Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie

O projekcie MSN i TR Warszawa Thomas Phifer

Jesteśmy w Warszawie świadkami niezwykłego odrodzenia artystycznego. Mamy do czynienia z dynamiczną, namacalną i inspirującą energią twórczą i werwą. MSN i TR Warszawa dotykają życia i tętna miasta, reagują na nie. To miejsca, gdzie rozpoczynają się debaty i dyskusje. Nowa architektura tych instytucji odpowiada na ducha i bogatą historię tego ważnego miejsca w mieście — obie po prostu otwierają się i zapraszają do zaangażowania się i partycypacji. Wielkie drzwi z audytorium, galeria, przestrzeń edukacyjna i wszystkie sale otwierają się na główny plac, park, ulicę Marszałkowską oraz Pałac Kultury i Nauki. Każdy jest mile widziany i każdy jest uczestnikiem. Przestrzenie sztuki i spektaklu oferują i wielkie, i kameralne pomieszczenia; są podatne na zmiany, ale konsekwentnie prezentują kadrowane widoki miasta. Między tymi dwoma instytucjami znajduje się wspólna przestrzeń forum — salon Warszawy. W architekturze wszechobecne jest światło — dla odbioru sztuki i spektakli. Budynkom nadają wyraz materiały wybrane dla ich trwałości i ponadczasowego charakteru. MSN o fasadzie z betonu i TR o fasadzie ze stali spoczywają u podstawy Pałacu Kultury, a swoją obecnością wrastają w życie i historię Warszawy. Jesteśmy zaszczyceni, że zaproszono nas do zbudowania MSN i TR Warszawa — i z wielką niecierpliwością oczekujemy ukończenia tego niezwykłego zlecenia.

O placu Centralnym w Warszawie Zygmunt Borawski

Główna idea projektu placu Centralnego polega na wykonaniu posadzki według wzoru, który wytworzyli projektanci nakładając na siebie rożne plany urbanistyczne, które zrealizowano lub zaprojektowano na danym terenie od początku jego występowania w tkance miejskiej Warszawy. Wszystkie warstwy historyczne (wczesna zabudowa XIX-wieczna, parcele kamienic czynszowych do 1939 roku, linia muru Getta Warszawskiego, niezrealizowany projekt odbudowy śródmieścia Macieja Nowickiego z 1945 oraz projekt placu Defilad z lat 1953-55), nałożone na siebie, stają się palimpsestem tworzącym nowy układ funkcjonalno-przestrzenny placu. Wykonane studium kartograficzne pozwoliło zrozumieć projektantom, że miejsce, gdzie zlokalizowany będzie plac, w sposób dramatyczny zmieniło swoją funkcję, wygląd i przeznaczenie wiele razy na przestrzeni ostatnich dwustu lat.

Nadrzędnym celem projektu było wytworzenie takiego systemu nawierzchni, który pozwoliłby ludziom korzystać z placu w każdy możliwy sposób, przez cały rok, dając im jednocześnie możliwość zrozumienia skomplikowanej historii miasta. Układ dziedzińców rodem z XIX wieku stworzy archipelag małych placów, na których każda instytucja będąca gospodarzem placu będzie mogła organizować swoje wydarzenia. Relacje między kolejnymi częściami posadzki zostały jednak tak zaprojektowane, aby plac mógł funkcjonować jako spójna całość nadająca się do organizacji imprez masowych lub zwykłej, codziennej rekreacji.

O zmianach programu Joanna Mytkowska

Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie zaczęło już przygotowania do przeprowadzki do nowej siedziby na placu Defilad. Przede wszystkim staramy się poinformować naszą publiczność, która przyzwyczaiła się do naszych różnych siedzib i nomadycznej natury, o nadchodzącej zmianie lokalizacji. W okresie przejściowym zmienia się też program. Coraz więcej uwagi będziemy poświęcać wystawom i projektom publicznym, które będą zachęcały do współuczestnictwa i współtworzenia przyszłego Muzeum. Planujemy wystawę przygotowaną przez publiczność oraz działania z naszą kolekcją rozsiane w całej Warszawie, wreszcie współpracę z licznymi instytucjami i organizacjami tak, aby jak najwięcej osób zainteresować, zaprosić i przyciągnąć do współkreowania Muzeum i jego programu w przyszłej siedzibie.

Muzeum Sztuki Nowoczesnej będzie jedną z niewielu w Polsce — kraju, który należy do najżywiej rozwijających się scen artystycznych w Europie — stałych kolekcji sztuki współczesnej. Poprzez centralne położenie w mieście możemy liczyć nie tylko na śledzącą nasze działania lokalną publiczność, ale i na licznych przyjezdnych. Będziemy starali się pokazać panoramę sztuki polskiej w międzynarodowym kontekście, budować związki z miejscem, w którym się znajdujemy, odnosić się do historii socmodernizmu i czasów transformacji. A jednocześnie będziemy się starali rozpieszczać naszą publiczność wystawami przybliżającymi dynamicznie zmieniające się tendencje w sztukach wizualnych.

O procesie budowy Mikołaj Mundzik

Budowa Muzeum to złożony proces, poprzedzony latami przygotowań i żmudnym postępowaniem projektowym. Trudność zadania, które otrzymali architekci, nie polegała tylko na odpowiednim wpisaniu budynku w kontekst urbanistyczny czy zaprojektowaniu go tak, aby spełnił specyficzne muzealne oczekiwania. Musieli się oni zmierzyć z wyzwaniem, jakim jest lokalizacja tego skomplikowanego obiektu tuż nad działającymi tunelami metra i częścią stacji Centrum. To sytuacja, która nie ma precedensu w Warszawie. Właśnie te aspekty wpłynęły na zaplanowanie tak długiego czasu robót. Prace zaczęliśmy w kwietniu 2019 roku, mają one potrwać 42 miesiące. Podpisanie umowy z firmą Warbud S.A. było możliwe dopiero po drugim postępowaniu przetargowym – w pierwszym zbyt optymistycznie określiliśmy oczekiwania co do terminu robót oraz warunków ich realizacji. Ostatecznie Muzeum podpisało umowę pod koniec lutego. Wartość kontraktu to 417 mln zł. Wszystkie środki pochodzą od Miasta Stołecznego Warszawy, które w całości finansuje naszą inwestycję. W tej chwili trwają roboty fundamentowe, które zakończą się w kwietniu przyszłego roku. Stan zero budynku zostanie osiągnięty w lipcu 2020 roku, a wiecha zawiśnie do końca grudnia. Cały rok 2021 poświęcimy na roboty instalacyjne i elewację. Pierwsza połowa 2022 to z kolei etap prac wykończeniowych i formalności odbiorowych. Otwarcie budynku planujemy na koniec 2022 roku. Mamy nadzieję, że do tego czasu zostaną zakończone prace wokół placu Centralnego, w tym droga dojazdowa od strony północnej, a budowa TR Warszawa będzie już na ukończeniu. Inwestycje te są na bardzo zaawansowanym etapie i kibicujemy miastu, aby zostały zrealizowane w założonym terminie.

O nowym placu w centrum Warszawy Marlena Happach

Zespół MSN i TR stanąć ma w najbardziej wyeksponowanym miejscu stolicy. Budynki wraz z nowym placem to pierwsze elementy nowego zagospodarowania ścisłego centrum miasta. Serce Warszawy zmienić ma się diametralnie względem socrealistycznego zamierzenia, które zdeterminowało charakter tego miejsca na kolejnych 60 lat. Wraz z upadkiem systemu pożegnaliśmy defilady i dygnitarzy machających tłumom z wyżyn honorowej trybuny. Barwne, ale substandardowe targowiska oddały pola wszechobecnym samochodom. I wreszcie doczekaliśmy czasu, kiedy historia zatoczyła koło i zatęskniliśmy za miastem – w ludzkiej skali, z bogactwem funkcji, form i znaczeń. Inicjatywy od kilku lat z powodzeniem realizowane przez aktywistów i instytucje kultury poprzez sezonowe działania animacyjne wreszcie znajdą swoje trwałe miejsce. Kultura i sztuka wychodzić ma poza ściany budynków i ożywiać przestrzeń publiczną. Założeniem jest też, by sam plac przywracał wspomnienie o przeszłości. Liczę, że moment przełomu za nami – ruszyła realizacja pierwszego budynku. Ale wiele kłopotów jeszcze przed nami. Plac Defilad to przecież żywy obraz historii – także problemów reprywatyzacji i planowania w czasach społecznej rewolucji, choćby w zakresie mobilności. Ale nie poddajemy się i już planujemy kolejne kroki – bo w końcu co to za plac, bez przeciwległej pierzei.

O architekturze Muzeum Sztuki Nowoczesnej Tomasz Fudala

Autorem projektu Muzeum jest amerykański architekt Thomas Phifer (ur. 1953), autor budynków muzealnych North Carolina Museum of Art w Raleigh (Karolina Północna) czy Glenstone Museum w Potomac (Maryland) w Stanach Zjednoczonych. Phifer, projektując bryłę budynku Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie, użył podstawowych form geometrycznych, czym przywołuje architekturę racjonalizmu. Architekci tego nurtu, rozwijanego od czasów oświecenia, uważali, że czyste bryły i struktury mogą kreować przestrzeń bez konieczności wprowadzania do architektury dekoracji. Wierzyli w klasyczne piękno płynące z prawdy użycia sześcianów, kul czy cylindrów. Dwa kontrastujące gabarytami i ustawieniem prostopadłościany, które tworzą budynek Phifera, mają w sobie szlachetną moc i prostotę klasycznej geometrii. Racjonaliści zachęcali do rozumienia miasta ponad czystym funkcjonalizmem. Ważnym punktem odniesienia dla architekta są też historyczne miasta. Planowany plac Centralny między Muzeum, TR Warszawa oraz Pałacem Kultury i Nauki przypomina swoimi proporcjami plac katedralny w Mediolanie. Architekt wyciągnął lekcję z długiej debaty wokół projektu Muzeum i ściśle trzyma się regulacji wynikających z planu miejscowego: Muzeum jest odmienne od pałacu, horyzontalne a nie wertykalne, otoczone podcieniami i otwarte na otaczającą je przestrzeń.

Minimalizm budynku Phifera będzie zachętą do tworzenia innych, niż komercyjne czy historyczne, jakości przestrzennych. Ekranem dla nowych interwencji artystycznych, projekcji czy iluminacji. Stanie się tłem dla codziennych miejskich zdarzeń. Nie jest drażniącą architektoniczną ikoną, ale harmonijnie wpisuje się w jedną z głównych ulic Warszawy. Z kanonu architektury modernistycznej bierze takie architektoniczne środki wyrazu, jak prostota materiałów, ergonomia i misja budowania ram dla życia społecznego. Od lat Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie swoim programem zabiera głos w ważnych dla społeczeństwa i warszawiaków sprawach. Budynek będzie ułatwiał dalsze realizowanie misji tej publicznej instytucji, której działalność na trwałe wpisała się w kulturalny krajobraz stolicy.

Dostępny, przeszklony parter nowego budynku Muzeum został pomyślany w relacji z miastem, placem Defilad i sąsiednim parkiem. Ze względu na tę część, Thomas Phifer porównał Muzeum do unoszącej się nad miastem białej chmury; dzięki niemu cała bryła zyskuje lekkość i wydaje się delikatnie unosić nad ulicą. Zaś „talia” Muzeum to rozbijająca monumentalność fasady długa szczelina w połowie jej wysokości. Jest wypełniona światłem i buduje relację wnętrza z zewnętrzem. Z licznych okien Muzeum można oglądać miasto i odpoczywać w trakcie zwiedzania. Budynek stwarza warunki do indywidualnej kontemplacji, a jednocześnie pozostaje otwarty na potrzeby licznej publiczności. Muzeum stanie się ważnym punktem na trasie spacerów w pobliżu Ściany Wschodniej, placu Pięciu Rogów i ulicy Złotej. Ruch pieszy, skierowany do i przez Muzeum, ma ułatwić planowane naziemne przejście dla pieszych na wysokości ul. Złotej. Widoczne z ulicy i placu, rozświetlone wnętrze będzie przyciągać przechodniów z ulicy Marszałkowskiej, by obejrzeli wystawy i odwiedzili audytorium. Skalę budynku dostosowano do znajdujących się vis-à-vis, nadwieszonych nad chodnikiem fasad Domów Centrum – stworzonych z myślą o pieszych, czego symbolem w PRL był słynny pasaż Wiecha.

Muzeum a warszawski modernizm

Bryła budynku Thomasa Phifera nawiązuje do legendarnych domów handlowych Warsa, Sawy i Juniora, sąsiadów ze Ściany Wschodniej ul. Marszałkowskiej. Urbanistycznie Muzeum nie konkuruje z nimi, ale tworzy relację opartą na szacunku dla zanikającego warszawskiego modernizmu. Horyzontalność bryły koresponduje z charakterystyczną zabudową południowej części Śródmieścia. Będzie dobrze współistniało z licznymi obiektami handlowymi i pobliską dzielnicą ministerstw, rozciągającą się od placu Trzech Krzyży do ul. Tytusa Chałubińskiego.

Przestrzeń publiczna

Muzeum uznaje za priorytet dostępność przestrzeni publicznej i tak zaprojektowana została jego siedziba. Parter ma stworzyć nową miejską jakość, zachęcając do codziennego, komfortowego spędzania czasu poprzez kontakt z kulturą. Będzie sprzyjać relacji z zadrzewioną ulicą i powiększonym znacznie w kierunku Muzeum parkiem Świętokrzyskim. Nowy budynek jest szansą na ożywienie ulicy Marszałkowskiej, która obecnie przeżywa najtrudniejszy moment w swojej historii. Obumierają lokale gastronomiczne, zanika handel, wieczorem wcześnie gasną światła. W nowym Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie życie ulicy i placu będzie się spotykać ze sztuką. Integracji różnych dziedzin kultury i jej odbiorców towarzyszy widok miasta na wyciągnięcie ręki oraz sąsiedztwo innych gospodarzy placu Defilad. Tylko zaangażowanie do współpracy wszystkich użytkowników placu – mieszkańców, instytucji kultury i firm – da szansę na powodzenie i trwałą zmianę głównej przestrzeni publicznej stolicy w przyjazne i mądrze zaprojektowane miasto.