W 1919 roku wybory do rady miejskiej Wiednia wygrali socjaliści, dla których kwestia mieszkaniowa stała się problemem politycznym. Od tego momentu w stolicy Austrii mieszkanie jest prawem – nie towarem rynkowym, a mieszkalnictwo nie funkcjonuje bez interwencjonizmu publicznego. Mimo poważnych lokalnych i globalnych wyzwań, z jakimi obecnie mierzy się Wiedeń, na przykład gwałtownego rozrostu (to najszybciej rosnąca stolica europejska) i związanego z nim skoku cen mieszkań na wolnym rynku, kryzysu ekonomicznego, powiększającego się rozwarstwienia społeczeństwa, czy napływu uchodźców, uspołecznione założenia polityki mieszkaniowej pozostają aktualne.
W 2016 roku 62% gospodarstw zajmowało lokale subsydiowane, a miasto pozostawało właścicielem ponad 220 tys. mieszkań na wynajem (25% zasobu). Kolejne 200 tys. jest własnością organizacji typu non-profit lub limited-profit. Wspomagane budownictwo wielorodzinne przynosi nadspodziewanie dobre efekty pod względem architektoniczno-przestrzennym, a system mieszkaniowy jest jedną ze składowych sukcesu Wiednia – drugiego najlepszego na świecie miasta do życia (niezmiennie od 2011 roku według rankingu Liveability Ranking – The Economist Inteligence Unit).
Publikacja The Vienna Model, w której przedstawiono zarys obecnej polityki mieszkaniowej oraz przegląd realizacji, pozwala nieco lepiej zrozumieć ten fenomen, a dla polskiego czytelnika może stanowić kontynuację rewelacyjnej książki profesor Joanny Giecewicz Konserwatywna awangarda: wiedeńska polityka mieszkaniowa 1920- 2005 (Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej 2008, „A-m” 1/2009).
Przedstawione w The Vienna Model przykłady to głównie realizacje z ostatnich 15 lat, lecz także ikony wiedeńskiej mieszkaniówki (np. Karl-Marks-Hof Karla Ehna) i kilka inwestycji, których budowa jest dopiero planowana, uszeregowane według 10 wiodących zagadnień (np. miks społeczny, partycypacja społeczna, środowisko i ochrona klimatu, rola sztuki).
Dostrzec można elementy stałe: wysoki poziom i miejski charakter zabudowy oraz zmienne: rolę partycypacji, traktowanie systemu mieszkaniowego jako narzędzia polityki integracyjnej (także w związku z kwestią uchodźców), czy zmianę paradygmatu „mieszkania w mieście”. Pierwszy raz bowiem od końca modernizmu widoczne są próby odejścia od układu kwartałowego i ścisłego rozdziału przestrzeni publicznej od półpublicznej.
Jedna z nowych inwestycji – Wohnzimmer przy Sonnwendgasse 21 (projekt: Klaus Kada, Riepl Kaufmann Bammer Architektur, Studiovlay z Liną Streeruwitz) – nie tylko „wciąga” przestrzeń parku do swojego wnętrza, ale zaprasza do zagłębienia się w strukturę samego zespołu. Na czwartej i piątej kondygnacji poprowadzono oplatający założenie korytarz w formie kładek i zamkniętych galerii, łączący pomieszczenia współużytkowane: basen, saunę, kuchnię, kino, klub młodzieżowy i pokoje do zabaw dla dzieci. Za tak odważnym posunięciem, zaakceptowanym przez trzech deweloperów i architektów współpracujących przy realizacji, stoi głębokie przekonanie, że w dobie świata wirtualnego i postępującej izolacji wzrasta rola, jaką muszą odegrać przestrzenie półpubliczne, a wyzwania są tak duże, że nie sposób sprostać im tradycyjnymi środkami.
Interesującym elementem wiedeńskiej polityki mieszkaniowej jest wprowadzony w 2009 roku system konkursów dla deweloperów na inwestycje wspomagane przez miasto (bauträgerwettbewerbe 4-säulen-modell). Cztery kryteria oceny projektów to: architektura, koszty, aspekty ekologiczne oraz zróżnicowanie społeczne – zagadnienia te wskazują na pożądany przez władze Wiednia profil nowej zabudowy.
