Juhani Pallasma, z którym wywiad i którego esej opublikowano w przygotowanej przez redakcję „Autoportretu” monografii W przejściu, proponuje program studiów architektonicznych, w ramach którego cały pierwszy rok poświęca się na czytanie książek. Gdyby wykorzystać W przejściu jako podręcznik używany na takiej uczelni, a po lekturze zapytać studentkę, czy studenta, o definicję dobrej przestrzeni (której obietnica zawarta jest w podtytule pisma „Autoportret”), to myślę, że mieliby z odpowiedzią poważne trudności, a z pewnością większe niż przed rozpoczęciem swojej architektonicznej edukacji. Jednak, czy szkoła, w której podręcznikowe definicje są niejednoznaczne, zagadnieniom przygląda się z każdej możliwej strony, a cytowane autorytety przeczą sobie nawzajem, nie byłaby wspaniała?
Czy W przejściu jest jedynie zbiorem różnorodnych opinii? Po co w ogóle wydawać teksty, które ukazały się już wcześniej w różnych numerach kwartalnika, i co więcej, które z łatwością można wyszukać w internecie, bo udostępniane są na stronie „Autoportretu” prawie na bieżąco? Można by tę monografię, pięknie wydaną i zilustrowaną, choć przez swój ciężar równie mało poręczną co słynny już niewygodnie niewymiarowy format pisma, potraktować jako podsumowanie działalności wydawniczej. Jako książkę, którą koneser miejskiej przestrzeni umieści w swojej biblioteczce, albo którą będziemy mogli podarować w prezencie miłośniczce architektury. Przyznaję od razu, że jako regularna czytelniczka „Autoportetu”, nie spodziewałam się niczego więcej. Swoją reprezentacyjną funkcję W przejściu z pewnością spełnia. Na szczęście nie tylko.
Lektura uważnie uporządkowanych przez redaktorów tekstów nie tyle pozwala poznać różne punkty widzenia, ile się nad nimi zastanowić. Wywołuje pytania i wątpliwości. Wynika to w głównej mierze z mocnych tez, postawionych w każdym rozdziale przez Dorotę Leśniak-Rychlak i Marcina Wiechę. Logika zestawienia tekstów jest nieoczywista, co nie znaczy, że nieczytelna. Kiedy w końcu dałam się przekonać do imperialistycznych założeń modernizmu, „stolik się odwrócił” (jak mówią Anglicy), kolejny esej pozwolił mi na nowo odbudować uspołeczniony obraz nowoczesności, by ostatecznie pozbawić mnie wcześniejszych wyobrażeń i uprzedzeń. To zdecydowanie najciekawszy aspekt monografii W przejściu. Pokazuje jak wielki wysiłek intelektualny w wydawanie pisma włożyli nie tyle autorzy publikowanych tekstów, ile jego redakcja. Zainicjowana dwadzieścia lat temu przez „Autoportret” dyskusja trwa. Tymczasem ja, niczym studentka wyobrażonego uniwersytetu Pallasmy, będę na nowo tworzyć własne definicje podstawowych pojęć.
i
Czytaj też: AI w architekturze. Jak sztuczna inteligencja zmieni projektowanie architektury? |
