Perfumiarnia / Poznań

Perfumiarnia położona jest niedaleko głównego dworca, w sąsiedztwie hal Międzynarodowych Targów Poznańskich. Przylega do parku Wilsona, w którym mieści się Palmiarnia. Parę kroków dalej, po drugiej stronie parku, znajduje się dzielnica Maxa Johowa, która na początku XX wieku stanowiła wysoko jakościową propozycję mieszkalną dla majętnych mieszkańców miasta, głównie Niemców. Kamienice, z awangardowym niemalże układem przedogródków oraz reformatorskim podejściem do kształtowania relacji między zabudową a zielenią wewnątrz kwartałów, stanowiły z pewnością inspirację, a na pewno wyznaczyły standardy dla projektu nowoczesnego układu budynków zaproponowanego przez pracownię JEMS Architekci. Sąsiadujący z parkiem i nowym zespołem Betonhaus wraz z ceglanym budynkiem dawnego browaru Huggera to kolejny potencjał materialno-przestrzenny, który wzbogaca miejski palimpsest tej części Łazarza. Na samej działce znajdowała się niegdyś zabudowa fabryki perfum i mydeł Stempniewiczów, z której nie zachowały się żadne pozostałości. Mamy tutaj zatem do czynienia z działaniem architektonicznym w silnie istniejącym kontekście – nie tylko na poziomie przestrzennym, ale co istotniejsze – znaczeniowym i narracyjnym.

Czujne zmysły twórców dostrzegły szereg motywów, które budują lokalną tożsamość. Zestawili je, zderzyli niemal – i wynieśli do poziomu eleganckiej, nienachalnej abstrakcyjnej kompozycji. Rozbita płaszczyzna fasad okolicznych kamienic, ich płynność i dynamizm są źródłem sekwencji łuków balkonów, tworzących główny motyw formalny Perfumiarni. Stanowi on także ten front zabudowy, który sąsiaduje z zabytkową zielenią parku Wilsona. Ma nieformalny charakter trwałego zewnętrznego „muślinu” utworzonego z ażurowej, stalowej siatki – regulującej efekty światłocieniowe na balkonach. Ten właściwie pionierski pomysł silnie kontrastuje z prostotą pozostałych elewacji. Ich płaszczyzny zdominowane są ekspresją jasnego tynku, lekko jedynie akcentują uskokiem oprawy okienne. Kompozycja uzupełniona jest oszczędnym detalem stalowych balustrad z płaskowników, a także częściowo zakryta w parterze zielenią na podobnych do balustrad trejażach. Taki program formalno-materiałowy nie kojarzy się w pierwszej chwili z luksusem: tynk, płaskownik, kolczuga… Miejsce to jest jednak elitarne i drogie: ekskluzywna lokalizacja, sposób formowania przestrzeni, który mimo bliskości miasta pozostawia jego zgiełk w odległym tle, duże metraże, niespotykanie wysokie wnętrza (3-3,5 m), podwyższony standard techniczny, konsjerż stale dbający o wygodę i bezpieczeństwo wspólnoty – to tylko część aspektów, które pozwoliły inwestorowi kształtować cenę mieszkań na wysokim poziomie. Ekskluzywność w dzisiejszych czasach nie jest jednak wartością – izolacja ekonomiczna to zidentyfikowane zło, getta bogaczy są z definicji antymiejskie. Tutaj jednak została dołożona staranność, by zapobiec takiemu efektowi. To, co można już teraz dostrzec w bezpośrednim doświadczeniu tego układu, to brak ogrodzenia od strony istniejących tu uprzednio budynków i zagospodarowanie terenu w sposób otwarty i sprzyjający społecznym interakcjom. W niedalekiej przyszłości stanie się też czytelne, że zespół budynków Perfumiarni wchodzi w skład szerszego procesu inwestycyjnego, który w efekcie może wykształcić żywe, może nawet inkluzywne miejsce na mapie Poznania: osiedle mieszkaniowe wzbogacone będzie o modernizowany Betonhaus i Browar, które uzupełnią zaplecze usługowe zespołu. Od ulicy Głogowskiej układ domknie aparthotel, a w bezpośrednim sąsiedztwie powstanie tzw. Kamienica – budynek mieszkalny o lokalach w bardziej przystępnym zakresie cen. Zatem ekonomiczna różnorodność ma szansę zbilansować się w tym poszerzonym zakresie przestrzennym. Na koniec rzecz dla mnie najistotniejsza: stalowe zasłony – efekt żmudnego i fascynującego zarazem procesu prototypowania. To w swojej istocie wynalazek. To także dowód, że architektura w Polsce żyje i ma się dobrze.

Architekci dostrzegli szereg motywów, które budują lokalną tożsamość i wynieśli je do poziomu eleganckiej, nienachalnej abstrakcyjnej kompozycji

Założenia autorskie

O wyjątkowości inwestycji stanowi lokalizacja działki w bezpośrednim sąsiedztwie zabytkowego parku ze wspaniałą ekspozycją na zieleń. To znakomite otoczenie dla zabudowy mieszkaniowej, oferujące niezwykle atrakcyjne widoki z okien i balkonów. Wartością są także centralna lokalizacja działki w mieście – bliskość dworca głównego i terenu targów, jak również jakość urbanistyczna i architektoniczna historycznej zabudowy najbliższej okolicy. Poszczególne fragmenty Poznania były szczegółowo planowane od początku XIX wieku. Charakterystyczna jest wyrazista typologia budynków, zróżnicowanie w sposobie kształtowania pierzei ulicy. Występuje tu zabudowa kwartałowa, o zwartej formie kamienic od strony ulic i z wewnętrznymi dziedzińcami, jak również nowatorskie w tamtych czasach rozwiązanie, wprowadzające od strony ul. Śniadeckich przedogródki – co poprawiało warunki oświetlenia i przewietrzenia, likwidując jednocześnie tylne oficyny i podwórka. W solidnej architekturze fasad przeważa wertykalny porządek elewacji. Pionowe lub pionowo dzielone okna, otwory wykuszy, loggii charakteryzują się dużą głębokością glifów, wnęk, nadającą całości bogatą tektonikę. Zaprojektowany zespół składa się z trzech budynków o dość złożonej geometrii planu, z charakterystycznymi wklęsłymi łukami balkonów. Projektowane formy nie tworzą zobowiązujących pierzei i frontów. Swobodna geometria planu formuje organiczny obraz zespołu w widokach z parku. Od strony istniejącej zabudowy jest próbą przestrzennej odpowiedzi na dość przypadkową, „niedokończoną” postać podwórek znajdujących się tu kamienic. Wklęsłe elewacje budują wyraz architektoniczny całego założenia. Ugięte loggie w widokach z mieszkań obejmują ukazującą się zieleń. Okno – otwarcie staje się, ujętym w oprawę, panoramicznym obrazem kadrowanym wklęsłymi krawędziami balkonu. Ekspresyjny kształt wraz z delikatną powłoką srebrnych zasłon, wyrazista i silna obecność architektury stanowią jednak tło dla wspaniałej grafiki parkowej zieleni. Marcin Sadowski

O wyjątkowości inwestycji stanowi lokalizacja w bezpośrednim sąsiedztwie zabytkowego parku