W przedmowie do trzeciego wydania drugiego tomu swej fundamentalnej pracy Urbanistyka, Tadeusz Tołwiński pisze m.in.: Pragnąłbym, aby niniejsza praca oświetliła w sposób właściwy zagadnienia struktury i formy miasta, aby umożliwiła nowoczesnemu urbaniście stworzenie, na podstawie nowych warunków społecznych i gospodarczych, nowych kształtów miasta jako odwiecznego dzieła sztuki. Pisał te słowa w 1948 roku, wkrótce po zakończeniu hekatomby drugiej wojny światowej, świadom ogromu zniszczeń i wobec konstytuowania się w Polsce nowego ładu, jakże odmiennego od tego, który upadł w roku 1939. Próbujemy sobie wyobrazić jak specyficzne warunki panowały tuż po wojnie, jakie zadania stały przed urbanistami i jak oni sami definiowali swoje powołanie i misję. Jakże inne są realia siedem dekad później, sytuacja zawodowa urbanistów, oczekiwania rynku dotyczące ich działań… Niedawno ukazała się Epoka spektaklu Toma Dyckhoffa (recenzja „A-m” 3/2019).
W tej pełnej sarkazmu książce można trafić na gorzką konstatację, iż urbanista to osoba o losie nie do pozazdroszczenia, przygotowana zawodowo do wykonywania prac na ogół nikomu niepotrzebnych, ubezwłasnowolniona przez lokalne uwarunkowania społeczno- polityczne, pracująca często wbrew różnym grupom nacisku i w związku z tym – na ogół sfrustrowana. Pisze to Anglik: nasuwa się podejrzenie, że w Polsce mamy do czynienia z podobną sytuacją. Designing Change to zbiór wywiadów z urbanistami, dwanaście ciekawych rozmów z projektantami pochodzącymi z różnych krajów (Chiny, Francja, Holandia, Kanada, Niemcy, USA, Wielka Brytania, Włochy). Tekstom towarzyszą ilustracje, tworzące komentarz do poruszanych wątków. Po każdym z wywiadów znajdziemy wybór projektów autorstwa rozmówcy – są tu koncepcje wstępne i dzieła kompletne, prace zrealizowane, a czasem opracowania teoretyczne i o charakterze utopijnym. Za każdym razem mamy do czynienia z kreacją architektoniczną, trójwymiarową wizją przestrzeni. I jeśli zwykliśmy utyskiwać w Polsce na brak pośredniej skali między opracowaniami planistycznymi (studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego) a projektami budowlanymi, na których podstawie wydawane są pozwolenia na budowę i powstaje fizyczna przestrzeń – to właśnie o tej pośredniej skali zdaje się być ta książka. Projekt urbanistyczny – o nim mowa. Choć niezbyt często, także w Polsce zdarzają się projekty urbanistyczne. Świetna propozycja dla Wolnych Torów w Poznaniu (Mycielski Architecture & Urbanism), celna koncepcja zagospodarowania Łasztowni w Szczecinie (Maćków Pracownia Projektowa) – obie prace wyłonione w drodze ważnych konkursów; można by podać wiele innych przykładów. Dobre i ciekawe przestrzennie rozwiązania, noszące znamiona postulowanego przez Tołwińskiego „dzieła sztuki”, trafiają potem na ścieżkę planistyczno- -administracyjną, grzęzną w procedurach przewidzianych ustawami i rozporządzeniami, by któregoś dnia oddalić się od klarowności pierwotnej wizji albo – co gorsza – całkiem upaść, gdy po zmianie lokalnych władz zmienią się też priorytety. Designing Change to książka nie tylko dla urbanistów. Zainteresuje także architektów, urzędników, tzw. miejskich aktywistów i innych, którym kształt miasta jest nieobojętny.
