We wrześniu ubiegłego roku oddano do użytku Centrum Praskie Koneser, realizowane od lat wielofunkcyjne założenie na terenie dawnej wytwórni spirytusu przy ul. Ząbkowskiej, której historia sięga końca XIX wieku. W 1897 roku w skład zespołu wchodziło kilka budynków fabrycznych, a także magazyny, warsztaty, obiekty mieszkalne, a nawet szkoła. Był to jeden z nowocześniejszych i największych składów skarbowych w imperium rosyjskim. Po odzyskaniu niepodległości fabryka działała pod szyldem Państwowego Monopolu Spirytusowego, a po wojnie jako Warszawskie Zakłady Przemysłu Spirytusowego należące do „Polmosu”, przemianowane później na Warszawską Wytwórnię Wódek „Koneser”. W 2007 roku, po upadku wytwórni, pięciohektarową działkę wraz z historycznymi zabudowaniami kupiła spółka BBI Development. Kilka lat później dołączyła do niej grupa Liebrecht & wooD.
i
Nim obie firmy na dobre przystąpiły do rewitalizacji zespołu, kontynuowały w Koneserze działalność kulturalną zapoczątkowaną tu jeszcze, gdy nieruchomością zarządzał syndyk masy upadłościowej. W latach 2005-2010 budynek u zbiegu Markowskiej i Białostockiej zajmował Teatr Wytwórnia, gdzie premiery swoich spektakli realizował m.in. Krzysztof Warlikowski, w innych obiektach mieściły się lokalne galerie i kluby muzyczne, w tym popularny Sen Pszczoły. Na terenie kompleksu odbywały się koncerty i imprezy muzyczne, by wymienić tylko FreeForm Festival czy Męskie Granie. Wszystkie te inicjatywy pozwoliły Koneserowi zagościć w świadomości warszawiaków z jednej strony jako miejsce otwarte, z drugiej, zgodnie z historyczną nazwą, przeznaczone jednak dla pretendujących do miana obytych z kulturą wytrawnych znawców. Dziś w obrębie założenia działa m.in. Google Campus Warsaw – piąty na świecie i trzeci w Europie ośrodek wspierający młode firmy z branży nowych technologii, Muzeum Polskiej Wódki („A-m” 08/2018), hotel Moxy, centrum konferencyjne Butelkownia oraz przestrzeń eventowa Laboratorium, gdzie praktycznie co weekend odbywają się jakieś targi, pokazy czy degustacje.
i
W nowych i zaadaptowanych obiektach znalazło się ponadto 40 000 m2 powierzchni biurowej oraz 300 lokali mieszkalnych, a w samym centrum urządzono ogólnodostępny plac, któremu Rada Warszawy w 2017 roku oficjalnie nadała nazwę Konesera. Jak się zdaje, twórcy Centrum Praskiego Koneser jako jedni z pierwszych w Warszawie doskonale wykorzystali tu strategię popularnego na Zachodzie placemakingu, czyli takiego kształtowania przestrzeni, aby nie tylko przyciągała nowych użytkowników, ale poprawiała też jakość życia społeczności lokalnej. Z jakim skutkiem, dopiero się okaże. Faktem jest, że zjawisko jest ostatnio w stolicy coraz popularniejsze. W najbliższym czasie Warszawa zyska kilka zupełnie nowych, wielofunkcyjnych zespołów wzniesionych na terenach pofabrycznych z wykorzystaniem reliktów zabytkowej architektury przemysłowej. To m.in. ArtN na dwuhektarowej działce po zakładach Norblina przy ul. Żelaznej (proj. PRC Architekci i Piotr Blaim), kompleks Elektrownia Powiśle zajmujący ponad dwa hektary między Tamką, Leszczyńską i Wybrzeżem Kościuszkowskim (proj. APA Wojciecowski), Bohema na czterohektarowym terenie fabryki Pollena przy ul. Szwedzkiej (proj. Grupa 5 Architekci i SUD Architectes) czy Browary Warszawskie na czteroipółhektarowym obszarze w obrębie ul. Grzybowskiej, Wroniej i Krochmalnej (proj.JEMS Architekci).
i
W kolejną fazę wkracza też realizacja SOHO Factory – ośmiohektarowego założenia powstającego od 2009 roku na poprzemysłowym terenie przy ul. Mińskiej. Środkową część kwartału kupiła tam niedawno firma Yareal, planując apartamentowce wzdłuż jego centralnej alei. Pierwszy z nowych obiektów, według projektu biura HRA Architekci, ma zostać oddany do użytku w 2021 roku. Wszystkie powyższe inwestycje łączy jedno – długotrwały proces planowania, uwzględniający zarówno konsultacje ze służbami konserwatorskimi, jak i ustalanie optymalnego programu funkcjonalnego, współtworzącego nowy, medialny wizerunek tych postindustrialnych enklaw. Czasem, aby wzbudzić powszechne zainteresowanie, wystarczy jeden znakomity pomysł, jak np. MiniRondeel – odpowiedzialna społecznie farma drobiu w amsterdamskiej dzielnicy biurowej Zuidas. Ale działania mające na celu stworzenie nowego miejsca powinny rozpocząć się jeszcze przed początkiem właściwej budowy. Ważne, aby już na etapie projektowania włączyć w proces liderów społeczności lokalnej. Pozwolenie mieszkańcom okolicy na wniesienie najciekawszych pomysłów sprawi, że będą się oni czuli emocjonalnie związani z projektem. Im szybciej zostaną zaangażowani lokalni liderzy, którzy uruchomią marketing szeptany, tym lepiej – tłumaczą eksperci JLL w raporcie „Miejsca, nie powierzchnie – placemaking w nieruchomościach”.
i
W latach 2005-2010 budynek u zbiegu Markowskiej i Białostockiej zajmował Teatr Wytwórnia, gdzie premiery swoich spektakli realizował m.in. Krzysztof Warlikowski
i
ZDJĘCIA: 2, 3 – tygodnik Świat, za: Warszawa wielkomiejska. Koneser, Ząbkowska i okolice, EKBIN 2017; 4 – Zbiory BBI Development za: Warszawa wielkomiejska. Koneser, Ząbkowska i okolice, EKBIN 2017; 5, 6 – Piotr Wójcik / Agencja Gazeta; 7 – Tomasz Żylski
