Shigeru Ban: architektura troski

Czym jest architektura zrównoważona? Jaką rolę odgrywają w niej drewno i papier? W jaki sposób architekci, projektując, mogą pomagać uchodźcom i ofiarom katastrof? Jakie problemy w tym zakresie można napotkać w Polsce? O postrzeganiu komfortu, kontekstu i dobrostanu z architektem Shigeru Banem rozmawia Magda Pios.

Magdalena Pios: Shigeru Ban i architektura dla uchodźców to tytuł konferencji, w której wziąłeś udział pod koniec września w warszawskim oddziale SARP. Chciałabym o tym porozmawiać, ale interesuje mnie też Twoje spojrzenie na problem architektury zrównoważonej.

Shigeru Ban: Nie lubię mówić o architekturze zrównoważonej, bo nie do końca rozumiem, co to miałoby być. Ludzie mówią o niej ale nie wiedzą i nie rozumieją, choćby w przybliżeniu, co to oznacza. Ten termin jest w tej chwili używany komercyjnie i nie odnosi się już chyba do niczego. Ja sam zacząłem używać materiałów z recyklingu z zupełnie innych powodów.

Magdalena Pios: Rozumiem, sądzę jednak, że kryzys klimatyczny może mieć wpływ na architekturę przyszłości także dlatego, że będzie się wiązał z migracjami i ludzie będą potrzebowali tymczasowych schronień.

Shigeru Ban: Zauważ, że dużo moich tymczasowych obiektów okazało się strukturą stałą. Trzeba by się zatem zastanowić, co oznacza „tymczasowy”, a co „stały”. W wielkich miastach wiele komercyjnych budynków, wzniesionych z betonu, ma charakter tymczasowy. Jeśli wszystko jest tworzone z myślą o zysku, to jasne, że beton też może się okazać tymczasowy. Musimy zatem wyjaśnić, co jest tylko tymczasowe, a co może być trwałe. W Indiach zbudowaliśmy domy z papieru i mimo że nie były już potrzebne ofiarom trzęsienia, bo ich mieszkania zostały odbudowane, są nadal wykorzystywane. Teraz mieści się w nich szpital. Funkcja budynków się zmieniła, ale one nadal stoją. Wiele moich obiektów z papieru może stać tak długo, jak długo ludzie będą je lubić.

Magdalena Pios: To oznacza, że technologie i rozwiązania, które opracowałeś, mogą być również stosowane w regularnym budownictwie?

Shigeru Ban: Tak. Na przykład mieszkania, które zbudowałem po ostatnim wielkim trzęsieniu ziemi w Japonii w 2011 roku, dalej są użytkowane. Okazały się bardzo komfortowe, więc ludzie zdecydowali, że chcą w nich zostać na stałe. Co w takim razie decyduje o tym, że budynek jest trwały? Nawet kiedy projektuję domy tymczasowe, chcę żeby były piękne i wygodne. W ten sposób sprawiam, że ludzie je lubią i chcą w nich pozostać. Czasami użytkownicy sami je udoskonalają, aby mogły im służyć przez dłuższy czas.

Magdalena Pios: Czyli uważasz, że piękno jest istotnym czynnikiem?

Shigeru Ban: Jest bardzo ważne! Komfort użytkownika również jest istotny, nawet jeśli są to schronienia tymczasowe. Nie ma tu żadnej różnicy. W przypadku architektury dla uchodźców zwykle ograniczeniem jest budżet, co jednak nie oznacza, że nie muszę się starać, aby to, co zaproponuję, było piękne. Ma być piękne, ale też wystarczająco solidne, aby spełnić wymagania dotyczące obiektów budowlanych.