Muzeum KL Plaszow z nową wystawą. Poznaliśmy wyniki konkursu na projekt ekspozycji

Udało się rozstrzygnąć konkurs na wystawę stałą w Muzeum – Miejscu Pamięci KL Plaszow. Spośród sześciu nadesłanych prac jury za najlepszą uznało tę przygotowaną przez Koza Nostra Studio z Krakowa. „Wykorzystanie kamienia wapiennego do aranżacji obu części wystawy tworzy narrację silnie związaną z historią KL Plaszow” – czytamy w uzasadnieniu.

Muzeum – Miejsca Pamięci KL Plaszow zostało powołane 1 stycznia 2021 roku na mocy uchwały Rady Miasta Krakowa. Nowa instytucja, sprawująca opiekę nad 37-hektarowym terenem dawnego obozu, będzie współprowadzona przez gminę Kraków oraz ministerstwo kultury. Utworzenie placówki planowane były od dawna. Już w 2007 roku rozstrzygnięto konkurs architektoniczny na zagospodarowanie byłego obozu koncentracyjnego Plaszow. Zwyciężyła pracownia Proxima w składzie Borysław Czarakcziew, Sławomir Kogut oraz Mikołaj Iwańczuk (obecnie GPP Grupa Projektowa). W 2018 roku, na podstawie scenariusza opracowanego przez zespół Muzeum Krakowa, projekt zmodyfikowano. Zaplanowano wówczas, że istniejący Szary Dom przy ul. Jerozolimskiej, mieszczący w czasie wojny m.in. biura i więzienie, zostanie zaadaptowany na przestrzeń wystawową, a w obrębie założenia, od strony ul. Kamieńskiego, powstanie nowy budynek tzw. Memoriału. Do dziś żadnego z zamierzeń nie udało się zrealizować.

Czytaj też: Stała ekspozycja w Żydowskim Instytucie Historycznym w Warszawie |

Jesienią 2021 roku Muzeum – Miejsce Pamięci KL Plaszow ogłosiło konkurs na projekt wystawy stałej, która miałaby się znaleźć w obu obiektach: isteniejącym i planowanym. Żadna z nadesłanych koncepcji nie spełniła jednak oczekiwań organizatora, dlatego postanowił on całą procedurę powtórzyć.

Ogłoszenie o nowym konkursie opublikowano 1 września 2022 roku. Zakres opracowania pozostał bez zmian. Według scenariusza, ekspozycja w Memoriale miała skupiać się na zasadniczych wątkach z historii obozu i pokazywać jego specyfikę na tle innych niemieckich obiektów tego typu, natomiast ekspozycja w Szarym Domu prezentować losy wybranych bohaterów – więźniów obozu.

Maksymalny łączny koszt wykonania wystawy przewidziano na 4 mln zł, przy czym koszt wykonania dokumentacji projektowej na podstawie zwycięskiej pracy wraz z przeniesieniem praw oraz pełnieniem nadzoru autorskiego określono na 200 tys. zł. W 10-osobowym jury zasiedli: Rafał Ziembiński (przewodniczący), Edyta Gawron, Alicja Knast, Barbara Kowalewska, Tomasz Kranz, Piotr Lewicki, Jacek Salwiński, Marta Śmietana i Agata Wąsowska-Pawlik. Sekretarzem konkursu był Kamil Karski.

Na konkurs nadesłano sześć prac. Ostatecznie za najlepszą sędziowie uznali tę przygotowaną przez studio Koza Nostra z Krakowa, która otrzymała pierwszą nagrodę w wysokości 20 tysięcy złotych.

W ocenie jury autorzy zwycięskiej pracy zaproponowali aranżację atrakcyjną pod względem przestrzennym, która właściwie wykorzystuje specyfikę zarówno nowego budynku Muzeum, tzw. Memoriału, jak i historycznego Szarego Domu. Użyte środki wyrazu są trafne oraz adekwatne do tematyki ekspozycji. Wykorzystanie kamienia wapiennego do aranżacji obu części wystawy tworzy narrację silnie związaną z historią KL Plaszow. Stanowi także łącznik z fasadą budynku Memoriału, skomponowanej z wapienia.  Ostatni fragment wystawy w Memoriale, otwarty na teren dawnego obozu, płynnie wprowadza zwiedzających na teren miejsca pamięci, łącząc tym samym ekspozycję z obszarem byłego obozu. Dzięki zastosowanym zabiegom aranżacyjnym umiejętnie i oszczędnie połączono wszystkie trzy składowe upamiętnienia – dwie części wystawy stałej wraz z terenem poobozowym – czytamy w uzasadnieniu.

Drugą nagrodę przyznano pracowni Wzorro Design z Katowic, a trzecią krakowskiemu studiu ART FM. Inwestycja szacowana jest na ok. 50 mln zł. Zgodnie z listem intencyjnym podpisanym w 2020 roku Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego i gmina Kraków zobowiązały się do końca 2025 roku przeznaczyć na realizację po połowie tej kwoty.