Spis treści
- Centrum Aktywności Międzypokoleniowej: Proces
- Centrum Aktywności Międzypokoleniowej: Teren
- Centrum Aktywności Międzypokoleniowej: Budynek
- Centrum Aktywności Międzypokoleniowej: Konstrukcja
- Centrum Aktywności Międzypokoleniowej: Instalacje
- Centrum Aktywności Międzypokoleniowej: Koty
i
W Warszawie przy ulicy Korotyńskiego od ponad 50 lat mieścił się Dom Dziecka im. Lidii i Adama Ciołkoszów. Piętrowy budynek w kształcie litery T stał na działce wzdłuż ulicy Sierpińskiego. Otaczał go ogród graniczący z parkiem, kryjącym w sobie ruiny fortu Szcza-M. Zgodnie z przyjętą w 2013 roku przez Sejm ustawą o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej do końca 2020 roku w placówce opiekuńczo-wychowawczej typu socjalizacyjnego, interwencyjnego lub specjalistyczno-terapeutycznego można umieścić, w tym samym czasie, łącznie nie więcej niż 14 dzieci oraz osób, które osiągnęły pełnoletność, przebywając w pieczy zastępczej. Od tego czasu, w związku z nieprzystosowaniem budynku do nowych regulacji, placówka była wygaszana. Pomieszczenia od południowej strony zaadaptowano na żłobek publiczny, a od północnej – na placówkę Niebieskiej Linii. Cały teren był ogrodzony i tonął w zieleni niczym Tajemniczy ogród Frances Hodgson Burnett. W opuszczonych piwnicach zamieszkiwały trzy dzikie koty...
Centrum Aktywności Międzypokoleniowej: Proces
Prace projektowe rozpoczęliśmy w 2020 roku wraz ze Stołecznym Zarządem Rozbudowy Miasta. Piszę „wraz”, ponieważ SZRM traktuję jako bardzo ważnego partnera tej inwestycji, a nie jedynie instytucję finansującą. Tu zaczyna się historia projektu o roboczej nazwie CAM. Te prace po raz kolejny pokazały, jak ważne są kontekst, powiązania urbanistyczne i potrzeby użytkownika. Ich synergia wpłynęła na kierunek naszych działań. Proces rozpoczął się ustaleniem programu funkcjonalnego, który zajął aż trzy miesiące. Nie było to proste. Budynek miał łączyć cztery odrębne placówki, z których każda w przyszłości będzie finansowana z innych źródeł. W skład CAM wchodzą: placówka opiekuńczo-wychowawcza dla 14 podopiecznych (na prośby mieszkańców i radnych pozostała w tym miejscu), żłobek dla 150 dzieci, centrum aktywności międzypokoleniowej dla 100 osób wraz z domem dziennego pobytu, a także środowiskowy dom samopomocy dla 40 osób z niepełnosprawnościami sprzężonymi.
Połączenie tych czterech instytucji było wyzwaniem. Zanim zabraliśmy się do pracy, chcieliśmy poznać przyszłych użytkowników i ich bieżące problemy, by móc potraktować każdą z części indywidualnie. Po trzech miesiącach spotkań i rozmów udało się wspólnie wypracować optymalne rzuty funkcjonalne, które umożliwiły rozpoczęcie prac projektowych.
i
Centrum Aktywności Międzypokoleniowej: Teren
Północna i wschodnia część działki graniczy z parkiem będącym pod ochroną konserwatorską, południowa – z pasem zieleni wzdłuż ulicy Grzeszczyka. Nasz tajemniczy ogród był faktycznie odcięty, dostępny wyłącznie z ulicy Sierpińskiego. Teren porośnięty drzewami najprzeróżniejszych gatunków wznosi się w stronę parku (różnica pomiędzy nimi wynosi 1,5 m). Zadanie polegające na zaprojektowaniu budynku dostępnego dla osób z niepełnosprawnościami z minimum czterema odrębnymi wejściami z poziomu terenu było trudne. Z jednej strony stare drzewa, z drugiej – alejki o stopniu nachylenia nie większym niż 3% i szerokości min. 1,8 m. Umowa obejmowała wyłącznie obszar działki, teren poza granicami był poza naszym zakresem, pojawił się więc problem z dojściami do budynku z innych stron i stworzeniem spójnego układu komunikacyjnego. Dzięki determinacji SZRM udało się pozyskać środki i zaprojektować brakujące ciągi komunikacyjne oraz wymienić fragmenty zdewastowanych przez lata nawierzchni. Bo jak np. dojść do budynku od ulicy Korotyńskiego po 20-metrowym odcinku drogi wykończonej sklawiszowaną trylinką z lat 70.?Po kolejnym miesiącu udało się wszystkie główne wejścia zlokalizować na jednym poziomie. Powstał plac centralny i dwa przejścia przez budynek. Wszystko po to, aby zapewnić dostępność i połączenia komunikacyjne z trzech stron. W efekcie teren placu zabaw żłobka został wkopany poniżej poziomu działki – 1,2 m. Podczas tych prac zdaliśmy sobie sprawę, jak trudno będzie nam zachować istniejące drzewa. Nawet jeśli ścieżka je mija, to trzeba pamiętać, że wymaga podbudowy, która może naruszyć system korzeniowy. Kluczowe okazały się indywidualne domiary lokalizacji i posadowienia drzew, których było ponad 200. Część z nich została usunięta z powodu zaniedbań w pielęgnacji, przerośnięcia jemiołą (głównie klony jesionolistne) lub spróchnienia (lipy). Pozostałe, będące w gorszej kondycji, a było ich kilkanaście, poddano specjalistycznym badaniom dendrologicznym, w tym próbom wytrzymałościowym i tomografii komputerowej. Ich los nadal się waży. W tym momencie przygotowywane są zalecenia pielęgnacyjne dla kolejnych 12 drzew. Udało się za to zachować jodłę dwubarwną o wysokości ponad 14 m, która rosła niecałe 2 m od obiektu (podczas budowy zastosowano zabezpieczenie w postaci ekranów korzeniowych) oraz grupę głogów przy żłobku, których gałęzie zwieszają się nad taras pierwszego piętra.Powstałe zmiany w ukształtowaniu terenu wymagały zaprojektowania solidnych murów oporowych wzdłuż wschodniej granicy działki. W miejscach rosnącego drzewostanu mury zostały zastąpione przez nasypy. Okalają one teren żłobka, na którym różnice terenu sięgają 2 m.
i
Centrum Aktywności Międzypokoleniowej: Budynek
Rzut został dostosowany do obowiązującej linii zabudowy i tworzy swego rodzaju „uśmiech” wypełniony zielenią i małą architekturą. Powstały plac to przyszłe miejsce spotkań międzypokoleniowych. Lokalizacja głównych wejść od strony wewnętrznego dziedzińca ma na celu ułatwienie nawiązania relacji między przyszłymi użytkownikami. W centralnej części znajduje się podest zwany „letnią sceną” i kawiarnia z dużym ogródkiem.
Zależało nam, aby nietypowy, rozrzeźbiony wałami park połączyć widokowo i przestrzennie z budynkiem w sposób jak najbardziej naturalny. Uskokowa elewacja, która w przyszłości porośnie zielenią, piętrzy się w stronę ulicy Sierpińskiego. Parterowa elewacja żłobka odsłania widok na park z pierwszej kondygnacji. Całość dopełniają stare, wysokie drzewa, największy skarb tej działki. Obniżenie terenu placu zabaw sprawia wrażenie, że żłobek jest niezwykle niski, z wyższych partii parku możemy wręcz zajrzeć na dziedziniec wewnętrzny. Zależało nam na stworzeniu obiektu czytelnego, z wyraźnie wydzielonymi placówkami. POW został pokryty muralem autorstwa Marcina Czai, elewację żłobka zdobić będzie kolumnada kolorowych kul z kinetycznymi elementami. Przez hol główny przelewa się zieleń aż do ulicy Korotyńskiego, sugerując swobodne przejście.
Elewacje wykończone są głównie wysokiej jakości płytami HPL i włókno-cementowymi. Dopełnienie stanowią prostopadłe żyletki zacieniające. Ze względu na wymogi trwałości i ograniczenia kosztów wykonano je z elementów aluminiowych, lakierowanych na kolor zbliżony do elewacji, a ich głębokość jest różna, w zależności od stron świata. Na tarasach i dachach pojawi się zieleń w postaci dachów ekstensywnych, intensywnych, donic i trejaży na pionowych płaszczyznach.
Centrum Aktywności Międzypokoleniowej: Konstrukcja
Obiekt zaprojektowano w technologii słupowo-płytowej głównie ze względu na bardzo zróżnicowany program każdej z placówek i wynikający z tego brak powtarzalności rzutów.
Dość ciekawym rozwiązaniem stał się 37-metrowy podziemny kanał technologiczny biegnący z piwnicy do skrzydła wschodniego. Poza funkcją tranzytową pozwolił nam uwolnić od instalacji i w pełni odsłonić żelbetowy, kasetonowy strop o rozpiętości 12,5 x 14 m, przekrywający hol wejściowy. Ruszt składa się z belek żelbetowych 0,46 x 0,25 m i płyty grubości 0,3 m. Dach obu kondygnacji przebija ponad 30 świetlików wpuszczających dzienne światło do wnętrz.
Centrum Aktywności Międzypokoleniowej: Instalacje
Każda placówka jest wydzielona i dodatkowo miała być osobno opomiarowana. Zostało to zrobione na systemie podliczników, jednak rozdział wentylacji mechanicznej z powodów ekonomicznych rozliczany będzie ryczałtowo. Zagadnienie rozliczeń jest dość istotne, ponieważ każda placówka jest finansowana z innego źródła. Budynek stanowił duże wyzwanie dla projektantów instalacji – powstało m.in. 30 pomieszczeń higieniczno-sanitarnych i dwie kuchnie pełne – jedna w części dla seniorów, druga w żłobku.
Centrum Aktywności Międzypokoleniowej: Koty
W spadku po istniejącym budynku dostaliśmy piękne stare drzewa i trzy koty zamieszkujące jego piwnice. Na czas budowy dzielnica Ochota zakupiła dla nich tymczasową budę. W naszej wielopokoleniowej inwestycji został zaprojektowany i, co ważne, wybudowany „dom kota” ocieplony, wentylowany i wbudowany w skarpę pod placem zabaw.
--------------------------------------
Dorota Sibińska (WAPW 2004); architektka, od 2004 roku wspólnie z Filipem Domaszczyńskim i Martą Nowosielską prowadzi w Warszawie pracownię xystudio, specjalizującą się w projektowaniu obiektów przeznaczonych dla najmłodszych. Współautorka m.in. takich realizacji jak: przedszkole przyzakładowe Żółty Słonik w Suwałkach i Ostrowi Mazowieckiej, Ambasada Królestwa Arabii Saudyjskiej w Warszawie czy domy dla bezdomnych w Warszawie i Jankowicach. Ważniejsze wyróżnienia: Nagroda Architektoniczna Polityki, Życie w Architekturze, Architektoniczna Nagroda Prezydenta m.st. Warszawy, tytuł lidera dostępności Fundacji Integracja oraz nominacja do nagrody im. Miesa van der Rohe. Od 2023 roku mentorka programu mentoringowego na WAPW
i
i
