i
Architektura Krakowa. Przewodnik to książka formatu „w sam raz”, pozycja pomiędzy kieszonkowym spisem realizacji, a wyczerpującym kompendium zawierającym opisy tysiąca budowli. Publikacja składa się z dwu części. W pierwszej z nich autorzy omawiają urbanistykę i architekturę Krakowa w ujęciu historycznym, dzieląc dzieje miasta na cztery okresy. Marcin Fabiański przedstawia najstarszy do 1795 roku, a Jacek Purchla trzy następne: 1795-1918, 1918-1950, 1950-2010. Wspomniane epoki są jeszcze rozbite na rozdziały, wyznaczane przez istotne fakty historyczne. Druga, obszerniejsza część książki jest katalogiem budowli, tym razem w ujęciu geograficznym. Miasto podzielono na dziewięć obszarów, odpowiadających (na ogół) historycznym jednostkom terytorialnym. Katalog zawiera 232 obiekty, tekstowi towarzyszy co najmniej jedna fotografia, czasem także historyczna, nierzadko rzut budynku. Podano też adres, ułatwiający dotarcie na miejsce.W Katalogu zastanawia brak niektórych dzielnic miasta: choćby Zabłocia czy Ruczaju, skutkujący pominięciem w nim m.in. Muzeum Sztuki Współczesnej MOCAK, Fabryki Schindlera, Biblioteki Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II i powstającego III Kampusu UJ. Zbiór przykładów najnowszej architektury Krakowa cechuje nadreprezentacja twórczości Romualda Loeglera. Nie znajdziemy tu istotnego dla Bronowic zespołu biurowców GTC, stojącego vis-a-vis budynku biurowego Mercedes czy dwu obiektów Centrum Biurowego Lubicz – projektów biura DDJM, które istotnie zmieniły swoje otoczenie. To książka idealna na prezent, chciałoby się ją podarować ambitnemu turyście. Liczyć trzeba na rychłe wydania obcojęzyczne, być może uzupełnione o nowości zrealizowane w ostatnim czasie. To zresztą przewodnik nie tylko dla turystów i cudzoziemców, także Krakus znajdzie w nim dla siebie wiele ciekawych informacji. Dla porządku wspomnijmy o pojawiających się gdzieniegdzie drobnych błędach redakcyjnych – Studio Lamela zamiast Estudio, Quarto Business Park zamiast Quattro. Nie umniejszają one zalet tego wydawnictwa, dla którego niełatwo byłoby znaleźć pozycję konkurencyjną. U początków nowej Polski ukazała się inna książka Jacka Purchli – Jak powstał nowoczesny Kraków (pierwsze wydanie – 1979, drugie – 1990; Wydawnictwo Literackie). Ta publikacja, praca z pogranicza historii architektury i ekonomii, dla nas zbiegła się w czasie z ukończeniem studiów i wejściem w życie zawodowe. Nowoczesny Kraków czytaliśmy podekscytowani, dopatrując się historycznych analogii: oto upadają bariery, miejsce rewersów demolacyjnych zajmują ambitne plany Dietla, Zyblikiewicza, Moraczewskiego; powstają aleje, bulwary-salony, reprezentacyjne gmachy. I my, wchodząc w podobny czas przemian, liczyliśmy na powtórkę z przeszłości, uwolnioną przedsiębiorczość Polaków i na nasz udział w tym procesie. Dziś, po z górą dwu dekadach, można pokusić się o podsumowania. Mimo iż zbudowano niemałą liczbę metrów sześciennych, zrealizowano znaczące inwestycje komunikacyjne, nie powstała żadna ulica. Najbardziej może oczywistym przykładem nie-ulicy jest al. Grota Roweckiego, główny ciąg komunikacyjny dzielnicy Ruczaj-Zaborze, „ogacający się” ostatnio ekranami akustycznymi.Omawiany Przewodnik pomija Ruczaj milczeniem, podobnie jak inne mniej (domyślamy się, że autorów zdaniem) udane współczesne realizacje. Ta selekcja jest, rzecz jasna, zarówno zaletą, jak i wadą książki: pozwala ona zapomnieć o porażkach architektonicznych, ale też nie informuje o obiektach, które mogłyby wzbudzić czyjeś zainteresowanie czy wręcz przypaść do gustu.Piotr Lewicki, Kazimierz ŁatakMarcin Fabiański, Jacek Purchla, Architektura Krakowa. Przewodnik, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2012, str. 456. Cena: 79 zł
