Pochylnia / Wrocław

Wrocławska pracownia menthol architects znana jest głównie z projektów o niewielkiej skali, ale dużym wymiarze społecznym. Jury tegorocznej, drugiej edycji konkursu Zaprojektowane po ludzku, organizowanego przez „Gazetę Wyborczą” docenili działalność Lili Krzyckiej i Rafała Pieszko aż trzykrotnie. Oprócz tytułowej pochylni – wejścia do stowarzyszenia Żółty Parasol i Partnerzy, zrealizowanego we wrześniu 2020 roku, wyróżniono także Kalejdoskop – pawilon działający latem 2018 przed Muzeum Architektury, oraz parklety przy ul. Daszyńskiego z 2019 roku będące częścią większej inicjatywy GrowGreen, w której rozwój zaangażowane są także pracownie Tecla – Architektura i Urbanistyka, Dworniczak Architektura Krajobrazu oraz Grupadoprzodu.

Wśród architektów panuje niekiedy przekonanie, że to nagrody w plebiscytach i konkursach świadczą o jakości architektury, częściej jednak to upływ czasu, a z nim wygodne dla ludzi funkcjonowanie lub – jak pisał Tschumi – drobne wydarzenia, na które pozwala wokół siebie architektura, są prawdziwym sprawdzianem dla działalności projektanta. Bywa, że świetny projekt staje się nieużytkową ozdobą – dobrze wygląda na instagramie, gorzej w kontekście. Tym bardziej należy podkreślić, jak bardzo potrzebna jest formuła, która zwróci uwagę na mniej materialny wymiar budowania.

Zapewnienie dostępu dla osób z niepełnosprawnościami w siedzibie Żółtego Parasola na wrocławskim Ołbinie (północno-zachodnia część miasta) powstało z inicjatywy mieszkańców osiedla oraz pracowników stowarzyszenia, z których część, co istotne, to osoby z niepełnosprawnościami. Potrzeba była zatem paląca, a budżet (7 tys. zł) na wykonanie pochylni do narożnego lokalu u zbiegu ulic Wyszyńskiego i Prusa niewystarczający, aby zrealizować zamierzenie w postaci stałej i trwałej, przy uwzględnieniu kosztów sporządzenia dokumentacji projektowej, materiałów budowlanych oraz wykonawstwa. Podejmując się projektowania, architekci zrezygnowali zatem z honorarium. Rafał Pieszko podkreśla, że takie inicjatywy to rola społeczna architektów. W ramach praktyk w projekt zaangażowali się także studenci pobliskiego Wydziału Architektury Politechniki Wrocławskiej. Trzeba w tym miejscu dodać, że od XXXX do 2021 roku włącznie wynagrodzenie za ich obowiązkowe praktyki zawodowe pochodziło z budżetu tej uczelni. Za fizyczną budowę projektu także odpowiadali studenci oraz menthol architects. Te działania nadzorował w szczególności Rafał mający doświadczenie w pracy z drewnem, a także odpowiednie, profesjonalne narzędzia. Praktycznie całość budżetu pochłonęły materiały budowlane.

Ciekawym procesem było dopasowanie odpowiedniego nachylenia rampy do możliwości osób z niepełnosprawnościami. Podczas budowy podkonstrukcji przyjęte założenia weryfikowano z pomocą pracownika stowarzyszenia poruszającego się na wózku. Zrealizowane nachylenie i wyposażenie odbiegają od wymagań warunków technicznych, są natomiast funkcjonalne i spełniają swoje zadanie.

Obok pochylni w programie przebudowy wejścia do stowarzyszenia znalazły się: donice z zielenią, niewielka ławka, zadaszenie wejścia, tablica informacyjna organizacji, skrzynka na listy oraz logo osiedla. Większość elementów wykonano z malowanego na niebiesko drewna (także podkonstrukcje), jedynie zadaszenie pokryto dodatkowo materiałem w niebiesko-białe pasy, przywołującym skojarzenia z markizami rodem z paryskich kawiarni, a elementy gotowe – jak skrzynka na listy czy włącznik światła – dla kontrastu pokryto żółtą farbą. W marcu 2023 roku ingerencja wymaga odświeżenia – wejście do lokalu usytuowane jest w pasie drogowym wzdłuż wyjątkowo ruchliwej ul. Wyszyńskiego. W międzyczasie na chodniku obok pieszych pojawili się rowerzyści, wraz z nimi nieuniknione kolizje, a następnie tzw. znakoza – każde wyjście oprawiono niskimi słupkami ze znakami drogowymi C-16 – droga dla pieszych.

Pochylnia po 2,5 roku z tymczasowego projektu stała się nieco przybrudzoną codziennością, dziś nie lśni już jak na zdjęciach wykonanych w dniu budowy. W tym projekcie wizerunek uważam jednak za drugorzędny, ważniejsze są aspekty miękkie, o których dyskutuje się mniej niż o estetyce. Po pierwsze dostępność dla osób z niepełnosprawnościami to absolutne minimum, które musi być respektowane, i na które miasto powinno mieć środki. Po drugie istotna jest rola architekta w kontekście społecznym. Jesteśmy zawodem zaufania publicznego, ale niewiele biur, jak menthol architects, angażuje się w tak dużym stopniu w działania oddolne, rezygnując z dużych projektów komercyjnych. Taka postawa wymaga poczucia misji i rezygnacji z czasu wolnego poświęconego na pracę niezarobkową.

Aleksandra Czupkiewicz

Większość elementów pochylni wykonano z malowanego na niebiesko drewna

Założenia autorskie

Stowarzyszenie Żółty Parasol i Partnerzy to oddolna inicjatywa mieszkańców wrocławskiego osiedla Ołbin. Za główny cel postawiło sobie ono poprawę jakości życia i sąsiedzkich relacji, budowanie społeczeństwa obywatelskiego w wymiarze osiedlowym. Organizacja jest przedsiębiorstwem społecznym, w którym zatrudnione są osoby z niepełnosprawnościami, samotne matki, osoby starsze oraz młodzież. Stowarzyszenie borykało się z problem dostępności dla osób starszych i poruszających się na wózkach inwalidzkich, głównie w zakresie wejścia do budynku. Nieremontowana od lat elewacja kamienicy niekorzystnie wpływała na wizerunek głównego wejścia. Starania w celu poprawienia sytuacji wykazały, że przebudowa wymaga wysokich środków inwestycyjnych. Zrodził się pomysł tymczasowego zniwelowania problemu. O pomoc stowarzyszanie zwróciło się do menthol architects. Wspólnie wypracowano koncepcję zakładającą m.in. malowanie elewacji, budowę pochylni, wykonanie donicy z zielenią, ławeczki i tablicy informacyjnej.

Projekt zakładał, aby realizacja możliwa była do wykonania w najniższym budżecie, przy użyciu prostych narzędzi, a przy budowie mógł uczestniczyć każdy. Konstrukcję zaplanowano więc z łatwego do obróbki i montażu drewna. Architekci do współpracy zaprosili studentów Wydziału Architektury Politechniki Wrocławskiej. Kolorystyka nawiązuje do identyfikacji wizualnej stowarzyszenia, a całość jest silnym akcentem w pierzei ulicy.

Rafał Pieszko