Modelowy dom neutralny klimatycznie dla Mazowsza: wyniki konkursu

Urząd Marszałkowski Województwa Mazowieckiego we współpracy z warszawskim oddziałem Stowarzyszenia Architektów Polskich rozstrzygnął pierwszą edycję ogólnopolskiego konkursu architektonicznego na projekt domu neutralnego klimatycznie, inspirowanego tradycyjną architekturą części Mazowsza: rejonu Kurpiów oraz terenów wzdłuż Wisły, od Warszawy do Płocka. Wynikiem konkursu ma być uzyskanie maksymalnie dziesięciu najlepszych prac, które zostaną umieszczone w katalogu wzorcowych rozwiązań neutralnego klimatycznie domu jednorodzinnego dla regionu Kurpie Białe i Zielone oraz obszaru nadwiślańskiego Mazowsza Zachodniego. Katalog będzie skierowany do przyszłych inwestorów w celu zakupienia od autorów prac pełnej dokumentacji projektowej pozwalającej na realizację inwestycji – czytamy w regulaminie.

W jury pod przewodnictwem Bolesława Stelmacha, dyrektora Narodowego Instytutu Architektury i Urbanistyki,  zasiedli architekci Piotr Jurkiewicz, Aleksandra Zubelewicz-Lada i Michał Sikorski, a także Małgorzata Przytuła oraz Dominika Piluk z Wydziału ds. Tworzenia Przestrzeni Kulturowej i Turystycznej Departamentu Kultury, Promocji i Turystyki Urzędu Marszałkowskiego Województwa Mazowieckiego. Funkcję sekretarza pełnił architekt krajobrazu Rafał Mroczkowski. Zgodnie z regulaminem, przyznano 10 równorzędnych nagród, każda po 10 tys. zł. Poniżej prezentujemy wybrane prace wraz z uzasadnieniami jury i skróconymi opisami autorskimi.

Dom w krajobrazie – wyniki konkursu na projekt domu neutralnego klimatycznie, inspirowanego tradycyjną architekturą województwa mazowieckiego

Projekt pracowni mech.build i Edyty Kaszuby Autorzy: Jan Dowgiałło, Anna Zawadzka-Sobieraj, Edyta KaszubaUzasadnienie: Dom w formie, strukturze użytkowej, materiałach i detalach, a także w rozwiązaniach zagospodarowania działki kontynuuje i reinterpretuje tradycje chaty kurpiowskiej. Jednocześnie jest konsekwentną propozycją optymalizacji śladu węglowego w cyklu życia z zastosowaniem rozwiązań low-tech.Opis autorski (skrót): Nowoczesny dom kurpiowski czerpie z regionalnej tradycji architektonicznej i mądrości architektury wernakularnej oraz nowoczesnych rozwiązań technologicznych i formalnych. Zastosowane rozwiązania architektoniczne, przestrzenne, funkcjonalno-użytkowe oraz materiałowe i technologiczne przenikają się i komplementują wzajemnie, w rezultacie składając się na dom zdrowy i przyjazny mieszkańcom, o formie kontynuującej tradycję i rozwiązaniach odpowiadających na wyzwania współczesnego świata.Projekt zakłada jak największy udział pasywnych systemów i technik, takich jak wentylacja grawitacyjna, retencja wody, ogrzewanie solarne z wykorzystaniem okien i masy termicznej, regulacja wilgotności za pomocą zastosowanych materiałów.Forma domu proporcjami i podziałami nawiązuje do tradycyjnych wzorców architektury kurpiowskiej. Architektura domu bazuje na podziale bryły na klasyczne poziome elementy. Ściany parteru i poddasza przedzielone sygnalizującym poziom stropu gzymsem, opierają się na podmurówce i przekryte są symetrycznym, dwuspadowym dachem.Dom utrzymany jest w zgaszonej, ciepłej kolorystyce, wpisującej się w krajobraz i wynikającej z użytych materiałów – drewna i naturalnych tynków. Nawiązująca do tradycji budownictwa wernakularnego zwarta, prosta bryła na rzucie prostokąta powstała z myślą o optymalizacji energetycznej, łatwości wykonania, elastyczności w formowaniu układu wnętrz. Niski stosunek powierzchni zewnętrznych do objętości budynku daje oszczędność materiałów i energii podczas użytkowania. W samym środku budynku znajduje się centralny trzon inspirowany wielofunkcyjnymi piecami, które stanowiły serca regionalnych domów. W połączeniu z odpowiednio względem kierunków świata usytuowanymi oknami, trzon stanowi główny element pasywnego systemu regulowania temperatury. Jego grube ściany tworzą masę akumulacyjną, zbierającą energię ze znajdujących się w jego wnętrzu ciepłych pomieszczeń i z południowych okien zewnętrznych. Pomaga to ustabilizować temperaturę w całym domu i zredukować zużycie energii do jego ogrzewania i chłodzenia.Przekrój został zaprojektowany w sposób dający ciągłą izolację posadzki, ścian i dachu. Dzięki temu rozwiązaniu zgodnemu z zasadami projektowania pasywnego, zminimalizowana jest ilość potencjalnych mostków termicznych i nieszczelności.Zasada pasywnego ogrzewania domu zakłada lokalizację maksymalnej powierzchni otworów okiennych wpuszczających światło słoneczne od strony południowej i mniejszych okien służących do wentylacji od północy. Modułowa konstrukcja ścian zewnętrznych pozwala na zaprojektowanie okien odpowiednio do uwarunkowań działki, kierunków świata i otwarć widokowych, indywidualnych zmian w rzutach. Przesuwne, zajmujące całą wysokość parteru żaluzje, zamontowane między maskownicą podwaliny a gzymsem, są współczesną interpretacją tradycyjnych, ozdobnych okiennic. Ich jednolita wysokość pozwala na zasłonięcie zarówno dużych okien południowych, jak i małych od północy. Zapobiegają przegrzewaniu domu latem i umożliwiają regulację połączeń wizualnych z zewnętrzem. Mogą także pełnić funkcję ochronną, przeciwwłamaniową. Każdy dom może być zaopatrzony w żaluzje o innym wzorze nawiązującym do charakterystycznych detali danej okolicy, miejscowości, czy upodobań mieszkańców.Okna szczytowe na poddaszu podzielone są na dwie części, umożliwiając ulokowanie z każdej strony jednego lub dwóch pomieszczeń wymagających dostępu do światła słonecznego. Razem z regularnie rozstawionymi oknami połaciowymi dają możliwość elastycznego przeprojektowania układu pomieszczeń i dopasowania rzutu do zmieniających się potrzeb mieszkańców.Drzwi wejściowe, podobnie do żaluzji, nawiązują do kurpiowskich motywów zdobniczych. Różnorodne warianty reinterpretujące tradycyjne desenie szalowania pozwalają na personalizację projektu w zależności od upodobań, przy jednoczesnym zachowaniu spójności architektonicznej i krajobrazowej.Zakończony okapami dach stanowi świadome nawiązanie do regionalnej tradycji budowlanej i chroni przed wodą ściany, które dzięki temu mogą być wykończone różnymi metodami i materiałami. Woda z rynien odprowadzana jest bezpośrednio do usytuowanych w narożnikach domu podziemnych zbiorników retencyjnych.

Projekt Marcina Kwietowicza z zespołemAutorzy: Marcin Kwietowicz, Grażyna Stawica, współpraca autorska: Gaja Bieniasz, Dominika Wąsik; konsultacje: Adam Bobryk (konstrukcja), Cezary Kostecki (instalacje sanitarne), Bartłomiej Siekierkowski (koszty), Marta Tomasik (architektura krajobrazu), Piotr Bartkiewicz (rozwiązania OZE), Jakub Snopek (architektura).Uzasadnienie: Praca ta jest odpowiedzią projektantów na ich autorską identyfikację tradycyjnej zabudowy Mazowsza i charakterystyki najbardziej prawdopodobnej zdaniem autorów lokalizacji domu – terenów zurbanizowanych. Sąd konkursowy docenia te oryginalne poszukiwania kontekstu i krajobrazu kulturowego.Opis autorski (skrót): Postrzegany idealistycznie krajobraz Mazowsza to rozległe równiny pól, łąk i lasów z nisko zawieszonymi nad nimi kłębiastymi chmurami błękitnego nieba. Portretowana pędzlem Chełmońskiego przestrzeń wciąż istnieje a jej wartość stanowi to, że nie jest zabudowana.Dom w takiej lokalizacji jest luksusem dostępnym nielicznym nie tylko z powodu wysokich kosztów zakupu ziemi w otoczeniu nieskażonej przyrody. Konieczność doprowadzenia mediów, budowy dróg dojazdowych, potrzeba posiadania często nawet dwu samochodów znacznie zwiększa koszty realizacji i późniejszej eksploatacji. To rozrzutność nie tylko przestrzeni, ale i czasu – nie każdy może pozwolić sobie na trawienie go podczas codziennych dojazdów do pracy i szkoły.Tymczasem, patrząc realnie, większość domów jednorodzinnych w Polsce, także na Mazowszu, powstaje na terenach zurbanizowanych. Krajobraz przedmieść większych miast, miasteczek, a nierzadko też wsi, zdominowany jest przypadkową zabudową generującą przestrzenny chaos, z którym musimy się mierzyć. Dodatkowo budowa domu jednorodzinnego, choć wciąż wydaje się być atrakcyjną ekonomicznie możliwością realizacji marzeń i aspiracji, jest jednocześnie poważną ingerencją w środowisko.Projektowany dom jest pragmatyczną odpowiedzią na te problemy i potrzeby. Konfrontujemy się nie tyle z romantyczną wizją, lecz postrzeganym realistycznie krajobrazem kulturowym. Prosta forma i zwarta bryła projektowanego budynku może istnieć jako wolno stojący soliter, który odnajdzie się zarówno w uporządkowanym, jak i chaotycznym kontekście o różnej intensywności zabudowy. Może też tworzyć zespoły o mniej lub bardziej zdyscyplinowanej czy też swobodnej kompozycji reagującej na kontekst przestrzenny i wielkość poszczególnych działek.Umieszczenie wejścia do domu w narożniku sprawia, że może być on dostępny zarówno od elewacji frontowej, jak i bocznej i łatwo skomunikowany z dowolnie lokalizowaną wiatą na samochód (zapewniającą jedno miejsce parkingowe pod dachem oraz dodatkowe na podjeździe).Jednoznaczności nakrytej kopertowym dachem bryły przeciwstawiono swobodę kształtowania fasad. Prosta zasada rządząca kompozycją pozwala na indywidualne rozmieszczenie okien ze względu na orientację budynku, funkcję wnętrz, widoki oraz osobiste preferencje. Nadające charakter elewacji frontowej, umieszczone centralnie okno na parterze nie jest otwierane, co w istotny sposób zmniejsza koszty realizacji dużego przeszklenia.Powyższe zabiegi sprawiają, że budynek wpisuje się w tradycję kojarzonej z latami powojennymi domu kostki. Nie jest to jednak tylko nostalgia, gdyż, zarówno kiedyś, jak i obecnie, forma takiego modelu budynku jest wynikiem racjonalnych przesłanek – o ile w czasach gospodarki socjalistycznej, głównie ekonomicznych czy technicznych (prosta struktura obniżała koszty i ułatwiała realizację budynku prymitywnymi metodami), o tyle współcześnie również motywowanych odpowiedzialnością za środowisko i ład przestrzenny.Projektowany obiekt jest zatem nie tyle próbą zmierzenia się we współczesny sposób z konwencją „mazowieckiej kostki”, ile konstatacją, że ma ona sensowne uzasadnienie, więc warto ją kontynuować.Idea umieszczenia w krajobrazie zbliżonej do sześcianu bryły, której mocna forma kontrastuje z naturą, wpisując się jednocześnie w kontekst kulturowy, jest jednak na Mazowszu starsza. Jednym z najbardziej spektakularnych i rozpoznawalnych przykładów takiej typologii jest Biały Dom wzniesiony w drugiej połowie XVIII wieku w warszawskich Łazienkach Królewskich. Ten zrealizowany przez Dominika Merliniego obiekt antycypuje współczesne strategie projektowe, zamykając zaskakująco swobodny, funkcjonalistyczny plan w zdyscyplinowanej, ortogonalnej bryle.Projektowany niemal 250 lat później na północno-zachodnim Mazowszu dom szuka inspiracji we wspomnianym projekcie, budując na zasadzie  kontrastu napięcie między wnętrzem a zewnętrzem, ale też podpatrując niektóre rozwiązania techniczne: tak kiedyś, jak i współcześnie zwieńczeniem budynku może być belweder (obecnie świetlik), pozwalający na lepsze doświetlenie centralnie umieszczonej klatki schodowej i efektywniejszą, naturalną wentylację umieszczonych wokół niej pomieszczeń.Rozwiązania materiałowe projektowanego domu reagują zarówno na bezpośredni kontekst przestrzenny jak i specyfikę ekonomiczną regionu – między innymi koszt siły roboczej. W wielu europejskich krajach jest on wysoki, dlatego rozwijane są w nich zaawansowane  technologie umożliwiające prefabrykację elementów budynku, a następnie szybki montaż przy użyciu zaawansowanego sprzętu, co do minimum skraca czas realizacji na placu budowy. W Polsce koszt robocizny jest stosunkowo niewielki, dlatego wybrano pracochłonną, ale prostą technologię adekwatną do kompetencji niewykwalifikowanych wykonawców umożliwiającą też realizację budynku tak zwanym systemem gospodarczym.Jednowarstwowe ściany zewnętrzne, mimo prostoty, zapewniają właściwą izolację termiczną, korzystny mikroklimat oraz  umożliwiają wykończenie elewacji tynkami o bogatej fakturze.

Projekt Wojciecha MłynarczykaUzasadnienie: Zgrabna i trafna współczesna interpretacja domu w krajobrazie. Projekt charakteryzuje dobry warsztat projektowy i ciekawa propozycje funkcjonalna dostosowana do dzisiejszych oczekiwań. Sąd docenia połączenie zagospodarowania terenu i budynku poprzez wspólny mianownik pionowych elementów ogrodzenia i elewacji.Opis autorski (skrót): Wychodząc naprzeciw założeniom neutralności klimatycznej, zaproponowany plan domu cechuje kompaktowy charakter, wysoka elastyczność i adaptowalność przestrzeni oraz dająca możliwość prefabrykacji ścisła modularność konstrukcji.Główną ideą kształtującą wyraz architektoniczny domu jest zastosowanie jednowarstwowej ściany konstrukcyjno-izolacyjnej niezależnej od ściany dekoracyjnej wykonanej z lameli drewnianych. Daje to swobodę w dostosowaniu wyrazu architektonicznego domu nie tylko do tradycji regionu Kurpi ale kontekstu konkretnej lokalizacji oraz upodobań jego przyszłych mieszkańców. W celu ograniczenia wbudowanego śladu węglowego do wzniesienia budynku zrezygnowano całkowicie użycia materiałów dociepleniowych, w tym szkodliwych dla środowiska powłok syntetycznych. Warstwę zewnętrzną fasady zaprojektowano z olejowanych zanurzeniowo listew jesionowych, kotwionych do ściany konstrukcyjno-izolacyjnej, a fasadę rozplanowano w oparciu o kwadratowy moduł 240x240cm. Elementy fasady planuje się wykonać w oparciu o złącza ciesielskie nawiązując do tradycji budownictwa regionu Kurpi.Dom o powierzchni netto 143,4 m² rozplanowano na dwóch kondygnacjach, przewidując pomieszczenia dla 4 osobowej rodziny, zapewniając możliwość adaptacji przestrzenni garażu na dodatkowe cele mieszkalne bądź usługowe. Plan domu jest rozwinięciem planu chaty jednoizbowej, który to osiągnął najwyższy stopień rozwoju w chacie kurpiowskiej. W miejsce czterodzielnego podziału budynku na sień, izbę, alkierz, komorę oraz towarzyszące im stajnie, proponuje się odpowiednio sień, salon, kuchnię z jadalnią, pomieszczenie techniczne oraz garaż. W centralnej części domu, w której tradycyjnie znajdował się dośrodkowy system ogniowy, przewidziano blok komunikacji pionowej prowadzący na użytkowe poddasze. Na piętrze przewidziano trzy sypialnie, dwie łazienki, pomieszczenie pomocnicze oraz aneks do pracy.Centralnie zlokalizowany blok schodów strefuje przestrzeń parteru na strefę wejściową- sień, strefę techniczną, dzienną oraz kuchnię. Z garażu, poprzez strefę techniczną, dostajemy się do sieni do której prowadzą również główne drzwi wejściowe. Z sieni możemy się udać na piętro, do salonu, kuchni oraz jadalni, za pomocą obwodowego sytemu komunikacji. Kuchnia sprzęgnięta jest widokowo z ogrodem oraz ze strefą wejścia ułatwiając kontrolę dostępu. Z kuchni oraz jadalni przewidziano bezpośrednie wyjście na taras, w pobliżu którego znajduje się ogród warzywny. Strefa dzienna otwiera się na południe i zachód, na przestrzeń ogrodu rekreacyjnego i sadu owocowego. Intencją projektową jest funkcjonalne i widokowe sprzęgnięcie krajobrazu ze strefą dzienną domu.Usytuowanie budynku na działce rozwija tradycyjne rozwiązania znane z siedlisk kurpiowskich. Budynek sytuuje się szczytem do drogi, z bramą wjazdową zlokalizowaną w niewielkiej odległości od budynku. Od frontu domu planuje się ogród kwiatowy, od strony południowej ogród warzywny, od zachodu sad owocowy. Główne wejście do budynku przewiedziano od jego dłuższej fasady od strony północnej. Z punktu widzenia wykorzystania pasywnych zysków energetycznych istotna jest lokalizacja budynku na dłuższym bokiem równolegle do linii wschód-zachód, dająca możliwość budowy instalacji fotowoltaicznej na południowej połaci dachu.Dzięki zastosowaniu przegród zewnętrznych o wysokiej bezwładności cieplnej i wysokiej termoizolacyjności, możliwe jest utrzymanie stabilnych warunków cieplnych w domu bez konieczności instalacji kotła na paliwo stałe. W ramach zagospodarowania terenu planuje się wykonanie jedynie przyłącza wodno-kanalizacyjnego oraz elektroenergetycznego. Jedynym źródłem ogrzewania w domu jest powietrzna pompa ciepła zasalana z instalacji fotowoltaicznej. Przewiduje się budowę instalacji o mocy 10,80 kWp, która w całości pokryje zapotrzebowanie na prąd w domu, w tym na potrzeby ogrzewania oraz ładowania pojazdów elektrycznych co znacząco zredukuje operacyjny ślad węglowy budynku.

Projekt pracowni DUO ArchitekciAutor: Lech BorysewiczUzasadnienie: Praca została doceniona przez sąd konkursowy za lapidarność formy budynku. Prostota nowoczesnej bryły została konsekwentnie zachowana w drugim etapie. Na uwagę zasługuje również trafne zastosowanie motywu pogrubionych ścian zewnętrznych, stanowiących cechę charakterystyczną tego domu.Opis autorski (skrót): Zdecydowaliśmy się na prostą, jednokondygnacyjna bryłę budynku z dwuspadowym dachem, która jest głęboko zakorzeniona w tradycyjnej architekturze Mazowsza i idealnie wpisuje się w tutejszy krajobraz. Stwierdziliśmy, że dodatkowa kondygnacja niepotrzebnie podroży koszty inwestycji. Stracimy niepotrzebnie kubaturę ogrzewaną na schody oraz komunikację i będzie ona barierą dla osób z ograniczeniami ruchowymi i starszych.Naszym celem był budynek, który na każdym etapie życia i w każdych jego okolicznościach jest w stanie służyć swoim mieszkańcom. Nawiązaniem do tradycyjnej architektury kurpiowskiej będą też w naszym projekcie zindywidualizowane detale wykończenia elewacji (szczyty, obróbki glifów, zróżnicowana kolorystyka elewacji drewnianej).Tradycyjnie budynki w ramach danego obszaru miały podobną formę, różniły się detalami zależnie od fantazji i umiejętności lokalnego cieśli. Chcemy wykorzystać ten aspekt dodając do projektu różne wersje wykończeń, faktur, układu detali bazujących na architekturze kurpiowskiej do wyboru przez przyszłych mieszkańców. Stworzy to dużą wariantowość będącą jednocześnie odwołaniem do tutejszego genius loci.Zrezygnowaliśmy również z wbudowywania pomieszczenia garażu w bryłę budynku. Uważamy za niepotrzebną stratę energii i zasobów by budować tego typu osłonę dla środka transportu. Brak w tym sensu ekonomicznego i ekologicznego. Wystarczającą naszym zdaniem jest lekka wiata stanowiąca osłonę od wiatru i ochronę przed opadami atmosferycznymi. Osobna wiata również wpisywałaby się w tradycyjne odseparowanie budynku mieszkalnego od gospodarczego.Na wstępie przyjęliśmy główne założenia, które ma spełniać nasz budynek:· Prostota formy, bryły i konstrukcji sprzyjające budownictwu prefabrykowanemu, które obecnie pozostawia jeden z najmniejszych śladów węglowych. Dopuszczamy tez budowanie sposobem tradycyjnym lub hybrydowym (trzon budynku, elementy konstrukcyjne – budownictwo tradycyjne, elementy wykończeniowe, okładziny – budownictwo prefabrykowane w postaci gotowych pakietów wykończeniowych). Ograniczy to zużycie materiału i energii· Głównym materiałem budowlanym lokalnie pozyskiwane drewno (termoizolacja z włókien drzewnych, konstrukcja z drewna klejonego warstwowo) pochodzące ze zrównoważonej gospodarki leśnej. Ze względu na efekt magazynowania CO2 wspiera długoterminowe cele klimatyczne· Możliwość posadowienia na dowolnie zorientowanej względem stron świata działce. Budynek można odbić lustrzanie góra-dół , lewo-prawo w zależności od nasłonecznienia i lokalizacji działki. Klucz orientacji dostępny może być dla przyszłego użytkownika przed wyborem projektu np. w formie symulacji przez stronę internetową, gdzie wpisując podstawowe parametry działki (szerokość, długość, kierunek Pn i dostęp do drogi) algorytm dobierze najwłaściwszą orientację i wersję budynku· Zminimalizowanie powierzchni budynku przy zachowaniu pełnego komfortu jego użytkowania. Zoptymalizowaliśmy przestrzeń mieszkalną tak by pomimo relatywnie małej powierzchni czuć było przestrzeń (część dzienna i sypialnia na pełna wysokość do dachu, panoramiczne okna na pełną wysokość pomieszczenia tworzące dialog z tym co na zewnątrz, szafy/miejsca do przechowywania przy ścianach zewnętrznych, nie dzielące przestrzeni w środku)· Długie korzystanie z budynku bez względu na sytuacje życiową. Budynek parterowy i brak różnic w poziomach nie ogranicza dostępności dla osób o ograniczeniach ruchowych. Dodatkowo ściany wewnętrzne umożliwiają dowolną aranżację bez ingerencji w konstrukcję. Możliwość wydzielenia dodatkowego pokoju (gabinet / p. gościnny), powiększenia sypialni, połączenia pokojów w zależności od potrzeb na danym etapie życia· Modułowość wymiarów wewnętrznych, zabudowa kuchni, wymiary szaf, wymiary łazienki umożliwiają zastosowanie typowych mebli i wyposażenia – ograniczy to potrzebę `wyposażenia pod wymiar` a tym samym niepotrzebnych strat energii i materiału· Wydłużenie bryły w osi wschód-zachód, które zmaksymalizuje zyski słoneczne przez przeszkloną południową elewację oraz utworzy połać dachową z wystawą południową dla paneli PV· Wariantowość sposobu wykończeni elewacji. Prosta bryła umożliwia dopasowanie stylu elewacji do architektury lokalnej. Dodatkowo modułowość rozwiązań wykończeni umożliwia wymianę elewacji w przyszłości bez ingerencji w strukturę budynku· Przestrzeń na instalacje techniczne budynku (pompę ciepła, rekuperację, elementy sterujące PV wraz z akumulatorami, zasobnik ciepłej wody etc ) w części poddasza nad małymi sypialniami dostępna przez schody strychowe. Instalację te nie wymagają codziennej obsługi (sterowanie przez aplikację) oraz pełnowymiarowych pomieszczeń. Umieszczenie ich w przestrzeni typowo użytkowej uznaliśmy za niepotrzebną stratę powierzchni.

Projekt Karola Tomaszewskiego i Adama KozłowskiegoUzasadnienie: Praca stanowi ciekawy przykład domu nawiązującego do tradycyjnych domów obszaru nadwiślańskiego Mazowsza Zachodniego – olęderskich budynków mieszkalno-inwentarskich. Na szczególną uwagę zasługują proponowane rozwiązania elewacji i zewnętrznych części budynku, będących twórczą interpretacją tradycyjnych rozwiązań we współczesnej formie.

Opis autorski (skrót): Archetypowa, zwarta forma domu parterowego z dwuspadowym dachem jest inspirowana olenderskimi budynkami mieszkalno-inwentarskimi. Projekt interpretuje charakterystyczne elementy budownictwa regionu i przekłada je na język współczesny, czego przykładem jest drewniana elewacja i jej charakterystyczny podział, który nawiązuje do szalowanych ścian budynków tradycyjnych.Wyrzutnia instalacji wentylacji mechanicznej zaprojektowana została w tradycyjnej formie komina. Detale w postaci drewnianych, harmonijkowych okiennic oraz opierzenia drzwi deskami elewacyjnymi nawiązują do tradycyjnego zdobnictwa architektonicznego. Cokół oraz posadzki tarasów wykończone gładkimi płytami lokalnego kamienia nawiązują do tradycyjnych podmurówek z polnych kamieni.

Projekt pracowni JASTAAAutorzy: Adam Stefaniak, Zuzanna Róg, Jacek Młynarczyk, Tomasz Węgrzyn, Weronika BednarskaUzasadnienie: Praca stanowi trafną propozycję zabudowy jednorodzinnej dla Regionu Mazowsza, umiejętnie zestawia przestrzenie wewnętrzne i zewnętrzne oraz strefy dzienne i nocne pod jednym dużym dachem. W ten sposób projektowany dom jest powściągliwy w wyrazie, ale złożony w rozwiązaniu funkcji. Dzięki temu trafnie odpowiada szybko zmieniającym się potrzebom wynikającym z ewolucji struktur społeczno-rodzinnych zachodzących w regionie. Interesująca jest reinterpretacja strefowania i zaproponowanie użytecznych, zadaszonych tarasów jako elementu struktury domu. Na szczególną uwagę zasługuje analiza i wrażliwa reinterpretacja regionalnych elementów struktury domu – trzonu funkcjonalnego i kolejnych związanych z nim stref funkcjonalnych (brak korytarza). Frapujący jest bardzo współczesny, lapidarny wyraz wnętrza i dobór tekstur.

Opis autorski (skrót): Ideą domu jest skupienie funkcji życia codziennego i komunikacji w centrum domu, jednocześnie pozwalając na otwartość i swobodny przepływ między strefami. Istotą rzutu, charakteryzowanego przez harmonię i symetrię, jest nawiązanie do dwutraktowego typu domu nadwiślańskiego z centralną sienią.Zarówno wejście do domu, sień, a także skupiający domowe życie i zaspokajający podstawowe potrzeby – dający ciepło i posiłek piec, tradycyjnie znajdowały się w centrum domu. Inspirując się tym nie tylko praktycznym, ale też czystym funkcjonalnie układem, proponujemy zblokowanie modułu kuchennego, łazienki i pralni i umiejscowienie w centrum rzutu. Są to elementy współcześnie tak samo kluczowe dla funkcjonowania domu, jak niegdyś piec i komin. Zgrupowanie tych modułów ma również sens ekonomiczny w kontekście instalacyjnym i wykonawczym. Usytuowanie ściany nośnej wzdłuż kalenicy budynku zostało zaczerpnięte z podziału rzutu dwutraktowego typu domu wiślańskiego. Swoboda przechodzenia między izbami i typowy brak korytarza są odzwierciedlone w otwartej, podłużnej części dziennej łączącej pozostałe strefy. Są to sień, łazienka, pomieszczenie techniczne z pralnią, 2 sypialnie dzieci, gabinet – pokój gościnny i sypialnia rodziców z własną łazienką. Wszystkie funkcje znajdują się na jednym poziomie, dzięki czemu wszystkie są dostępne dla osób z niepełnosprawnościami i ograniczeniem ruchu, a mieszkańcy mogą cieszyć się wysoką przestrzenią w części dziennej. Jest też z niej dostęp do zadaszonych tarasów, które funkcjonują jako jej przedłużenie, a także nieograniczony widok na ogród, dzięki dużym przeszkleniom od zachodniej lub południowej strony, przy optymalnym usytuowaniu na działce. Nad drugą połową domu, mieszczącą sypialnie, jest poddasze nieużytkowe, które ogranicza kubaturę ogrzewanych pomieszczeń.

Projekt Mileny Trzcińskiej i Łukasza StępnikaUzasadnienie: Pracę cechuje wielowarstwowe odczytanie Krajobrazu i trafne wpisanie w niego projektu domu. Bardzo ciekawa i dojrzała projektowo propozycja całościowego spojrzenia na szerszy ekosystem, który stanowi przykładowa działka projektowa – dom nie kończy się na zewnętrznych ścianach.  Architekt/tka, poprzez rysunek przestrzeni, wybór i sposób zastosowania materiałów, wymownie opowiada się po stronie nowoczesności i współczesności. Przy czym robi to bez potrzeby odcięcia się od przeszłości i umiejętnie stwarzając poczucie swojskości. Aktualizuje tradycyjne elementy, np.  poprzez zastosowanie mechanicznych korun. Starzenie się architektury i materiałów zostało uwzględnione w projekcie, tak samo jak starzenie się mieszkańców i wynikające z tego potrzeby zmian. Propozycja klimatycznej kontroli domu poprzez duży komin jest ciekawa, reinterpretuje tradycyjne rozwiązanie regionalne i została trafnie doprecyzowana podczas drugiego etapu konkursu. Jury docenia wymowność podania graficznego. Propozycja stanowi nowoczesny wzór o wysokim potencjale powielania co odpowiada na kluczową ambicje konkursu.

Opis autorski (skrót): Centralnym elementem domu jest masywny, konstrukcyjny trzon, obejmujący komunikację, schody, szachty instalacyjne, łazienki i pomieszczenia techniczne. Element ten determinuje sylwetkę budynku, ponieważ zakończony jest prostopadłościenną, częściowo ażurową obudową zlokalizowaną na dachu. We wnętrzu otacza go otwarta przestrzeń, która dzięki małym rozpiętościom konstrukcyjnym może być elastycznie dzielona ścianami w zależności od potrzeb mieszkańców, tworząc układy amfiladowe umożliwiające krążenie wokół „komina” lub sekwencje nieprzechodnich pomieszczeń dostępnych z korytarza, czytelnie wydzielającego strefę dzienną od strefy nocnej. Parter jest funkcjonalnie samowystarczalny na wypadek użytkowania go przez osobę starszą lub niepełnosprawną. Pomieszczenia powinny być usytuowane w sposób umożliwiający maksymalne wykorzystanie światła słonecznego przy jednoczesnym zapobieganiu przed przegrzewaniem się wnętrz w okresie letnim. W kontraście do operującej dużymi przeszkleniami elewacji południowej, od strony północnej liczba okien jest zminimalizowana. Docelowy układ funkcjonalny będzie każdorazowo dopasowywany do działki w sposób umożliwiający skuteczne i efektywne wykorzystanie powłoki budynku. Jego uniwersalny charakter i potraktowanie wszystkich stron jako estetycznie równorzędnych umożliwia ustawienie budynku do drogi dłuższym bokiem lub ścianą szczytową.Konstrukcja budynku jest hybrydowa. Masywny, murowany trzon wykonany jest z cegły lub bloczków silikatowych i systemowych gęstożebrowych stropów wykończonych terakotą. Funkcjonuje on jako masa termiczna powoli oddająca ciepło do wnętrza domu, stąd w projekcie założono ogrzewanie podłogowe i płaszczyznowe ogrzewanie ścienne trzonu w postaci instalacji rozprowadzonej w warstwie dedykowanego do tego celu naturalnego tynku.

Poza centralnym „kominem” wszystkie elementy konstrukcyjne (ściany zewnętrzne, stropy i więźba dachowa) i działowe wykonane są w technologii szkieletu drewnianego. Z drewna wykonana jest także zewnętrzna warstwa elewacji, okna (wypełnione trzyszybowym pakietem szklanym) i drzwi. Dach pokrywają arkusze blachy stalowej łączonej na rąbek stojący, natomiast zewnętrzne donice i ławy ze względu na wymaganą trwałość i długowieczność wykonane są jako elementy betonowe prefabrykowane.

Projekt Tomasza CzerkawskiegoUzasadnienie: Praca doceniona za klarowny i klasyczny układ pomieszczeń zorganizowanych wokół centralnego obszernego holu ze schodami oraz za konsekwentną propozycję konstrukcyjną. Projektowany dom jest całkowicie wykonany z drewna m.in. z masywnych ścian i stropów systemowych. Jury odczytało projekt jako ciekawy manifest na rzecz tworzenia dziedzictwa regionalnego przez użycie trwałych, zdrowych, ekologicznych, ale drogich technik budowlanych. Propozycja o tyle jaskrawa, gdyż oderwana od zagadnień związanych z anachronicznością proponowanych form architektonicznych.

Opis autorski (skrót): Zgodnie z założeniami konkursu, dom zaprojektowano w formie nawiązującej do budownictwa kurpiowskiego, czyli domu o zwartej bryle, nakrytego prostym dachem i zbudowanego z drewna, gdzie wejście często jest akcentowane gankiem, który czasami jest podkreślony facjatką (mansardą) . Wszystkie te elementy tworzą formę przedstawianej koncepcji. Szacunek do tradycji implikował wybór technologii realizacji budynku, która pozwoliłaby zaprojektować dom całkowicie z drewna , bez używania materiałów termoizolacyjnych o dużym śladzie węglowym.Z dostępnych na polskim rynku wybrano technologię HOLZ 100 firmy Ing. Erwin Thoma Holz Gmbh, która stanowi kompletny zestaw elementów służących do budowy domu. Zaletą Holz 100 jest to, że wszystkie elementy systemu są tworzone z drewna, zarówno ściany jak stropy i dach. Katalog firmy mówi, iż „Elementy Holz 100 składają się z pozostawionego naturze rodzimego drewna księżycowego (drewno ścinane w zimie po pełni księżyca), połączonego dyblami walcowanymi z rodzimego drewna liściastego wolnego od środków chemicznych i klejów syntetycznych”. Dodatkowo technologia ta przewiduje wykonanie elementów wielkowymiarowych w zakładzie produkcyjnym, co pozwala ograniczyć cykl budowlany do kilkudniowego montażu na placu budowy. Biorąc pod uwagę fakt, że do produkcji elementów używa się desek o szerokości co najmniej 30 centymetrów, to warto zauważyć, że zgodnie z badaniami fińskich naukowców drzewa, które posłużą na zbudowanie zaprojektowanego domu pochłonęły około 40 ton dwutlenku węgla. To pozwala wraz z użyciem pompy ciepła i paneli fotowoltaicznych szacować emisję CO2 na poziomie zerowym. Wybrana technologia miała też wpływ na kształtowanie detalu. Świadomie zrezygnowaliśmy z nawiązania do tradycyjnej ciesiołki, która tworzyła ręcznie detale zdobiące dawne kurpiowskie budynki. Biorąc pod uwagę technologię zaprojektowaliśmy prosty minimalistyczny ganek, gdzie jedynym zdobieniem jest kubiczna lampa oświetlająca wejście oraz zwieńczone wysuniętymi kostkami słupki miedzy okienne ścianki wejściowej ganki. Podobnie okiennice zachowały prosty i technologiczny wyraz, a krokiem w stronę tradycji jest ich pomalowanie na turkusowy kolor. Jedynym elementem zdobiącym nawiązującym do tradycji ozdobnego wykańczania szczytów jest zaprojektowany w miejsce jętki, wieloramienny stalowy ściąg, którego środkowy kolisty element ma zawierać znak związany z tym inwestorem lub budynkiem. Na prezentowanej wizualizacji jest to po prostu hipoteczna data realizacji obiektu.

Projekt Macieja BojarczukaUzasadnienie: Praca doceniona za konsekwentnie przeprowadzoną próbę reinterpretację tradycyjnej zasady organizacji pomieszczeń wokół centralnego masywnego trzonu z usytuowanym z nim pomieszczeniem oraz trafne rozwiązania szczytów domu. Jury konkursowe odczytuję projekt jako autorski głos ciekawie polemizujący z samą koncepcją tradycji i dziedzictwa w architekturze. Jakby architekt/tka zdawał się mówić iż dosłowne wpisanie się w kontekst jest zarazem konieczne jak i nie do końca możliwe do pogodzenia ze współczesnością. Projekt opiera się na grze przeciwstawności i uwypuklonych dualizmach.  Od ulicy, projektowany dom jest archetypalny (murek, dach, dwa okna i drzwi), natomiast od ogrodu jest ikonoklastyczny (ząbki, fotowoltaika i kalifornijskie przeszklenia). Od zewnątrz bogato zdobiona drewniana elewacja z polichromią, natomiast w środku ograniczona paleta surowych materiałów konstrukcyjnych. Proponowana organizacja rzutu wokół komino-jadalni jest nowoczesna w wyrazie graficznym, natomiast dość zachowawcza w podziale funkcji (np. wydzielenie kuchni umożliwia bardziej tradycjonalne użytkowanie). Projekt stanowi wkład w debatę na temat architektury w krajobrazie kulturowym, przypominając nam iż dziedzictwo nie jest nudne, gładkie i przewidywalne ale niczym wzory kurpiowskie, jest odważne, różnorodne i ekscentryczne.Opis autorski (skrót): Założenia projektowe „Domu w krajobrazie” opierają się na wnikliwej analizie uwarunkowań geograficznych, która stała się podstawą do stworzenia obiektu architektonicznego optymalnie wykorzystującego swoją lokalizację do celów energetycznych. Uwzględnienie wpływów architektury regionalnej, formy architektonicznej i jej detalu podkreśla ponadto dopasowanie projektowanego budynku do regionalnych uwarunkowań kulturowych.Plan i układ funkcjonalny domu dla rodziny czteroosobowej oparto na rzucie kwadratu. Takie rozwiązanie umożliwia zastosowanie projektowanego budynku na działkach o różnych wymiarach, o zróżnicowanej orientacji, a także o zmiennej lokalizacji drogi dojazdowej w stosunku do działki. Ze względów kulturowych założono kalenicowe usytuowanie budynku wzglądem drogi dojazdowej wpisując się tym samym w kulturowe uwarunkowania tradycyjnego budownictwa na obszarze wzdłuż biegu rzeki Wisły od Warszawy po Płock.W zagospodarowaniu terenu od strony ulicy należy wyszczególnić takie elementy jak przydomowy ogród kwietny oraz charakterystyczne sztachetowe ogrodzenie. Od strony południowego podwórza na podkreślenie zasługują warzywnik, pasieka, łąka kwietna oraz drzewo liściaste wraz z tarasem.Zaprojektowany układ pomieszczeń umożliwi wygodne życie osób w różnym wieku oraz do zmieniających się w czasie potrzeb mieszkańców. Wszystkie pomieszczenia są dostosowane do użytkowania przez osoby z niepełnosprawnościami. Poprzez utworzenie indywidualnego charakteru wejść i układu pomieszczeń wnętrz stanie się przyjazne dla osób z problemem orientacji przestrzennej.

Projekt Mateusza SzydłowskiegoUzasadnienie: Ciekawa propozycja typologiczna prostej, szerokiej bryły z kalenicą prostopadłą do dłuższej ściany, zawierającej pod głównym dachem przestrzenie wewnętrzne jak i zewnętrzne. Jury doceniło dużą uwagę poświęconą współczesnej interpretacji rytuałów życia codziennego (ławka, schowek na rowery w holu, panoramiczna kuchnia). Formalnie nawiązanie do tradycyjnych wzorców jest dosłowne i czytelne. Intrygujący kolażowy sposób podania graficznego projektu.Opis autorski (skrót): Założeniem jest dom o zwartej bryle z uwspółcześnioną wersją ganka, jako obszernego przedsionka z miejscem do siedzenia lub np. do odłożenia torby w trakcie otwierania drzwi i miejscem na szafy.Dach dwuspadowy zarówno główny jak i nad bryłą ganka nawiązuje do tradycyjnego rozwiązania większości zabudowy wiejskiej Mazowsza. Kalenica prostopadła do dłuższego boku wyróżniać będzie bryłę budynku i uwspółcześniać go względem tradycyjnej zabudowy, pozostając w dialogu.Elewacje budynku obłożono drewnem pozyskanym z rozbiórek. Na fragmentach tarasu proponuje się drewniane pionowe wysłony przeciwsłoneczne pomalowane w tradycyjne kolory pasiaka kurpiowskiego lub jak kto woli pomalowane na zielono nawiązując do okiennic chat kurpiowskich. Wysłony posiadają otwory stylizowane na ludowe wycinanki.

Newsletter „Architektury-murator”co tydzień nowa porcja najświeższych architektonicznych newsów z Polski i ze świata!

ZAPISZ SIĘ