Park rekreacyjny Zoom Natury w Janowie Lubelskim

Położony między Lublinem a Rzeszowem dwunastotysięczny Janów Lubelski nie ma łatwego zadania w ogólnopolskim konkursie rozpoznawalności. Większość turystów odwiedzających Lubelszczyznę wybiera raczej Kazimierz Dolny, Nałęczów czy Zamość, które jednak na swoją markę pracują od dziesięcioleci. Janów do określenia swojej tożsamości i wyróżnienia na mapie kraju wybrał naturę. I nic dziwnego, miasto znajduje się w otulinie rozległego parku krajobrazowego nad malowniczym sztucznym zalewem. Sztandarowym projektem nowej strategii promocyjnej jest otwarty w czerwcu 2015 roku park edukacyjny Zoom Natury. Koncepcję tego 10-hektarowego założenia, rozciągającego się nad samym Zalewem Janowskim, władze miasta zleciły pracowni Nizio Design International. W ramach inwestycji powstały między innymi cztery pawilony mieszczące nowoczesne laboratoria, w których zwiedzający poznają zagadnienia z zakresu botaniki, zoologii i historii naturalnej, a także ochrony przyrody i recyklingu.Poszczególne budynki wkomponowano między rosnące drzewa, co nasuwa skojarzenia z rozsypanymi klockami, a geometryczny układ ścieżek spacerowych przecinających pod kątem prostym centralny plac przywodzi na myśl Frampol, pobliskie miasteczko założone na kwadratowym planie na podstawie wzorów idealnego miasta. Na teren parku wprowadza ażurowe zadaszenie z drewna klejonego, wsparte na v-kształtnych żelbetowych słupach.

Kryjący się pod nim parterowy pawilon wejściowy mieści kasy biletowe, pokoje biurowe i zaplecze socjalne. Ściany budynku obłożono świerkowymi deskami i stalowymi gabionami wypełnionymi kamieniami lub fragmentami pni różnych gatunków drewna. Ciąg pieszy prowadzi stąd do placu Energii, na którego zamknięciu stanęło główne laboratorium Zoomu Natury. Za wysoką, ponad siedmiometrową przeszkloną ścianą kurtynową znajduje się ekspozycja poświęcona zjawiskom przyrodniczym i historii naturalnej oraz niewielka sala projekcyjna. Elewacje obiektu porasta roślinność, pnąca się po konstrukcji ze stalowych linek, na dachu zaś urządzono punkt widokowy, na który prowadzą tarasowe, drewniane schody.

Pozostałe trzy pawilony zlokalizowano przy brukowanych alejkach, odchodzących od placu Energii. Zaprojektowane na nieregularnych rzutach kanciaste, jednokondygnacyjne bryły wpisano między drzewa. To odmienny sposób kształtowania architektury w otoczeniu przyrody niż ten, który znamy z kanonicznych dzieł Alvara Aalto, miękko i delikatnie naśladujących naturę. W białych ścianach poszczególnych laboratoriów znajdują się szerokie przeszklenia obramowane pionowymi, świerkowymi żaluzjami. Wszystkie trzy obiekty mają zbliżony układ funkcjonalny, na który składa się hol wejściowy, jednoprzestrzenna część ekspozycyjna i pomieszczenia socjalno-techniczne. Wystrojem wnętrz wyróżnia się przy tym laboratorium Energii i Recyklingu, w którym zastosowano m.in. panele z przetworzonego szkła. Według założeń, park w Janowie Lubelskim większość środków na swoje utrzymanie będzie zdobywać z opłat za bilety, korzystanie z infrastruktury i udział w zajęciach edukacyjnych.

Sposób prezentacji zjawisk przyrodniczych i oparta na samodzielnym prowadzeniu doświadczeń forma nauczania ma przyciągać tu przede wszystkim zorganizowane grupy szkolne, ale oferta Zoomu Natury skierowana jest również do indywidualnych turystów i mieszkańców miasta. Poza pawilonami ekspozycyjnymi przewidziano więc też park linowy, ekspresyjną wieżę widokową, drewniany most, plenerową siłownię czy obiekty gastronomiczne. Realizowane zgodnie z projektem tworzą harmonijną całość, łączącą architekturę z otaczającą przyrodą. Co równie istotne, w ramach budowy tej nowej infrastruktury wykorzystano odnawialne źródła energii i materiały pochodzące z recyklingu. Zoom Natury staje się tym samym inspiracją dla innych miast Lubelszczyzny, planujących podobne zespoły rekreacyjne.

Edukacyjna rola budynków zaprojektowanych przez Nizio Design International nie kończy się na multimediach i eksponatach. Wraz z upływem czasu obiekty te będą ulegały naturalnym zmianom. Drewno nabierze patyny, ściany porosną pnącza. Jednak dla dzieci zafascynowanych budową mrowiska, włączających przyciskiem nagrania śpiewów ptaków czy wprawiających w ruch miniaturową wodną elektrownię nie ma jeszcze czasu na lekcję o starzeniu się i przemijaniu.

Założenia autorskie

Naszym założeniem było stworzenie pierwszego w Polsce interaktywnego centrum nauki i rekreacji, w pełni poświęconego środowisku oraz ekologii. Wychodząc naprzeciw potrzebom i oczekiwaniom inwestora, zaprojektowaliśmy miejsce, gdzie architektura i natura współgrają ze sobą, służąc nie tylko edukacji ekologicznej, ale też uatrakcyjnieniu i poprawieniu konkurencyjności turystycznej regionu. Inwestycja miała przy okazji stać się swego rodzaju rewitalizacją, przywróceniem do życia i nadaniem nowych funkcji malowniczemu otoczeniu zalewu w Janowie Lubelskim. Do projektu podeszliśmy kompleksowo. Realizacja wymagała od nas przygotowania zarówno koncepcji programu użytkowego, jak i pełnego projektu architektonicznego obiektów kubaturowych, projektu elementów małej architektury, zagospodarowania terenu oraz ekspozycji.

Zgodnie z wymaganiami inwestora architektura krajobrazu miała odpowiednio współgrać z merytoryczną częścią kompleksu. Pierwotna koncepcja ewoluowała wraz z rozwojem i przebiegiem kolejnych etapów prac nad projektem oraz w trakcie realizacji. Ostatecznie zaproponowaliśmy sześć architektonicznych obiektów, m.in. jednokondygnacyjne pawilony służące do celów administracyjnych i ekspozycyjnych, wieżę widokową i most pieszo-rowerowy. Pawilony wystawowe zostały pomyślane jako przestrzenie o funkcji multimedialnych laboratoriów, dzięki którym zrealizowana została edukacyjna rola Zoomu Natury. Wszystkie obiekty kubaturowe cechuje przy tym ich nieinwazyjny, niedominujący nad przyrodą charakter i zastosowanie ekologicznych rozwiązań. Wytyczone ścieżki piesze i rowerowe oraz promienisty układ alej zapewniają zwiedzającym swobodny dostęp do przyległych terenów zielonych. Mirosław Nizio