| Nazwa obiektu | Zespół zabudowy mieszkaniowo-usługowej Browar Lubicz (I etap) |
| Adres obiektu | Kraków, ul. Lubicz 17, ul. Strzelecka |
| Autorzy | MOFO Architekci |
| Architektura wnętrz | MOFO Architekci |
| Architektura krajobrazu | MOFO Architekci |
| Konstrukcja | Biuro Konstrukcyjne EJG Bułat, MGM Konstrukcje Inżynierskie |
| Generalny wykonawca | PORR (Polska) S.A. (I etap) |
| Inwestor | Balmoral Properties 1 ED Polska 1 |
| Powierzchnia terenu | 15941.0 m² |
| Powierzchnia zabudowy | 5762.0 m² |
| Powierzchnia użytkowa | 13700.0 m² |
| Powierzchnia całkowita | 24466.0 m² |
| Kubatura | 88871.0 m³ |
| Projekt | 2010-2011 |
| Data realizacji (początek) | 2011 |
| Data realizacji (koniec) | 2013 |
| Koszt inwestycji | nie podano |
Historia krakowskiego browaru Lubicz sięga 1840 roku. Wówczas tuż obok głównego dworca kolejowego wzniesiono pierwsze obiekty zakładu według projektu Franciszka von Pieretta. Niedługo przed I wojną światową, po przejęciu firmy przez rodzinę Goetzów- Okocimskich, właścicieli znanego browaru w Brzesku, kompleks znacząco rozbudowano. Kolejne modernizacje miały miejsce w latach 60. i 90., jednak z uwagi na brak możliwości dalszego powiększania zespołu, w 2001 roku ostatecznie zakończono tu warzenie piwa. Sześć lat później uchwalony został plan miejscowy szczegółowo określający sposób zagospodarowania działki z zabytkowymi zabudowaniami. Pozwalał on na wymianę większości substancji budowlanej i wprowadzenie nowych funkcji, głównie mieszkaniowej oraz usługowej. Pierwszy inwestor planował w tym miejscu m.in. budowę hotelu, ale kryzys roku 2008 pokrzyżował te plany. Na początku 2010 roku browar kupiła spółka Balmoral. Jeszcze w tym samym roku nowy właściciel zorganizował zamknięty konkurs na adaptację historycznych obiektów na biura, sklepy i restauracje oraz uzupełnienie ich zabudową mieszkaniową. Zwyciężyła propozycja krakowskiego biura MOFO Architekci.
W ramach inwestycji zachowano tylko najcenniejsze obiekty. Poza pałacykiem właścicieli, w całości lub części ocalały: chłodnia, słodownia, suszarnia słodu oraz kotłownia. Po uzgodnieniach z konserwatorem zachowano ponadto elewację niskiego budynku frontowego wraz z fragmentami dawnego ogrodzenia od ul. Lubicz. Większa część terenu została podpiwniczona, co umożliwiło urządzenie dużego garażu podziemnego. Obniżenie poziomu wewnątrz założenia wymagało czasochłonnego przemurowania dolnych partii ścian kotłowni i kompleksowego wzmocnienia fundamentów wszystkich istniejących obiektów, w tym wykonania żelbetowych pali wierconych i iniekcji gruntobetonowych.
i
Nowe budynki, szczególnie od strony ul. Lubicz, wyraźnie odwołują się do estetyki przemysłowej; elewacje obłożone zostały ciemnoczerwonym klinkierem, a zdyscyplinowany rytm wielkich przeszkleń o drobnych podziałach uzupełniają pilastry i gzymsy. Duże okna to w połowie loggie, ukryte za stolarką identyczną z przeszkleniami pomieszczeń i tworzące rodzaj zimowych ogrodów. Z uwagi na bliskie sąsiedztwo linii kolejowej i ruchliwej ulicy takie rozwiązanie stanowi dodatkową ochronę mieszkań przed hałasem, choć w całym zespole zastosowano okna o wysokiej izolacyjności akustycznej.
Dwie najwyższe kondygnacje, zgodnie z wymogiem planu miejscowego wycofane względem linii zabudowy, pokryte zostały blachą tytanowo-cynkową. Ciekawym uzupełnieniem klinkierowych fasad są glify z czarnej stali kryjące belki nadprożowe. Wewnętrzne elewacje są utrzymane w bardziej współczesnej stylistyce; okna nie mają dodatkowych podziałów, a ściany obłożone zostały nie tylko klinkierem, ale i modrzewiem.
Kolejnym elementem stylizacji retro są brukowane ulice wewnątrz założenia. Nawierzchnie wyłożono tu nowym granitem strzegomskim, cegłą klinkierową i historyczną kostką z porfiru krzeszowickiego, czyli tzw. pieńkami charakterystycznymi dla krakowskich ulic.
i
Pałacyk dawnych właścicieli, służący obecnie jako biurowiec, został pieczołowicie odrestaurowany. Odnowiono polichromie na ścianach korytarzy i klatki schodowej, sztukaterie i zabytkowe piece. Ingerencje w zabytkową tkankę są tu minimalne: pojawiły się windy i zewnętrzna platforma dla niepełnosprawnych. Nową stolarkę drzwiową, o wymaganej odporności pożarowej, wykonano na wzór historycznej. Budynek kotłowni zaadaptowano z kolei na restaurację. Usunięto ściany i strop, tworząc jednoprzestrzenne wnętrze, w które wprowadzono stalową antresolę.
Lokale gastronomiczne mają znaleźć się także we flankującym założenie od północnego wschodu budynku chłodni. Cała powierzchnia otwartego pierwotnie piętra, w której niegdyś leżakowało piwo, została od środka ocieplona, a nowa stolarka okienna wraz z okiennicami wykonana na kształt historycznej. Zewnętrzne elementy konstrukcji szachulcowej pozostały oryginalne, natomiast we wnętrzu ich rysunek odtworzono jako dekorację nawiązującą do pomalowanej na czarno więźby dachowej. W przestrzeni tej urządzony zostanie minibrowar, oferujący warzone na miejscu piwo, natomiast rozległe pomieszczenia przyziemia oraz sklepione piwnice o wysokości sięgającej sześciu metrów będą zaadaptowane na restauracje. Komunikację w obiekcie zapewniają dwie klatki schodowe, w tym nowa, o stalowej konstrukcji, wstawiona pomiędzy historyczny budynek i stanowiący jego przedłużenie apartamentowiec.
Dodatkowe koszty związane z koniecznością wykonania żmudnych prac zabezpieczających i wzmacniających zabytkowe budynki oraz ich adaptacją pod okiem konserwatora nie zniechęciły dewelopera. Obecnie realizowany jest drugi etap inwestycji, na który składa się budowa trzech obiektów mieszkaniowych przy granicy z Akademią Ignatianum i kompleksem szpitalnym przy ul. Kopernika oraz dużego obiektu biurowo-mieszkalnego od strony linii kolejowej. Ponadto planowane jest niewielkie centrum handlowe w krytym pasażu łączącym dwa placyki wewnątrz założenia.
i
Założenia autorskie:
Inwestycja znajduje się na terenie dawnego browaru Lubicz, który zakończył produkcję piwa pod koniec XX wieku. W skład zespołu wchodzą budynki nowo projektowane oraz historyczne, objęte ochroną konserwatorską. Do zabytkowych należy willa właścicieli, zwana pałacem Goetzów, zaadaptowana obecnie na biurowiec, a także m.in. obiekty technologiczne: słodownia, w której mieści się dziś lokal gastronomiczny, susznia słodu, kotłownia i maszynownia.
Odrestaurowaną elewację budynku tzw. obciągu piwa wraz z zachowanym ogrodzeniem wkomponowano w fasadę obiektu od strony ul. Lubicz. Nowe kubatury zostały połączone z istniejącymi w sposób, który nawiązuje do układu dawnej zabudowy browaru. Również kształt i materiały na elewacjach mają nawiązywać do XIX-wiecznej architektury przemysłowej. Ważnym zadaniem projektowym stało się zaaranżowanie przestrzeni wokół budynków. Na terenie browaru powstały nowe ulice i place o kameralnym charakterze i ograniczonym ruchu kołowym, dostępne dla wszystkich mieszkańców miasta. Ich nawierzchnie w dużej mierze wyłożono oryginalną kostką, odzyskaną w trakcie prowadzenia prac budowlanych. Ustawiono tu także niektóre urządzenia pracujące niegdyś w browarze.
KRZYSZTOF WUŻYK
Artykuł ilustrowany stronami 75, 79 i 80 misięcznika "Architektura-murator" nr 11/2014
