Muzeum Polaków ratujących Żydów w Markowej powstało według koncepcji Nizio Design International. Projekt wyłoniono w ramach konkursu architektonicznego zorganizowanego przez Muzeum Zamek w Łańcucie w 2010 roku. Lokalizacja placówki nie jest przypadkowa – Budynek Muzeum powstał na placu przy głównej drodze przebiegającej przez Markową i upamiętnia wydarzenia z 24 marca 1944 roku. Podczas II wojny światowej w Markowej hitlerowcy rozstrzelali Wiktorię i Józefa Ulmów, szóstkę ich dzieci oraz ukrywane przez nich żydowskie rodziny.
Zarówno forma, kompozycja, jak i zastosowane materiały mają wyrażać treści związane z przesłaniem muzeum. Uproszczona bryła budynku, przywodząca na myśl typowy wiejski dom przekryty spadzistym dachem, została zestawiona z formami wyrażającymi niepokój i zagrożenie. Żelbetowy trzon został obłożony blachą kortenowską, która poprzez korozję zmienia swój wygląd, ukazując upływ czasu.
Zagłębiona w teren bryła i zastosowane materiały sprawiają, że budynek wtapia się w otoczenie. Wpisując się w kontekst miejscowości i szeroko pojmowanej historii, przypomina zwiedzającym dzieje i życie przedwojennej Markowej. Odnosi się on nie tylko do czasów Shoah, ale też ukazuje niezmienną postać trwania, mimo przeciwności losu i historii.
Częściowo przeszklona fasada muzeum, stanowi uproszczoną do postaci znaku bramę. Serce muzeum stanowi rozświetlony szklany prostopadłościan symbolizujący dom Józefa i Wiktorii Ulmów, ale też domy tysięcy Polaków, którzy narażali własne życie, by nieść pomoc Żydom. Znajdują się tu oryginalne meble, warsztat stolarski, ul, książki, aparaty fotograficzne Józefa Ulmy oraz rodzinne dokumenty. Symboliczny dom Ulmów wykonano na podkonstrukcji stalowej, ściany wykończono szkłem bezpiecznym wyklejanym folią z grafiką.
Ścieżka zwiedzania muzeum prowadzi wokół wewnętrznego kubika, przez 7 działów tematycznych, gdzie historia opowiadana jest przez eksponaty, dokumenty, fotografie, materiały prezentowane na stanowiskach manualnych i multimedialnych. Jego kulminacją – w głębi sali ekspozycyjnej – jest podświetlona wertykalna i ostra szczelina, która symbolizuje wąską bramę prowadzącą przez niepojęty obszar śmierci.
Bryła budynku ostrym klinem wcina się w teren za domem, gdzie projektanci ulokowali Sad Pamięci z drzewkami jabłoni, gruszy i śliwy, który nawiązuje zarazem do sadu Józefa Ulmy i oliwnego ogrodu Sprawiedliwych w Yad Vashem. Na przyległej do płaszczyzny placu monumentalnej ścianie oznaczającej przekrój ziemi, umieszczone są z granitowe piaskowane tabliczki z nazwiskami Polaków, którzy ratowali Żydów. Z kolei w samą płaszczyznę placu „wtopione” zostały podświetlone tabliczki z imionami i nazwiskami, tych którzy ratując Żydów stracili życie.
