Ośrodek Wypoczynku Niedzielnego / Jastrzębie-Zdrój

Jastrzębie-Zdrój było kiedyś znaną, modną szczególnie w okresie międzywojennym, miejscowością kuracyjną położoną na Górnym Śląsku. Od kiedy w latach 50. XX wieku odkryto bogate pokłady węgla kamiennego, kurort zaczął stopniowo przekształcać się w ośrodek przemysłowy, tracąc pierwotne walory. W latach 90. XX wieku zlikwidowane zostały sanatoria, a w 2007 roku miasto straciło status uzdrowiska. Jest to jednak miejscowość o bogatym ukształtowaniu terenu, ciekawa przyrodniczo i architektonicznie. Wykorzystując walory przyrody, w latach 70. XX wieku, w jednym z naturalnych kompleksów leśnych zbudowano Ośrodek Wczasów Niedzielnych. Miał zapewnić wypoczynek mieszkańcom okolicznych osiedli, bez konieczności wyjazdu poza miasto. Obfitował w wiele atrakcji: amfiteatr, basen, pawilon gastronomiczny, korty tenisowe, alejki spacerowe, staw rybny z kajakami oraz rowerami wodnymi i cieszył się ogromna popularnością. Wraz z upadkiem socjalizmu popadł w ruinę. Ćwierć wieku później, w 2018 roku, otwarto w jego miejscu nowy Ośrodek Wypoczynku Niedzielnego, sfinansowany z budżetu miasta. Projektantem założenia jest rybnickie studio projektowe Pawła Kuczyńskiego, znane z licznych realizacji w regionie, w tym kilkunastu udanych projektów przestrzeni publicznych.

Nowy obiekt znajduje się w miejscu dawnego, w samym środku niewielkiego lasu. Ze względu na wysokie koszty realizacji zdecydowano się wykonać go w dwóch etapach. W pierwszym, zakończonym w sierpniu 2018 roku, zrealizowano tężnię solankową, budynek techniczny, system ścieżek, amfiteatr, który może pełnić funkcję kina letniego, plac zabaw dla dzieci, piaszczystą plażę z indywidualnymi miejscami do grillowania (z inicjatywy miasta) oraz posadzono nowe drzewa. W drugim etapie modernizacji planowane jest zagospodarowanie naturalnego stawu, budowa parku sensorycznego oraz restauracji z salą wielofunkcyjną.

Architekci wraz z inwestorem zrezygnowali z odtwarzania basenu ze względu na warunki techniczne oraz chęć jak najmniejszej ingerencji w naturę. W zamian przewidziane zostały takie atrakcje, które zapewnią każdej grupie wiekowej aktywny wypoczynek. Chociaż ośrodek zlokalizowany jest na terenie o różnicy poziomu dochodzącej do 20 m, to zaprojektowano go w tarasowym układzie, zapewniając dostęp osobom starszym, niepełnosprawnym i rowerzystom.

W Jastrzębiu-Zdroju zjawiam się w niedzielne popołudnie. Po chwili błądzenia po leśnych drogach (ze względu na brak informacji) znalazłam malowniczo wpisany w teren ośrodek. Niestety z powodu kapryśnej pogody i rygorów wprowadzonych w związku z epidemią COVID-19 niewielu ludzi korzystało z możliwości wypoczynku w tym miejscu. Plac zabaw wodnych został wyłączony z funkcjonowania i to wykluczyło najmłodszych użytkowników. Przelotny deszcz odstraszył też miłośników grillowania i plażowania. Jedynie w wokół tężni panowało ożywienie. Dopisali też rowerzyści w różnym wieku. Osoby, z którymi rozmawiałam zgodnie twierdziły, że w ubiegłym roku, podczas upalnych dni ośrodek tętnił życiem, a szczególnymi atrakcjami był plac wodny z rzeźbami tryskających wodą zwierząt oraz koncerty i pokazy filmów w amfiteatrze.

Panujący obecnie wokół spokój pozwolił na przyjrzenie się detalom. Zygzakowato ukształtowane poziomy amfiteatru, czarne płaszczyzny tarasów i ciemnobrązowe drewniane siedziska wpisują się w porośnięte trawą warstwice zbocza, tylko minimalnie ingerując w naturalne ukształtowanie teren. Poszczególne poziomy płynnie łączą jasnoszare chodniki i stopnie wykonane z monolitycznych bloków kamiennych. Poziom sceny wyłożony jest trójkątnymi i romboidalnymi płytami. W ten sposób fakturowo i kolorystycznie zróżnicowano różne płaszczyzny tarasów i przejść. W miejscach szczególnie trudnych do pokonania wykonano murki z poręczami dla osób korzystających z wózków inwalidzkich. Na uwagę zasługuje też budynek techniczny z węzłem sanitarnym i zespołem przebieralni. Jest on wpisany w zbocze tak, że dach wykorzystano jako użytkowy taras. Prostą elewację licują tarcze drewnianych deszczułek.

Ośrodek będzie można ocenić w pełni po wykonaniu drugiego etapu realizacji. Niemniej już teraz sądzę, że to udana realizacja. Interesująca pod względem formy i detalu oraz zapewniającą wytchnienie w centrum miasta. Walorem miejsca jest niewielka skala - dzięki niej nie stało się, jak postulowali niektórzy, wielkim placem zabaw. Wtedy niewątpliwe ucierpiałaby z powodu tej inwestycji przyroda Jastrzębia-Zdroju.

Założenia autorskie

Projekt przewidywał odtworzenie funkcji dawnego Ośrodka Wczasów Niedzielnych w Jastrzębiu-Zdroju. Wychodząc naprzeciw oczekiwaniom lokalnej społeczności, postanowiliśmy, że założeniem projektowym powinno być ponowne umożliwienie wypoczynku i rekreacji na łonie natury bez konieczności wyjazdu z miasta.

Głównym zamiarem było wydobycie atutów tego terenu oraz jego otoczenia – ze szczególnym uwzględnieniem walorów przyrodniczych rewitalizowanego obszaru, dziedzictwa górnictwa, w tym węgla jako bogactwa naturalnego, a także dawnego uzdrowiskowego charakteru Jastrzębia-Zdroju. Konsekwencją takiego myślenia stał się wybór konkretnych elementów infrastruktury. Na projektowanym obszarze znalazł się amfiteatr, który pełni funkcję kina letniego, miejsca odpoczynku i spotkań młodych, tężnia solankowa, wodny plac zabaw dla najmłodszych, budynek technologiczny i ścieżki spacerowe.

Motywem przewodnim całego założenia został diament – węgiel w czystej postaci, będący naturalnym bogactwem miasta. Architektura tężni solankowej oraz budynku technicznego jest inspirowana kryształem węgla i jego alotropową odmianą. Zagospodarowanie terenu, podział nawierzchni oraz mała architektura nawiązują do ostrych krawędzi minerału. Duże różnice poziomów terenu, dochodzące do około 20 m, spowodowały, że całość zaprojektowaliśmy w układzie tarasowym, dostosowanym do potrzeb osób niepełnosprawnych. Infrastruktura wypełnia przestrzeń, nie zaburzając dominującej, zgodnie z założeniem, przyrody oraz zachęca do wypoczynku.

ARCHiTEKT studio projektowe Paweł Kuczyński