecin

Dom Kultury Krzemień w Podjuchach w Szczecinie powstał z inicjatywy mieszkańców, którzy chcieli zaktywizować kulturalnie swoją dzielnicę. Pierwotna, zaakceptowana przez miasto koncepcja zakładała stworzenie centrum aktywności lokalnej i z takimi założeniami w 2017 roku został rozpisany konkurs architektoniczny, który wygrała pracownia Grid architekci. W trakcie pracy nad projektem zmieniono formułę obiektu z centrum aktywności lokalnej na dzielnicowy dom kultury, obecnie działający pod nazwą Dom Kultury Krzemień.

Dzielnica Podjuchy nie należy do najlepszych w Szczecinie. Z jednej strony ma charakter poprzemysłowy, co podkreśla rozciągnięcie jej wzdłuż torów kolejowych, a z drugiej wciąż pobrzmiewają tu echa przedmieścia rozwijającego się intensywnie w latach 30. XX wieku na krawędzi podszczecińskiej Puszczy Bukowej, na wzgórzach z widokiem na rozlewiska Odry. W sąsiedztwie domu kultury znajdują się blokowiska z lat 80. oraz niewielkie hale i warsztaty, ale także kilkanaście modernistycznych willi z lat 30.

Dużym plusem lokalizacji Krzemienia jest jego położenie w granicach zaniedbanego do tej pory parku. Pozwoliło ono na podwyższenie standardu przestrzennego samego budynku, a także stało się pretekstem do rewaloryzacji terenu zielonego. Powstał w nim m.in. mały terenowy amfiteatr, a na elewacji od strony parku – niewielka ścianka wspinaczkowa. Zaprojektowany w niebanalny sposób plac przed budynkiem jest strefą wejściową zarówno do obiektu, jak i do parku. Elementy nawierzchni i małej architektury tworzą kompozycję o coraz mniejszym zagęszczeniu i niczym poodrywane fragmenty giną powoli w zieleni.

Wygląd budynku nasuwa skojarzenia z typowym polskim domem kultury, co można uznać za swego rodzaju zabawę formą. Dwukondygnacyjna modernistyczna kostka z jednej strony niebezpiecznie upodabnia się do zlokalizowanych nieopodal pawilonów handlowych i hal magazynowych, ale dzięki niewątpliwej kulturze i jakości rozwiązań, szczególnie wyrażonej w dbałości o detale i szczerości zastosowanych materiałów, zbliża się w odbiorze zewnętrznym do charakteru sąsiednich willi. Na uwagę zasługuje zwłaszcza okładzina parteru, która tworzy masywny cokół budynku z interesującym ornamentem, uzyskanym dzięki zastosowaniu przypadkowego wątku dwóch odcieni cegły. Wypełniają one siatkę pionowo ustawionych elementów, skontrastowaną z okładziną piętra z płyt z betonu architektonicznego.

Półprzezroczysty ekran pierwszej kondygnacji od strony frontowej kontrastuje lekkością z betonową posadzką placu i ceglanym cokołem. Wysmakowane w proporcjach elementy fasady w prosty sposób tworzą nieoczywistą modernistyczną elewację, która ujawnia swój prawdziwy potencjał dopiero po zmroku, gdy oświetlenie znajdujących się za nią sal tworzy zmieniającą się w czasie iluminację. Budynek charakteryzuje się bardzo prostym i czytelnym układem funkcjonalnym oraz przestrzennym. Szklana fasada parteru pozwala na przenikanie przestrzeni placu i parku do wnętrza, które zbudowane jest w oparciu o dwie osie krzyżujące się w otwartym na dwie kondygnacje i przeszklonym od góry foyer. Jedna, na parterze, prowadzi od placu przed budynkiem przez główne wejście, hol, foyer i salę widowiskową po parking za budynkiem, druga zaś, na piętrze, podkreślona jest przez galerię przylegającą do sali tanecznej i sportowej.

W tworzeniu przestrzeni widać nacisk na elastyczność i mobilność poszczególnych stref, umożliwiającą prowadzenie różnorodnych aktywności. W całym obiekcie pomimo zastosowania surowych, niewykończonych materiałów czuje się dyskretną elegancję. Beton płyt stropowych i bloczków ściennych, drewno klejone konstrukcji dachu, czarna blacha oraz drewniane i stalowe dodatki to w zasadzie wszystkie elementy zastosowane w tym budynku. Bezpretensjonalnie, szlachetnie, ale nie onieśmielająco. Budynek – niewątpliwie współczesny i nowoczesny – bardziej inspiruje i otwiera przed użytkownikami możliwości, niż epatuje swoim wyrazem.

Założenia autorskie

Dzięki rozwiązaniom funkcjonalnym umożliwiającym organizację różnorodnych wydarzeń oraz dużej elastyczności i niezależności poszczególnych pomieszczeń projekt zyskał przychylność jury w konkursie w 2017 roku. W budynku oprócz wielofunkcyjnej sali przewidzianej dla 200 osób znalazło się też miejsce dla pracowni tańca, sali sportowej, muzycznej, plastycznej czy konferencyjnej oraz niewielkiej kawiarni.

Nasza wizja obiektu zakładała, że oprócz niezbędnego rozkładu pomieszczeń, ich prawidłowych funkcjonalnych zależności, wygeneruje on wartość dodaną świadczącą o publicznym i egalitarnym charakterze miejsca. Wykorzystaliśmy naturalne położenie działki (na skrzyżowaniu i jednocześnie w bezpośredniej bliskości zieleni parkowej), by podkreślić atuty i potencjał lokalizacji – terenu dotychczas zaniedbanego, odcinającego park od ulicy Sąsiedzkiej i Krzemiennej. Plac wejściowy, dom kultury, park, a nawet zlokalizowany na zapleczu parking tworzą sekwencję uzupełniających się przestrzeni, dającą szansę na aktywizację mieszkańców, zintensyfikowanie relacji międzyludzkich oraz odpoczynek i rekreację dzięki zapleczu technicznemu i funkcjonalnemu zlokalizowanemu w budynku domu kultury.

Wycofanie linii elewacji frontowej pozwoliło na stworzenie placu wejściowego przed budynkiem, a także przedpola dla parku, z którym obiekt sąsiaduje od strony południowej. Kawiarnia zlokalizowana na styku parku i placu dodatkowo zwiększa atrakcyjność miejsca. W naszym zamyśle fasada frontowa z przeszklonym podcieniem holu wejściowego oraz górująca nad nim rozświetlona wieczorami i ożywiona światłem wewnętrznym poliwęglanowa elewacja, subtelnie zdradzająca, co dzieje się wewnątrz, ma wywoływać zainteresowanie osób postronnych, a także zachęcać do wejścia i samodzielnego zapoznania się z ofertą obiektu.

Artur Toboła

Wizja architektów zakładała, że obiekt wygeneruje wartość dodaną świadczącą o publicznym i egalitarnym charakterze miejsca