Dom Muzyki Węgierskiej / Budapeszt

W zlokalizowanym w centrum Budapesztu 200-letnim parku miejskim można obcować nie tylko z przyrodą, lecz także z muzyką. Te dwa elementy przeplatają się w Domu Muzyki Węgierskiej, który udostępniono dla zwiedzających w 2022 roku. Obiekt powstał w ramach projektu Liget Budapest – aktualnie największej w Europie inwestycji kulturowej, która obejmuje budowę i renowację kilku instytucji, jednocześnie tworząc nowe możliwości rekreacji w ramach zielonych terenów parku. Do tej pory udało się m.in. przeprowadzić renowacje Muzeum Sztuk Pięknych czy Domu Olofa Palmego (Dom Tysiąclecia), a w trakcie budowy są Muzeum Etnograficzne (proj. Vallet de Martinis Architectes) czy Nowa Galeria Narodowa (proj. SANAA).

Dom Muzyki Węgierskiej, zaprojektowany przez japońskiego architekta Sou Fujimoto, swoją organiczną formą kontrastuje z historycznymi obiektami rozsianymi po parku i jego okolicy, jednocześnie harmonizując z naturą. Fasada jest prawie w całości przeszklona, a wewnątrz zasadzono drzewa, dzięki czemu nawet po wejściu do budynku nie traci się kontaktu z otaczającą go przyrodą. Dach nie wykracza poza linię drzew, natomiast jego głębokie podcienie i przeszklenia zacierają granicę między wnętrzem a zewnętrzem. Wrażenie przebywania na łonie natury potęguje dodatkowo baldachim z ponad 30 tys. dekoracji w formie liści tworzących wraz ze stalową podkonstrukcją sufit podwieszany. Główny architekt tak tłumaczy genezę koncepcji architektonicznej: Byliśmy oczarowani mnogością drzew w parku miejskim i zainspirowani stworzoną przez nie przestrzenią. Gęsty i bogaty baldachim osłania i chroni otoczenie, pozwalając również promieniom słonecznym dotrzeć do ziemi. Przewidziałem otwarty plan parteru, gdzie granice między wnętrzem a zewnętrzem zacierają się jako kontynuacja naturalnego środowiska.

Kształt dachu, którego grubość zmienia się na całej powierzchni, inspirowany był falą dźwiękową. Z lotu ptaka okrągły biały baldachim z owalnymi świetlikami przywodzi na myśl kapelusz grzyba, na którym ucztowały ślimaki. Poprzez swoją bezkompromisową i oddziałującą na wyobraźnię formę budynek wchodzi w dialog z otaczającą go przyrodą, lecz nie wtapia się w nią, zamiast tego tworzy na jej tle bajkowy akcent rodem z Alicji w Krainie Czarów. Owa wyrazistość obiektu z pewnością pomogła w zdobyciu wielu międzynarodowych wyróżnień, w tym głównej nagrody na targach MIPIM 2022 w Cannes.

Budynek o łącznej powierzchni 9 tys. m2 mieści sale wystawowe, audytorium, biura oraz inne funkcje pomocnicze, których nie może zabraknąć w nowoczesnym obiekcie kulturalnym. Na miejsce dla stałej i tymczasowej ekspozycji oraz unikatowej kopuły dźwiękowej wybrano piwnicę. Wystawa stała zatytułowana Wymiary dźwięku – muzyczne podróże w czasie i przestrzeni przybliża nie tylko bogate tradycje muzyczne Węgier i ich rolę w historii muzyki. Zwiedzanie jej to także podróż przez dwa tysiące lat tworzenia muzyki w Europie. Na szczególną uwagę zasługuje też półkolista kopuła dźwiękowa. Jej koncepcja inspirowana była pracą XX-wiecznego kompozytora Karlheinza Stockhausena, z którym łączy się pierwsze trójwymiarowe doznanie słuchowe w postaci sferycznej sali koncertowej (debiut na Wystawie Światowej w Osace w 1970 roku). We wnętrzu kopuły w Domu Muzyki, mieszczącej do 60 gości, doświadczyć można dźwięku przestrzennego emitowanego z ponad 31 głośników ze wszystkich kierunków, tworząc „hologramowe” ściany dźwięku. W ciągu dnia można tam wsłuchać się w instalacje złożone z muzyki Węgier i Kotliny Karpackiej. Wieczorami odbywają się w niej występy DJ-ów, projekcje filmowe i mniejsze koncerty.

Czytaj też: Filharmonia w Hamburgu |

Na parterze zaprojektowano kameralną salę otoczoną szklanymi ścianami, pełniącą przede wszystkim funkcję przestrzeni wykładowej i warsztatowej, obok koncertowej i audytorium. Dodatkowa scena plenerowa, zlokalizowana na poziomie wejścia, przeznaczona jest na koncerty, które można obserwować ze wzgórza naprzeciwko i przyległego tarasu ogrodowego. Na mezaninie zaplanowano kawiarnię, lożę VIP i szatnie artystów, natomiast na najwyższej kondygnacji sale edukacyjne, biuro, bibliotekę i studio nagrań. Edukacja muzyczna jest kolejną ważną częścią misji Domu Muzyki, dlatego w instytucji znalazło się wiele ważnych pisemnych, dźwiękowych i wizualnych dokumentów dotyczących tradycji węgierskiej. Obiekt zainspirowany filozofią kompozytora Zoltána Kodálya i psycholog muzyki Klary Kokas będzie również oferował w tym zakresie kształcenie w formie warsztatów i otwartego uniwersyteckiego programu kursów i wykładów.

Czytaj też: Architektura muzyką przestrzeni - wystawa w filharmonii w Szczecinie |

Sala koncertowa o szklanych ścianach może pomieścić 320 miejsc i jest wyposażona w zatapialną scenę. Nad jej projektem czuwała japońska firma Nagata Acoustics, znana m.in. z takich realizacji, jak NOSPR w Katowicach („A-m” 08/13, „A-m” 12/14), Walt Disney Concert Hall w Los Angeles i Filharmonia nad Łabą w Hamburgu („A-m” 03/17). Nagata Acoustics i Sou Fujimoto zmierzyli się z wyzwaniami tej unikalnej szklanej konstrukcji, w rezultacie czego stworzono ścianę w kształcie zygzaka, pozwalająca falom dźwiękowym na rozproszenie się w wielu kierunkach po odbiciu od tafli szkła. Zapobiega to pogłosowi i tworzy jednorodny dźwięk.

Podziemie budynku, jak i znaczną część nadziemia wykonano w technologii żelbetowej. Dzięki temu przegrody cechuje duża masa, co poprawia ich izolacyjność akustyczną. Jest to szczególnie ważne w przypadku wydzielenia audytorium od np. zlokalizowanych nad nim biur czy biblioteki i studia nagrań od holu wejściowego. Część żelbetowych stropów opiera się na stalowych słupach, podobnie jak zewnętrzna część dachu, którą tworzą stalowe przestrzenne kratownice, zastosowane również w miejscach, gdzie wymagane były duże rozpiętości, jak np. nad audytorium (wykorzystano kratownice o wysokości całej kondygnacji). Konstrukcja dachu nad podcieniami, od strony wewnętrznej przytwierdzona została do żelbetowych ścian okalających pomieszczenia na drugiej kondygnacji, natomiast po obwodzie budynku podparte są na smukłych stalowych słupach, które wtapiają się w otaczające budynek drzewa. Dach nad piętrem wykonano w konstrukcji stalowej zespolonej z cienką żelbetową płytą.

Ścianę kurtynową tworzy 94 wyprodukowanych na zamówienie szklanych paneli, których wysokość dochodzi nawet do 12 m. Co ciekawe elementy te nie mają w żadnym miejscu poziomych podziałów. Do ogrzewania budynku zimą oraz chłodzenia latem wykorzystywane są gruntowe pompy ciepła. Za sprawą wydrążonych w ziemi odwiertów o długości ok. 100 m, w których poprowadzone są rury z wodą, ziemia pod budynkiem służy, w zależności od potrzeb, za magazyn ciepła lub chłodnię. Latem, gdy temperatury panujące w obiekcie mogłyby zostać przekroczone, system chłodzenia odprowadza nadmiar ciepła do pomp, które w kolejnym etapie ogrzewają wodę krążącą w odwiertach, gdzie następnie oddawane jest do gruntu. Zmagazynowane w ten sposób ciepło wykorzystywane jest zimą, kiedy schemat pracy pomp działa odwrotnie, aby zasilić system ogrzewania. Zastosowanie takiej technologii pozwala na wyprodukowanie nawet 5 kW ciepła z 1 kW energii elektrycznej i przyczynia się do ograniczenia zapotrzebowania na energię pochodzącą z nieodnawialnych źródeł. Między innymi dzięki takiemu rozwiązaniu obiekt ma niskie zapotrzebowanie na energię, co było jednym z aspektów ocenianych w ramach wielokryterialnej certyfikacji budynku BREEAM.

Czytaj też: Otwarcie wystawy „Architektura muzyką przestrzeni” [ZDJĘCIA] |

Projekt Liget Budapest obejmuje budowę i renowację różnych instytucji kulturalnych, jednocześnie tworząc nowe możliwości rekreacji w ramach zielonych terenów parku miejskiego