Miasta nieustannie się zmieniają, jakiekolwiek są ich zalety i wady.
To jedyny pewnik wynikający z dziejów naszych miast.
– Joseph Rykwert
Miasto stało się najbardziej skomplikowanym wynalazkiem człowieka. Choć nie ma jednoznacznej definicji miasta to idea ta jest modyfikowana i udoskonalana od ponad 10 000 lat. Żyjemy w przestrzeni, którą ukształtowały decyzje sprzed setek lat, a każda podjęta przez nas decyzja przestrzenna rodzi swoje konsekwencje dla przyszłych pokoleń. Dlatego planowanie miasta to proces skomplikowany i długofalowy, obarczony dużą odpowiedzialnością. Współczesne miasta stoją u progu wielu wyzwań: klimatycznych, społecznych i gospodarczych, współzawodnicząc jednocześnie o zatrzymanie obecnych mieszkańców i pozyskanie nowych. Podstawowym wyzwaniem dla każdego miasta jest dziś zapewnienie jego mieszkańcom wysokiego komfortu życia w szerokim tego słowa znaczeniu. Siłą napędową miasta jest zaś jego społeczność, która się z nim identyfikuje i pragnie z nim związać swoje życie. Aby mieszkańcy utożsamiali się z własnym miastem niezbędny jest również ich udział w kształtowaniu miejskiej polityki i ciągły dialog, który pozwoli osiągnąć konsensus wśród różnych spojrzeń i interesów. Dlatego każda rozmowa o mieście jest tak ważna, a reprezentanci lokalnej społeczności, którzy sprawują w jej imieniu władzę powinni zawsze wnikliwie się w nią wsłuchiwać – piszą organizatorzy.
W trakcie tegorocznej edycji Westivalu planowanych jest pięć paneli dyskusyjnych, w których udział wezmą zaproszeni eksperci z różnych dziedzin. Każda z debat ma stanowić okazję do twórczej wymiany myśli i poglądów, w celu nakreślenia możliwych i pożądanych kierunków ewolucji miejskiej polityki.
Debata I: Dziedzictwo powojennej architektury Szczecina
Kurator:
Jakub Gołębiewski – SARP, WA ZUT
Goście:
- Michał Dębowski – MKZ Szczecin, WA ZUT,
- Anna Syska – MKZ Tychy, historyczka i popularyzatorka architektury,
- Piotr Śmierzewski – SARP, ANALOG.
Prezentacje obiektów:
- Michał Dębowski – Kościół p.w. Świętego Krzyża,
- Jakub Gołębiewski – Cezas,
- Tomasz Sachanowicz – Aula Kopernikańska,
- Piotr Śmierzewski – zespół budynków mieszkalnych, ul. Mazurska, ul. Mazowiecka.
Przedmiotem debaty będzie powojenne dziedzictwo architektoniczne Szczecina obejmujące lata 1945-1989. Skupimy się na obiektach prezentujących nurt powojennego modernizmu. Zastanowimy się nad wartością powojennej architektury Szczecina oraz jej obecnością w świadomości mieszkańców. Podejmiemy zagadnienie warunków ochrony wartościowych obiektów modernistycznych. Przeanalizujemy listę obiektów, które dotychczas utraciliśmy; obiektów które zostały przebudowane i zniekształcone oraz obiektów wymienionych w Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Szczecin jako dobra kultury współczesnej. Punktem odniesienia dla dyskusji będą przykłady udanej rewitalizacji obiektów modernistycznych spoza Szczecina.
Uzupełnienie debaty będą stanowiły autorskie prezentacje czterech powojennych obiektów architektonicznych. Każdy z uczestników debaty wybierze jeden obiekt, który uzna za wyróżniający się na tle powojennego krajobrazu architektonicznego miasta.
Główne wątki debaty:
a) Dobro utracone. Jak „odczarować” i „oswoić” powojenny, szczeciński modernizm – zagadnienie popularyzacji wartości architektury modernistycznej.
Materiał wprowadzający:
Pokaz slajdów ukazujący wyburzone lub przekształcone obiekty z okresu powojennego modernizmu: Hotel Neptun, Dom Marynarza, Bar Extra, Barbara, Dana, SDS, basen Pogoni, Cezas, Kino Kosmos, pawilon handlowy „Lucynka i Paulinka”, Grzybek Baltony, pawilon handlowy na osiedlu Wzgórze Hetmańskie.
b) Czy stać nas na utrzymanie wartościowych dzieł architektury powojennej „za wszelką cenę”? Problem dewaluacji technicznej i funkcjonalnej dziedzictwa modernizmu.
Materiał wprowadzający:
Dobre praktyki z obszaru Polski, obiekty modernistyczne poddane rewitalizacji i ocalone: Spodek, dworzec PKS w Kielcach, przystanki warszawskiej kolei średnicowej, pawilon Zodiak w Warszawie, itp.
c) W jaki sposób chronić współczesne dzieła architektury – wpis do rejestru zabytków, wpis do gminnej ewidencji zabytków / uwzględnienie zapisów dotyczących ochrony w planach miejscowych (dobra kultury współczesnej).
Materiał wprowadzający (Anna Syska):
Sposób kwalifikacji obiektów jako dóbr kultury współczesnej, rola środowiska architektonicznego w ochronie dziedzictwa powojennego modernizmu – wytyczne NIAU
Prezentacja czterech powojennych obiektów modernistycznych, których ochrona jest szczególnie istotna z punktu widzenia zachowania wartościowego dziedzictwa architektonicznego Szczecina.
d) Podsumowanie. Wnioski i wytyczne dotyczące ochrony najbardziej wartościowych obiektów powojennego modernizmu w Szczecinie.
Debata II: Zamieszkanie – jakość zamieszkiwania
Kurator:
Karol Nieradka
Goście:
- Zbyszek Maćków – Wrocław,
- Wojtek Kotecki BBGK – Warszawa,
- Agata Twardoch – Śląsk.
- Czy żyjemy w czasach kryzysu mieszkaniowego?
- Czy każdego powinno być stać na mieszkanie?
- Czy udział Państwa w rynku mieszkaniowym powinien być większy, czy wręcz przeciwnie, każda „wolny rynek” może stworzyć nam dobrą przestrzeń wspólną?
- Dlaczego w Polskich miastach tak rzadko powstają dobre, przyjazne osiedla, a w Szczecinie nie ma ich praktycznie w ogóle?
- Dlaczego mieszkania dla rodzin z dwójką dzieci „wyprowadziły” się na przedmieścia?
Porozmawiamy o dobrych i złych praktykach w budownictwie mieszkaniowym i rynku nieruchomości. Przedstawimy najlepsze przykłady osiedli mieszkaniowych w Polsce i wspólnie zastanowimy się czy tych przykładów może być więcej. Także w Szczecinie. To bedzie debata o tym, jakie procesy uprawdopodobniają dobrą architekturę i urbanistykę, a jakie sprzyjają patodeweloperce. Przyjrzymy się także temu kto, jak i czy w ogóle ktoś będzie mieszkał na szczecińskich wyspach Międzyodrza oraz co z tej wielkiej deweloperskiej wizji będą mieli pozostali mieszkańcy.
Tematyka:
Jakość architektury mieszkaniowej w Szczecinie
- Diagnoza jakości architektury i rynku nieruchomości w Szczecinie na tle Polski (w tym brak największych biur projektowych i firm deweloperskich w Szczecinie);
- Budownictwo społeczne w Szczecinie i w kraju;
- PRS vs mieszkania – problem zawyżania wartości mieszkań przez nieruchomości inwestycyjne;
- Rozlewanie się miasta – koszty braku ładu przestrzennego;
- Plany miejscowe – MTS, Sowińskiego, Międzyodrze, Szosa Polska.
Problematyka:
Oferta mieszkaniowa – przepaść cenowa, rozwarstwienie społeczne, analiza rynku nieruchomości mieszkaniowych.
Debata III: Szczecin w ruchu. Debata o mobilności i komunikacji w mieście
Kurator:
Szymon Nieradka
Goście:
- Tomasz Tosza,
- Karolina Grochowicka,
- Michał Kaczmarek,
- Agnieszka Krzyżak-Pitura.
Wraz z wejściem Polski do Unii Europejskiej w 2004 roku, samorządy lokalne otrzymały bezprecedensowy dostęp do funduszy unijnych. Stało się to impulsem do ogromnego skoku w rozwoju infrastruktury w całym kraju. Szczecińskie inwestycje drogowe, rewolucja torowa, węzły komunikacyjne czy budowa obwodnicy śródmiejskiej to także efekty tych funduszy. Wyraźne spowolnienie tego inwestycyjnego impetu skłania do pytań.
- Dlaczego z mobilności w Szczecinie nie są zadowoleni kierowcy, piesi, użytkownicy komunikacji zbiorowej ani rowerzyści?
- Czy to efekt „inflacji” oczekiwań mieszkańców, rosnącej świadomości ekologicznej, a może skutek uboczny rozlewania się miasta?
Jeszcze ważniejszą są pytania o przyszłość mobilności w mieście:
- Jak zorganizować ruch, by był on przyjazny dla ludzi i środowiska?
- Jak zapewnić komfortowe warunki dla pieszych, rowerzystów, użytkowników komunikacji miejskiej i kierowców?
W debacie „Szczecin w ruchu” skupimy się na wyzwaniach i szansach związanych z mobilnością miejską w Szczecinie. Pod lupę weźmiemy trzy główne filary:
- Komunikacja zbiorowa: Jak usprawnić i uatrakcyjnić transport publiczny, by stał się pierwszym wyborem mieszkańców? Jakie inwestycje i rozwiązania technologiczne mogą to zapewnić?
- Mobilność piesza i rowerowa: Jak stworzyć bezpieczną i komfortową infrastrukturę dla pieszych i rowerzystów, zachęcając do korzystania z ekologicznych form transportu?
- Komunikacja samochodowa: Jak pogodzić potrzeby płynnego ruchu kołowego z bezpieczeństwem i ochroną środowiska? Jakie rozwiązania mogą usprawnić ruch i zmniejszyć korki?
Debata IV: Re... czyli miasto pełne życia
Kurator:
Tomasz Maksymiuk, Artur Ratuszyński
Goście:
- Jakub Krzysztofik (SARP Łódź),
- Katarzyna Sadowy (Warszawa),
- Katarzyna Andrzejczyk-Briks (Poznań).
Rewitalizacja, czyli generowanie impulsów uwalniających energię mieszkańców – tych miejscowych od zawsze i tych nowych skuszonych zmianą. Doświadczenie jednak pokazuje, że nie ma tu uniwersalnych recept.
- Jak badać potrzeby i potencjał danego miejsca i żyjącej w nim społeczności?
- Jak skroić na ich miarę pakiet działań. Przyjrzymy się doświadczeniom z działań w różnej skali, o różnym charakterze i z różnych stron świata?
- Jaka jest specyfika problemów i potencjałów Szczecina?
- Jakich impulsów potrzebujemy my, tu w naszym mieście?
- Czy rewitalizacja może pomóc poczuć się (po 80 latach) nam w końcu naprawdę u siebie?
- Czy może być kluczem do zatrzymania w Szczecinie energii i talentów młodych ludzi?
- Na ile adekwatne są dla Szczecina doświadczenia z rewitalizacji Berlina?
- Jakie w procesie przywracania życia jest miejsce kultury i historii, edukacji i wypoczynku, architektury i zieleni?
Debata V: Architekt Miasta
Kurator:
Marek Orłowski
Goście:
- Piotr Mync – wiceprezydent miasta Stargard
- Adam Zwoliński – architekt miejski Kołobrzegu
- Piotr Sobczak – Architekt Miasta Poznania
- Małgorzata Tomczak, inicjatorka krakowskiego „Paktu dla Przestrzeni”
Urząd architekta miasta to kluczowy element w machinie administracji architektoniczno-budowlanej. Bez niego miasto nie może działać poprawnie, zwycięża chaos, a o przestrzeni decyduje rachunek ekonomiczny. Tylko silny architekt jest gwarantem sprawnego systemu decyzyjno-planistycznego, a bez tego nie ma co marzyć o zdrowym funkcjonowaniu i harmonijnym rozwoju miasta („Architektura-murator”)
Stanowisko architekta miasta potrzebuje osobowości. Człowieka z dużą wiedzą zawodową, ale również z szerokim humanistycznym spojrzeniem i wizją miasta, które kocha. Poza zakresem merytorycznym tego stanowiska, które miasto próbuje ułomnie wypełniać swoimi urzędnikami, ma architekt miasta jedną niemożliwą do zastąpienia funkcję – jest jedynym rzecznikiem mieszkańców wobec władz miasta, gdyż najczęściej to pod jego adresem zgłaszane są uwagi w zakresie ładu przestrzennego. Z drugiej strony jest jedynym przedstawicielem miasta, który potrafi niełatwe często decyzje przestrzenne wiarygodnie mieszkańcom wytłumaczyć.
To zadanie w Szczecinie przez siedem lat wypełniał świętej pamięci Jarosław Bondar – architekt, nauczyciel akademicki, świetny mówca, i wrażliwy humanista. Szczecin od trzech lat pozbawiony jest architekta miasta, na czym tracą wszyscy – mieszkańcy, architekci, aktywiści. Utraciliśmy jako środowisko możliwość komunikowania się z władzami miasta i wpływania na jego przestrzeń i architekturę. Debata w czasie Westivalu 2024 na temat roli architekta miasta ma przyczynić się nie tylko do poszerzenia wiedzy słuchaczy na temat mechanizmów zarządzania przestrzenią miejską, ale również być ważnym apelem do władz miasta o ponowne powołanie architekta miasta w Szczecinie.
